Ќустендил, 9 март 2023 (БТА) - Мобилна изложба посветена на Ќустендилската акција за спасување на бугарските Евреи денеска е отворена во куќата-музеј „Димитар Пешев“ во Ќустендил. Настанот е дел од националниот план за одбележување на 80-годишнината од спасувањето на бугарските Евреи за време на Втората светска војна.

Изложбата, како и постојаната поставка во музејот, имаат за цел да го истакнат учеството на нашите сограѓани - учесници во акцијата во март 1943 година, изјави директорот на музејот Валентин Дебочицки.

Во критичните денови на почетокот на март 1943 година, кога се решаваше судбината на илјадници луѓе, петмината Ќустендилчани - Асен Сујчмезов, Владимир Куртев, Димитар Пешев, Иван Момчилов и Петар Михалев со заеднички сили придонесоа да се запре депортација на Евреите од предвоените граници на Кралството Бугарија.

Како резултат на акцијата, илјадници луѓе беа спасени во драматичните денови околу 8-9 март 1943 година. Бугарските Евреи останаа во своите места и не беше дозволено да се случи „непоправливото“ решение на еврејското прашање.

-Тоа што тогаш се случи во Ќустендил е значаен настан во локалната историја. Може да се каже дека Ќустендил двапати бил на светската мапа во 20 век. Првиот пат беше кога Ќустендил беше штаб на активната армија, за време на Првата светска војна, кога Ќустендил беше воената престолнина на Бугарија. Вториот пат - со Ќустендилската акција за спас на бугарските Евреи“, вели авторот на изложбата доц.д-р Ангел Јонев од Регионалниот историски музеј во Ќустендил.

-Речиси сите ги преживуваат „настаните“ на Народната власт по 9 септември 1944 година, секој од нив беше ставен во заборав за да добие признание дури по смртта, рече Џонев.

За нивните заслуги, петте Ќустендилци воп Израел се прогласени, од страна на споменикот „Јад Вашем“,  за „праведници на светот“. Тие се наградени со највисоката државна почест во Република Бугарија - Орден Стара Планина, од 1 степен. Ним им беше доделена титулата „почесен граѓанин на Ќустендил“.

На отворањето на изложбата присуствуваа Костадин Коџабашев - заменик министер за надворешни работи, директорот на Институтот за историски студии при БАН, проф.д-р Даниел Вачков, претставници од локалната самоуправа, граѓани.

Од куќата-музеј, предводена од градскиот дувачки оркестар, свечена поворка се упати кон споменикот на Димитар Пешев во центарот на Ќустендил, каде беа положени венци и цвеќиња.

Бугарската телеграфска агенција (БТА) во партнерство со Центарот за еврејско-бугарска соработка „Алеф“ си поставува задача со низа материјали да потсети на настаните од минатото и учесниците во нив и да ја претстави важноста на спасувањето и спасителите. Бугарија спаси речиси 50 илјади животи. Според официјалните податоци на интернет  страницата на Истражувачкиот центар на Светскиот центар за сеќавање на холокаустот „Јад Вашем“, на табелата спроти името на Бугарија е напишано дека во неа имало 50 илјади Евреи пред Втората светска војна и нула жртви Единствена земја на табелата со запишани нула жртви е Бугарија.