Shkup, 16 tetor 2024 (MIA) - Të miratohet Kodi Zgjedhor tërësisht i ri ose të rishikohet ai, i cili është ndryshuar shumë herë deri më tani, veçanërisht në pjesën e financimit të reklamave politike me pagesë që është në kurriz të shtetit dhe për të cilën institucionet që janë përgjegjëse për zhvillimin e zgjedhjeve janë unanime se duhet shfuqizuar.

Kjo u theksua në prezantimin e sotëm të raporteve speciale për kushtet e krijuara në financimin e fushatës zgjedhore për zgjedhjen e Presidentit të Republikës së Maqedonisë së Veriut dhe financimin e fushatës zgjedhore për zgjedhjen e deputetëve në Kuvendin e Republikës së Maqedonisë së Veriut e përgatitur nga Komisioni Shtetëror për Parandalimin e Korrupsionit dhe Konfliktit të Interesave organizuar me mbështetjen e zyrës së Institutit Kombëtar Demokratik në vend.

“Kodi Zgjedhor është ndryshuar 30 herë, nga të cilat shumica e ndryshimeve kanë të bëjnë me financimin, që do të thotë se vullneti politik ekziston vetëm për burimet financiare. Në Kodin Zgjedhor janë konstatuar një numër i madh paqartësish, ekzistimi i një boshllëku juridik, i cili sigurisht sjell pasiguri juridike dhe në ndërmarrjen e disa paligjshmërive, pra veprimeve korruptive. Në raport, ku vërehen kushtet e konstatuara në procesin zgjedhor, vëmendje e veçantë i kushtohet të ashtuquajturave mangësi në sistem. Pas konstatimit të këtyre dobësive në sistem, jo vetëm ne si KSHPK, por edhe të gjitha institucionet e tjera që monitorojnë dhe ndjekin procesin zgjedhor, arritëm në përfundimin se është e pashmangshme të ndërmerret një reformë në rregullimin ligjor, a do të jetë inkorporimi i ndryshimeve apo plotësimeve në ligjin ekzistues apo do të jetë një ligj i ri“, tha Tatjana Dimitrovska, kryetare e Komisionit Shtetëror për Parandalimin e Korrupsionit.

Ajo thekson se KSHPK-ja është e qëndrimit për shfuqizimin e financimit shtetëror dhe vuri në dukje ekzistencën e disa dobësive në sistem në fushën e reklamave me pagesë dhe financimit të partive gjatë procesit zgjedhor.

“Pjesëmarrësit në procesin zgjedhor jo vetëm që marrin fonde përmes reklamave të paguara politike, por ata marrin fonde, gjegjësisht mundësohet kalimi i fondeve nga llogaria e rregullt e partisë në llogaritë e pjesëmarrësve në fushatën zgjedhore, që do të thotë se financimi i aktiviteteve zgjedhore mundësohet edhe me fonde nga buxheti. Gjithashtu, i rëndësishëm është edhe afati i pagesës së donacioneve, sepse është bërë e mundur që pas shpalljes së rezultateve përfundimtare të zgjedhjeve, gjegjësisht kur do të bëhet e ditur fituesi i këtyre zgjedhjeve, vazhdohet me pagesën e donacioneve që de fakto është rreziku i korrupsionit, një numër i madh i këtyre donatorëve do të gjenden nesër si autoritete kontraktuese në procedurat e prokurimit publik”, thotë Dimitrovska.

Ajo shtoi se edhe përfaqësimi mediatik është i parregulluar, veçanërisht në fushën e përdorimit të portaleve të internetit.

“Kodi Zgjedhor lejon që 25 për qind e fondeve nga buxheti i shtetit të përdoret për financim, pra reklamim përmes portaleve elektronike të internetit dhe mediave të shkruara ditore, por kemi qenë dëshmitarë se portalet elektronike janë mjeti dominues i reklamimit. E dimë se si brenda natës, në

mungesë të kritereve të caktuara për regjistrimin e këtyre mediave elektronike, krijohen një numër i madh mediash elektronike, që do të thotë se është sfidë që 25 për qind e buxhetit të shtetit të përdoret pikërisht për këtë mënyrë të parregulluar reklamimi”, deklaron kryetarja e KSHKP-së.

Sa i përket parregullsive zgjedhore që KSHPK-ja ka vërejtur gjatë fushatës zgjedhore, ajo informon se KSHPK-ja gjatë procesit zgjedhor ka hapur 61 lëndë me iniciativë të vet dhe në bazë të parashtresave të marra nga qytetarët, për të cilat kanë marrë 35 vendime.

“Pas vendimeve të marra ka iniciuar iniciativa në Prokurorinë Publike për ndjekje penale ku është konstatuar shkelje e dispozitave të Kodit Zgjedhor dhe Ligjit për Parandalimin e Korrupsionit dhe Konfliktit të Interesit, gjegjësisht një numër i caktuar iniciativash për marrjen e përgjegjësive për personat përgjegjës. Pas një iniciative jemi njoftuar nga OJ se është pranuar dhe është proceduar më tej në organet e drejtësisë”, thotë Dimitrovska.

Në veçanti, sa i përket parregullsive më të theksuara, ajo përmendi shembullin e mosparaqitjes së të dhënave nga ana e institucioneve për përdorimin e automjeteve zyrtare.

“Edhe në Kodin Zgjedhor është i padefinuar në këtë juridiksion, respektivisht është detyrim për të gjitha institucionet që përdorin automjete zyrtare të paraqesin të dhëna 20 ditë para fillimit të zgjedhjeve, por kemi hasur në një problem, më shumë se 50 për qind nuk kanë dorëzuar të dhëna për automjetet që përdorin. Në mungesë të zgjidhjes ligjore, respektivisht mundësia e fillimit të procedurës kundërvajtëse për shkak se nuk është caktuar gjobë, ne publikuam në mënyrë publike dhe transparente në faqen tonë të internetit të gjitha institucionet që nuk kanë dorëzuar të dhëna për automjetet zyrtare sepse de facto është edhe pronë shtetërore. Gjithashtu, i jemi drejtuar organeve që i zgjedhin dhe emërojnë për të vënë në dukje këtë lloj mosveprimi dhe për të marrë përgjegjësi nga ana e tyre. Pas publikimit të këtyre të dhënave për institucionet që nuk kanë dorëzuar automjete në vazhdimësi, le të themi, praktika e dorëzimit të këtyre të dhënave vazhdon edhe sot e kësaj dite. Mendoj se nëse caktohet një gjobë, por ajo gjobë duhet të jetë në masë të arsyeshme, ne do ta parandalojmë këtë mosprocedurim. Sepse nëse nuk ka gjobë, shkelja e ligjit vazhdon, nëse gjoba është relativisht e ulët, më mirë të paguhet gjoba sesa të hiqet dorë nga një përfitim tjetër“, nënvizon Dimitrovska.

Drejtori i Agjencisë për Shërbime Mediatike dhe Audiovizuale, Zoran Trajçevski, theksoi se janë për heqjen e plotë të reklamës politike me pagesë që në fillimin e saj në vitin 2018.

“Qëndrimi i Agjencisë, jo që nga këto zgjedhje, por që kur u fut në vitin 2018, mendoj për referendumin, kur filluan të shpenzohen për herë të parë para nga buxheti i shtetit për reklama politike me pagesë, është se është një rrezik serioz për ndërtimin e marrëdhënieve mes partive politike dhe medias dhe që fondet e shpenzuara gjatë procesit zgjedhor për reklama politike me pagesë rriten nga njëra zgjedhje në tjetrën, dhe këtë mund ta shihni sipas numrit të orëve të shpenzuara për reklama politike me pagesë dhe kjo duhet të shfuqizohet, pra të gjithë pjesëmarrësit në procesin zgjedhor të sigurojnë fondet e tyre jo vetëm për reklamat politike me pagesë por edhe për të gjitha aktivitetet që kanë gjatë procesit zgjedhor, sepse nuk mendoj se një rast i tillë është i njohur në pjesën tjetër të botës demokratike”, thotë Trajçevski.

Ai theksoi se përqindja, gjegjësisht përfaqësimi total i reklamave politike të paguara gjatë proceseve zgjedhore nga procesi zgjedhor në proces zgjedhor, po rritet në mënyrë dramatike dhe këtë vit, që nga organizimi i zgjedhjeve presidenciale dhe parlamentare, është arritur një rekord serioz për kohën që partitë politike dhe pjesëmarrësit në fushatën presidenciale e shpenzonin atë për reklama politike me pagesë.

Në problematikën e portaleve, thotë ai, Agjencia nuk ka kompetencë dhe atë që mund të thotë ai si qytetar, pasi i sheh gjërat, është se problemi është praktika e hapjes së portaleve para zgjedhjeve dhe mbyllja e tyre pas zgjedhjeve, që është punë e Prokurorisë për të hetuar se kush hap dhe për çfarë qëllimi.

Kryetari i Komisionit Shtetëror Zgjedhor, Boris Kondarko, shprehu qëndrimin e tyre se pavarësisht nëse do të hiqet apo jo reklamimi politik me pagesë, KSHZ-ja duhet të lirohet nga përgjegjësia për pagesën e fondeve shtetërore.

“Kompetenca e KSHZ-së është organizimi dhe mbajtja e zgjedhjeve. Kompetenca e KSHZ-së është të mos marrë pjesë në marrëveshje juridike obliguese dhe në lidhjen e marrëveshjeve komerciale ndërmjet partive politike dhe subjekteve juridike private, përkatësisht mediave private. Këtu mund të ketë një konflikt potencial interesi, sepse reklamimi gjatë zgjedhjeve është interes politik i partive si pjesëmarrëse në zgjedhje. Nga ky këndvështrim, KSHZ-ja nuk merr pjesë fare në rrugën e negociatave ndërmjet palëve dhe mediave, dhe nga ana tjetër i jepet detyrimi që të bëjë pagesë për diçka që nuk ka të bëjë me kompetencën e saj”, thotë Kondarko.

Sipas tij, ky është një aktivitet jo thelbësor dhe u merr kohën dhe energjinë e tyre nga detyrimet kryesore ligjore që u janë dhënë, që është mbajtja e zgjedhjeve.

Në debat përfaqësues të shoqërisë civile shprehën nevojën për transparencën e të dhënave dhe digjitalizimin e procesit të reklamimit politik me pagesë dhe financimit të partive për të lehtësuar aksesin në këto informacione.

Foto: MIA