DW

Две ривалски влади, политички поделби, мобилизација на армијата... Во Либија расте стравот од ново насилство и нови конфликти.
Oд неодамна пристигнуваат алармантни предупредувања од различни меѓународни организации. Мисијата за поддршка на Обединетите нации во Либија (UNSMIL) соопшти дека „со загриженост ја следи неодамнешната мобилизација на воени сили во различни делови на земјата“. УНСМИЛ ги повика „сите страни да покажат максимална воздржаност и да избегнуваат какви било провокативни воени дејства“.

Слична загриженост изрази и Делегацијата на Европската унија во Либија: „Употребата на сила ќе ја загрози стабилноста во Либија и повторно ќе предизвика човечко страдање“. Тоа треба да се избегнува по секоја цена“, се вели во соопштението.

Подиректни се искусните познавачи на состојбите во таа земја. Тие предупредуваат дека по четири години релативен мир во земјата, граѓанската војна може повторно да се разгори.

Сите овие предупредувања следеа по големата мобилизација на паравоените сили на една од двете ривалски влади во Либија. Имено, таа земја од 2014 година е поделена на два дела, со спротивставени влади на истокот и западот на Либија.

Владата на национално единство (ГНУ), која е призната од ОН, има седиште во западниот дел на земјата, во Триполи. Ривалската влада наречена Претставнички дом се наоѓа на исток, во Тобрук.

Во различни периоди во изминатата деценија, тие се обидоа да се совладаат едни со други и да ја преземат контролата врз целата земја - но не успеаја.

Силите на Хафтар се решени да ја преземат контролата над Триполи

Владата во источна Либија е поддржана од поранешниот армиски генерал Калифа Хафтар, кој оттогаш стана политичар и контролира различни вооружени групи. Силите на Хафтар се упатија кон Триполи на почетокот на месецот. Инаку, Хафтар започна кампања против тој град во 2019 година, но на крајот на 2020 година беше принуден да потпише примирје.

Тој изјави дека војниците под команда на неговиот син Садат отишле да ги обезбедуваат либиските граници, да се борат против трговијата со дрога и луѓе, но и да го потиснат тероризмот. Воените аналитичари, пак, сметаат дека зад ова движење на неговата војска стојат други планови.

Владата во западна Либија е предводена од премиерот Абдул Хамид Дбеибах, иако неодамнешните политички проблеми ја загрозија неговата позиција Владата во западна Либија е предводена од премиерот Абдул Хамид Дбеибах, иако неодамнешните политички проблеми ја загрозија неговата позиција

Силите на Хафтар веќе извесно време сакаат да ја преземат контролата врз аеродромот во градот Гадамес, како и врз околината, изјави за францускиот весник Ле Монд, Жалел Харчауи, експерт за Северна Африка од британскиот тинк-тенк Royal United Services Institute“. Контролата над Гадамес „значително би го подобрила нејзиниот територијален статус во однос на Алжир, Тунис и Нигер“, вели тој, истовремено блокирајќи го пристапот до ривалската влада.

Ако трупите на Хафтар го заземат Гадамес, тоа „официјално ќе го означи колапсот на примирјето во 2020 година“, напиша Тарек Магериси, либиски експерт во берлинскиот тинк-тенк Европскиот совет за надворешни односи, во објавата на X.

Како одговор на движењето на војниците, на разни други милиции кои ја поддржуваат владата во Триполи на западниот дел од земјата им е наредено да ја зголемат својата борбена готовност.

Ќе има ли нова граѓанска војна во Либија? 
Еден ден откако беше забележана мобилизацијата на трупите на Хафтар, дојде до судир меѓу две милиции во крајбрежната зона недалеку од Триполи, во кој загинаа најмалку девет лица. Локалните медиуми подоцна објавија дека тоа се должи на обид за атентат врз еден од водачите на милицијата.

После тоа, се чини, ситуацијата во Либија повторно се смири. Но, опасноста од избивање на конфликт сè уште постои, велат експертите за ДВ.

Емаедин Бади, висок соработник во Атлантскиот совет, кој се фокусира на Либија, оценува дека последните потези на Хафтаров се „играат со оган“. „Многу актери во Либија се ангажирани да видат колку далеку можат да одат во предизвикување, маргинализирање или поткопување на нивните противници“, вели Бади. Ривалските страни во Либија веруваат дека една од нив мора да биде таа што ќе ја води целата земја - наместо да работиме заедно за единство, вели експерт на Атлантскиот совет.

„Либија се уште тивко се распаѓа, а ривалските влади се прегрупираат и мобилизираат за нешто големо“, рече Хафед ал-Гвел, извршен директор на Иницијативата за Северна Африка на Институтот за надворешна политика на Универзитетот Џон Хопкинс во Вашингтон, во колумна за Еуроњуз. Со различни паравојски, Либија е во опасност да стане „мафијашка држава“, додаде тој.

Странското мешање ја спречува Либија да стигне до бездната?

Секоја од двете либиски влади е поддржана од голем број странски сили. Влад на запад е поддржан од Турција, а на исток од Египет, Обединетите Арапски Емирати и Русија. Претходно, ОН и други се залагаа за повлекување на различни земји кои поддржуваат една или друга влада, односно нивните војници од земјата.

Од 2020 година, има конфликти меѓу милициите кои се борат за превласт, но ситуацијата е генерално нешто помирна Од 2020 година, има конфликти меѓу милициите кои се борат за превласт, но ситуацијата е генерално нешто помирна.

Меѓутоа, како што објаснува Бади, присуството на странски земји всушност го спречува насилството во Либија. 

„Иронично, единственото нешто што навистина го спречи враќањето на војната во полн обем таму беше странското влијание во земјата“, вели тој за ДВ. „Постои рамнотежа на силите меѓу Турција и Русија, како и другите земји, но и геополитичка причина да не влегуваме во нов конфликт од целосен обем.

Обидите за обединување на двата дела на земјата со одржување национални избори, обединување на безбедносните сили, административните функции и националниот буџет или формирање привремена влада на единство - не успеаја. Всушност, меѓународната заедница се навикна да соработува со двете администрации кога работи со Либија за прашања како што се снабдувањето со нафта или миграцијата.

Сепак, аналитичарите како Бади, Ал Гвел и Мегериси веруваат дека едноставното прифаќање на статус кво во Либија веќе не функционира.

„Актерите во Либија се охрабрени од неказнивоста што им ја дава меѓународната заедница“, истакнува Емаедин Бади.

„Либија беше во голема мера игнорирана од меѓународната заедница од 2021 година, а многумина се залажуваа мислејќи дека земјата би можела да остане стабилна на долг рок, или со оваа статус кво или со олеснување на договорот меѓу фракциите и силите што го поделија земја постапувајќи во согласност со нивните сопствени интереси. Но, таквата политика на преправање дека конфликтот може да се држи под контрола не функционира“, вели Бади и заклучува: „Сега таа фатаморгана - дека Либија е добра и стабилна - полека пропаѓа“.