Nju-jork, 26 dhjetor 2024 (MIA) - Nga fitorja e Donald Trampit në zgjedhjet presidenciale në Shtetet e Bashkuara, luftërat në Ukrainë dhe Lindjen e Mesme, Lojërat Olimpike në Paris dhe deri tek ngritja e të djathtës ekstreme në Evropë - janë ngjarjet që shënuan vitin 2024. 

Lufta në Lindjen e Mesme

Edhe në vitin 2024, Izraeli vazhdoi ofensivën e tij kundër Hamasit në Rripin e Gazës në përgjigje të sulmit të lëvizjes palestineze në territorin izraelit më 7 tetor të vitit 2023. Disa udhëheqës të lartë të Hamasit u vranë. Midis tyre ishte kreu politik i lëvizjes Ismali Hanija, i vrarë më 31 korrik në një shpërthim që i atribuohet Izraelit në Teheran dhe pasardhësi i tij Jahja Sinuar, i vrarë në Gaza, më 16 tetor nga ushtria izraelite.

Lufta në Gazë ka marrë jetën e të paktën 44,235 njerëzve. 1206 persona humbën jetën në sulmin e 7 tetorit të vitit të kaluar. 251 persona u morën peng dhe u dërguan në Gazë. Në duart e Hamasit janë ende 97 pengje. 34 prej tyre besohet se janë vrarë ose janë konfirmuar të vdekur.

Konflikti u përshkallëzua gjithashtu në një përleshje zjarri ndërkufitare midis Hezbollahut dhe forcave izraelite që zgjati 11 muaj. Dhe më 30 shtator të vitit 2024, forcat izraelite nisën një ofensivë tokësore në Libanin jugor. Më 27 nëntor, atje hyri në fuqi një armëpushim i negociuar nga Shtetet e Bashkuara dhe Franca. Sipas Ministrisë libaneze të Shëndetësisë, ka pasur 3768 vdekje në Liban që nga tetori i vitit 2023.

Udhëheqësit e Hezbollahut u likuiduan, përfshirë liderin e lëvizjes Hasan Nasrallah, i cili u vra më 27 shtator me një bombë në Bejrut.

Në përgjigje të vrasjes së Nasrallahut dhe Hanijaut, Irani më 1 tetor gjuajti rreth 200 raketa në drejtim të Izraelit, i cili u përgjigj me sulme në objektet ushtarake iraniane më 26 tetor. Në këtë konflikt humbën jetën 82 ushtarakë izraelitë dhe 47 civilë izraelitë vdiqën gjithashtu në këtë pjesë të konfliktit.

Rikthimi i Donald Trampit në Shtëpinë e Bardhë 

Më 5 nëntor, republikani Tramp fitoi zgjedhjet presidenciale në SHBA kundër kundërshtares së tij, demokrates Kamala Harris. Harris u promovua si kandidat presidencial pasi Presidenti Xho Bajden u tërhoq nga gara presidenciale në korrik. Trampi fitoi shtatë shtete kyçe dhe gjithashtufitoi votën popullore, suksesi i parë i tillë për një kandidat republikan në 20 vjet. Trampi kontrollon të dy dhomat e Kongresit.

Një rol të madh në fushatën zgjedhore të Trampit ka luajtur miliarderi Elon Mask, të cilit Trampi tani i ka besuar reformën e administratës federale dhe inkorporimin e kursimeve.

Lufta në Ukrainë 

Pas kundërofensive të pafrytshme në vitin 2023, në gusht Ukraina nisi një sulm të befasishëm në rajonin Kursk të Rusisë. Synimi ishte të largohej vëmendja ruse nga fronti lindor në Ukrainë, por ky veprim i rrezikshëm nuk duket se ka pasur efektin e dëshiruar. Moska u kundërpërgjigj me goditje vdekjeprurëse. Kjo po ndodh në Donbas dhe sipas vendeve perëndimore, Seuli dhe Kievi, ushtria e Koresë së Veriut i është bashkuar palës ruse.

Kievi përdori për herë të parë raketa amerikane dhe britanike me rreze të gjatë veprimi në territorin rus. Si përgjigje, Rusia lëshoi një raketë balistike me rreze të mesme veprimi, e aftë për të mbajtur një kokë bërthamore në qytetin ukrainas të Dnipro, dhe u zotua të shtojë sulme të tilla nëse Kievi vazhdon të gjuajë raketa perëndimore ndaj Rusisë. Putini ka kërcënuar gjithashtu se do të sulmojë vendet që furnizojnë Ukrainën me armë të tilla dhe ka lënë të kuptohet për mundësinë e përdorimit të armëve bërthamore.

Represioni në Rusi

Në maj, Vladimir Putin filloi mandatin e tij të pestë si president pasi fitoi zgjedhjet presidenciale në mars të kritikuara nga Perëndimi si një mashtrim në demokraci. Kundërshtari më i ashpër dhe më i njohur i Putinit, Alekdei Navalni, vdiq në shkurt në rrethana të paqarta në një koloni penale ku po vuante një dënim të gjatë me akuzat për ekstremizëm.

Më 1 gusht, vendet perëndimore dhe Rusia kryen shkëmbimin më të madh të të burgosurve që nga fundi i Luftës së Ftohtë, i cili përfshinte gazetarin amerikan Evan Gershkoviç dhe ish-marinsin Paul Uhelan, të liruar nga Moska, si dhe disidentë rusë. Në Rusi vazhdojnë dënimet kundër kundërshtarëve të luftës dhe shumë prej tyre gjykohen për akuza të tilla si sabotim, tradhti, terrorizëm dhe jepen dënime të rënda.

Lojërat Olimpike në Paris

Kjo ngjarje sportive do të mbahet mend për ceremoninë e hapjes së Lojërave në Senë dhe për shndërrimin e zonave të njohura në fusha sportive. Ceremonia e hapjes së Lojërave shënoi edhe rikthimin e Selin Dionit. Por disa elementë në këtë ngjarje shkaktuan polemika.

Përmbytje katastrofike

Rekordet e të nxehtit për shkak të ndryshimeve klimatike kanë vazhduar të bien këtë vit. Në Afrikën Perëndimore dhe Qendrore, sezoni i shirave ka vrarë mbi 1500 njerëz. Në shtator, në të gjithë botën ranë shira të dendur. Stuhia Boris goditi disa vende në Evropën Qendrore, uragani Hailin goditi pjesën juglindore të Shteteve të Bashkuara dhe Super Tajfuni Jagi goditi Vietnamin, Laosin, Tajlandën dhe Miandën, i ndjekur nga tajfuni Bebinka. Në tetor, tajfuni Kraton goditi Tajvanin dhe Filipinet. Në fund të tetorit pati përmbytje historike në Spanjën jugore dhe lindore, veçanërisht në rajonin e Valencias.

Ngadalësimi i ekonomisë kineze

Pekini ka marrë masa për të mbështetur rritjen, si ulja e normës bazë të interesit dhe rritja e tavanit të borxhit të bashkive lokale. Ngadalësimi i rritjes është për shkak të krizës së pasurive të paluajtshme dhe uljes së konsumit.

Kina ka qenë në mosmarrëveshje me SHBA-në dhe BE-në që kur një rritje e tarifave amerikane për makinat elektrike kineze dhe tarifat shtesë për makinat elektrike të importuara nga Kina në Evropë hynë në fuqi në shtator. Pekini u hakmor duke futur masa antidamping për rakinë e importuar nga BE-ja.

Zhvillimi i të rinjve afrikanë

Në Senegal, Basirou Dimaj Faj u bë, në moshën 44-vjeçare, presidenti më i ri i vendit që nga pavarësia në vitin 1960. Ai premtoi ndryshime rrënjësore, veçanërisht në fushën e punësimit në vend ku 75 për qind e popullsisë janë nën moshën 35 vjeç. Në Kenia, një lëvizje proteste e udhëhequr nga Gjenerata Zet e detyroi presidentin Uilliam Ruto të tërhiqte projekt-ligjin buxhetor jopopullor në qershor dhe të riorganizonte qeverinë e tij. Mobilizimi i të rinjve të etur për ndryshim kontribuoi gjithashtu në fitoren historike të opozitës ndaj partisë në pushtet, e cila ka qenë në pushtet që nga viti 1966, në fund të tetorit.

  Rizgjedhja e diskutueshme e Nikolas Maduro

Më 28 korrik, Maduro fitoi zgjedhjet presidenciale të Venezuelës për një mandat të tretë në gjashtë vjet. Por rezultatet kontestohen nga opozita dhe komuniteti ndërkombëtar. Brazili madje bllokoi pranimin e Venezuelës në grupin BRICS në tetor. Pas shpalljes së rezultateve, ka pasur një protestë spontane që u shtyp nga autoritetet, ku humbën jetën 27 persona dhe u plagosën 200 persona. Mbi 2,400 njerëz u arrestuan.

Kandidati presidencial i opozitës Edmundo Gonzalez Urutia ka kërkuar azil në Spanjë, ndërsa liderja e opozitës Maria Korina Maçado jeton ilegalisht. Maduro do të bëjë betimin më 10 janar.

Forcimi i së djathtës ekstreme të djathtë në Evropë

Zgjedhjet evropiane të qershorit konfirmuan përparimin e së djathtës ekstreme dhe nacionaliste në Francë, Gjermani, Belgjikë, Austri, Holandë apo në Itali. Në Austri, parlamenti zgjodhi një figurë të ekstremit të djathtë për herë të parë në tetor, pasi Partia e Lirisë së Austrisë së ekstremit të djathtë fitoi zgjedhjet parlamentare. Në Francë, Fronti Republikan i formuar për zgjedhjet parlamentare ndaloi ardhjen në pushtet të Asamblesë Kombëtare, por mungesa e shumicës në parlament krijoi një krizë.

Në Gjermani, Alternativa për Gjermaninë fitoi zgjedhjet shtetërore për herë të parë në shtator dhe bëri fitore historike në dy provinca të tjera.

Në Angli dhe Irlandën e Veriut, dhjetëra qytete u tronditën gjatë verës nga protestat kundër imigracionit të nxitura nga agjitatorët e ekstremit të djathtë.

  Rrjetet sociale nën vëzhgim

Praktikat e mediave sociale u monitoruan nga afër gjatë gjithë vitit. Në fund të gushtit, Pavel Durov, themeluesi i Telegram, u arrestua në Francë me akuzën se ai refuzoi të moderonte përmbajtjen në rrjet dhe nuk kishte marrë masa kundër përhapjes së përmbajtjes kriminale.

“X” u pezullua në Brazil për 40 ditë pasi pronari i saj Elon Mask refuzoi të heqë dhjetëra llogari të ekstremit të djathtë të akuzuar për përhapjen e lajmeve të rreme. Vetëm kur u plotësuan kërkesat u rifillua rrjeti në vend.

Në SHBA, një ligj i miratuar në prill kërkonte që pronari i TikTok të dorëzonte rrjetin social, i akuzuar për lejimin e autoriteteve kineze për të mbledhur në mënyrë të paligjshme të dhëna për përdoruesit amerikanë, deri më 19 janar. Nëse kompania nuk respekton, rrjeti social do të ndalohet në SHBA.

Foto: Arkivi i MIA/EPA

фото: МИА архива/ЕПА