8 декември 2024

Би-Би-Си - Лондон

Бунтовничките сили влегоа во сирискиот главен град Дамаск со извештаи дека претседателот Башар ал Асад побегнал од земјата со авион на непозната локација.

Во телевизиско соопштение, групата рече дека градот е „ослободен, тиранинот Башар ал Асад е соборен“.

„Да живее слободна и независна Сирија за сите Сиријци од сите секти“, додаваат тие.

Громобранската офанзива, предводена од Абу Мохамед ал-Џавлани, започна со ненадејното заземање на Алепо кон крајот на ноември. Се чини дека доведе до крајот на режимот за помалку од две недели.

Во многу случаи, се известува дека сириската војска или ги напуштила своите позиции или пребегнала кај опозицијата.

Првичниот напад беше предводен од исламистичката милитантна група Хајат Тахрир ал-Шам (ХТС) - која има долга историја на вклученост во сирискиот конфликт.

ХТС е означена како терористичка организација од ОН, САД, Турција и други земји.

Кои се Хајат Тахрир ал-Шам?

ХТС беше формиран под друго име, Џабхат ал Нусра, во 2011 година како директна подружница на Ал Каеда.

Во нејзиното формирање беше вклучен и водачот на самонаречената група Исламска држава (ИД), Абу Бакр ал-Багдади.

Се сметаше за една од најефективните и најсмртоносните групи против претседателот Асад.

Но, нејзината џихадистичка идеологија се чинеше дека е нејзина движечка сила наместо револуционерна ревност - и во тоа време се сметаше дека е во судир со главната бунтовничка коалиција собрана под знамето на Слободна Сирија.

И во 2016 година, водачот на групата, Абу Мохамед ал-Џавлани, јавно ги прекина врските со Ал Каеда, ја распушти Џабхат ал Нусра и основаше нова организација, која го доби името Хајат Тахрир ал-Шам кога се спои со неколку други слични групи една година подоцна.

Веќе некое време, ХТС има воспоставено моќна база во северозападната провинција Идлиб, каде што е де факто локална администрација, иако нејзините напори за легитимност беа оцрнети со наводните прекршувања на човековите права.  Таа, исто така, беше вклучена во некои жестоки борби со други групи.Нејзините амбиции надвор од Идлиб станаа нејасни.

Од раскинувањето со Ал Каеда, нејзината цел беше ограничена на обидот да воспостави фундаменталистичко исламско владеење во Сирија, а не поширок калифат, како што ИД се обиде и не успеа.

Таа покажа малку знаци дека се обидува повторно да го разгори сирискиот конфликт во големи размери и да го обнови својот предизвик за владеењето на Асад над поголемиот дел од земјата - до сега.

Зошто има војна во Сирија?

Во март 2011 година, продемократски демонстрации избија во јужниот град Дера, инспирирани од бунтовите во соседните земји против репресивните владетели.

Кога сириската влада употреби смртоносна сила за да го скрши отпорот, протестите со барање за оставка на претседателот избувнаа низ целата земја.

Немирите се проширија, а репресијата се интензивираше. Приврзаниците на опозицијата го кренаа оружјето, прво за да се одбранат, а подоцна и да ги ослободат своите области од безбедносните сили. Асад вети дека ќе го уништи, како што рече, „тероризмот поддржан од странство“.

Се појавија стотици бунтовнички групи, странските сили почнаа да заземаат страна и се вклучија екстремистички џихадистички организации како што се групата Исламска држава (ИД) и Ал Каеда.

Насилството брзо ескалираше и земјата беше зафатена од целосна граѓанска војна која ги повлече и регионалните и светските сили.

Повеќе од половина милион луѓе се убиени, а 12 милиони се принудени да ги напуштат своите домови, од кои околу пет милиони се бегалци или баратели на азил во странство.

Како дојде до офанзивата на бунтовниците?

Војната во Сирија во последните четири години се чинеше како да е практично завршена.

Владеењето на претседателот Башар ал Асад во суштина беше неспорно во големите градови во земјата, додека некои други делови на Сирија останаа надвор од неговата директна контрола.

Тука спаѓаат областите со курдско мнозинство на исток, кои се повеќе или помалку одвоени од сириската државна контрола уште од првите години на конфликтот.

Имаше постојани, иако релативно пригушени немири, на југот каде што започна револуцијата против владеењето на Асад во 2011 година.

Во огромната сириска пустина, засолништата од групата која себеси се нарекува Исламска држава сè уште претставуваат безбедносна закана, особено за време на сезоната на лов на тартуфи кога луѓето одат во областа за да го најдат високопрофитабилниот деликатес.

И на северо-запад, провинцијата Идлиб ја држат милитантни групи управувани таму во екот на војната.

ХТС, доминантната сила во Идлиб, е таа што го започна ненадејниот напад врз Алепо.

Неколку години Идлиб беше бојно поле додека сириските владини сили се обидуваа да ја вратат контролата.

Но договорот за прекин на огнот од 2020 година, постигнат со посредство на Русија, која долго време е клучен сојузник на Асад, и Турција, која ги поддржува бунтовниците, се одржува во најголем дел.

Околу четири милиони луѓе живеат таму - повеќето од нив се раселени од градовите што силите на Асад ги вратија од бунтовниците во бруталната војна.

Алепо беше едно од најкрвавите боишта и претставуваше еден од најголемите порази на бунтовниците.

За да постигне победа, претседателот Асад не можеше да зависи само од недоволно опремената и слабо мотивирана регрутирана армија на земјата, која набрзо стана опасно развлечена и редовно неспособна да држи позиции против нападите на бунтовниците.

Наместо тоа, во голема мера се потпираше на руската воздушна сила и иранската воена помош на теренот - главно преку милициите спонзорирани од Техеран.

Меѓу нив беше и Хезболах.

Нема сомнеж дека неуспехот што Хезболах го претрпе неодамна од израелската офанзива во Либан, како и израелските напади врз иранските воени команданти во Сирија, одигра значајна улога во одлуката на џихадистичките и бунтовничките групи во Идлиб да направат ненадејна, неочекувана одлука за да се тргне на Алепо.

Во изминатите неколку месеци, Израел ги интензивираше нападите врз групите поврзани со Иран, како и нивните линии за снабдување, нанесувајќи им сериозна штета на мрежите што ги одржуваа овие милиции, вклучително и Хезболах, оперативни и во Сирија.

Без нив, силите на претседателот Асад останаа изложени. ссм/

фото: ЕПА, Би-Би-Си