Shkup, 20 nëntor 2025 (MIA)

Elizabeta VELJANOVSKA NAJDESKA

Gjatë vitit 2025, deri në mesin e nëntorit, në Sektorin e Krimit Kibernetik të Ministrisë së Brendshme u paraqitën 60 raportime për mashtrime të ndryshme online dhe gjithsej 20 raportime për keqpërdorim të të dhënave personale onlаjn. Nga këto 20 raportime, siç deklaroi Ministria e Brendshme për MIA-n, katër raportime u morën nga mjekë për vjedhje identiteti. Më konkretisht, siç shpjegojnë atje, mënyra e ushtrimit të krimit është përhapja e një videoje të rreme të krijuar me inteligjencë artificiale dhe njëkohësisht një intervistë e rreme e përdorur për qëllime reklamimi dhe shitjeje të produkteve të caktuara.

Raportimet lidhen me përhapjen virale të intervistave dhe postimeve të rreme që përdorin emrat dhe fotot e mjekëve të famshëm, duke përdorur reputacionin dhe popullaritetin e tyre pa miratimin e tyre për të reklamuar rekomandime për produkte të caktuara. Në të shumtën e rasteve, këto janë çajra për dobësim ose për trajtimin e sëmundjeve të ndryshme që ankimuesit nuk i kanë raportuar kurrë.

“Ashtu si me të gjitha krimet e tjera, Departamenti i Krimit Kibernetik në Ministrinë e Brendshme njofton Zyrën e Prokurorit Publik Themelor për raportimet e "Keqpërdorimit të të Dhënave Personale" që lidhen me përhapjen virale të intervistave të rreme dhe merren të gjitha masat e nevojshme për të zbuluar autorin - duke gjetur adresat IP nga të cilat janë krijuar profilet në të cilat janë ndarë videot e rreme”, bën të ditur Ministria e Brendshme.

Në vitin aktual, në Agjencinë për Mbrojtjen e të Dhënave Personale u paraqitën 186 ankesa në lidhje me shkeljet e të drejtës së mbrojtjes së të dhënave personale në rrjetet sociale. Siç deklaruan nga  AMDHP-ja për MIA-n, 69 ankesa të paraqitura në Agjenci kanë të bëjnë me një profil të rremë, 45 ankesa janë për profile të hakuara, ndërsa ankesat e tjera kanë të bëjnë me publikimin e fotove, videove dhe regjistrimeve audio të personave të tjerë në profilet e mediave sociale të personave të tjerë, si dhe ankesa që lidhen me fyerje, shpifje dhe shantazh përmes internetit. Këtë vit, qytetarët kanë paraqitur gjashtë ankesa që lidhen me shkeljen e të drejtës së mbrojtjes së të dhënave personale dhe privatësisë së fëmijëve në rrjetet sociale. Gjatë procesit parazgjedhor për zgjedhjet lokale të vitit 2025, në Agjenci u paraqitën dy ankesa për publikimin e paautorizuar të të dhënave personale të kandidatëve për kryetarë bashkie dhe krijimin e profileve të tyre të rreme në rrjetet sociale.

Interesante është se pavarësisht rritjes së numrit të fotove dhe videove të krijuara me Inteligjencë Artificiale dhe keqpërdorimit të tyre, në vitin 2025 nuk pati ankesa nga qytetarët në Agjenci në lidhje me shkeljen e të drejtës së tyre për mbrojtjen e të dhënave personale në internet përmes përdorimit të inteligjencës artificiale.

Për krahasim, në vitin paraprak 2024, në Agjenci u paraqitën 249 ankesa në lidhje me shkeljen e të drejtës për mbrojtjen e të dhënave personale në rrjetet sociale, 12 prej të cilave ishin për fëmijë.

Emilija Ginoska, këshilltare informacioni në Agjencinë e Mbrojtjes së të Dhënave Personale , thekson se sa i përket arsyeve të raportimit të ankesave këtë vit, ato lidhen me profile të rreme, më tej me profile të sulmuar dhe ankesa në lidhje me publikimin e fotove të personave të tjerë në rrjetet sociale.

“Ankesat në lidhje me një profil të rremë janë më të zakonshmet dhe në ato raste qytetarët raportojnë nëse dikush krijon një profil në rrjetet sociale me fotot dhe të dhënat e tyre personale dhe paraqitet në mënyrë të rreme si ata. Sipas rrjetit social me të cilin lidhen ankesat, numri më i madh lidhet me Fejsbuk, Instagram, TikTok dhe Snapchat”, thotë Ginoska.

Histori, video dhe bote mashtruese për fitim dhe ridrejtim të vëmendjes në dëm të reputacionit dhe vlerësimeve të personazheve të famshëm dhe të medias

MIA është goditur dy herë këtë vit nga histori mashtruese për fitim - në prill dhe në tetor, të krijuara me ndihmën e teknologjive të reja. Në të dyja rastet, Agjencia i mohoi këto postime që u shfaqën, kryesisht në rrjetet sociale. Një numër i madh i mediave dhe figurave publike janë përballur së fundmi me përmbajtje të tillë, dhe ato shpesh bëhen si video false.

Më 14 tetor, një intervistë e rreme e gazetares Ana Zafirova me ministrin Timço Mucunski dhe emri i Agjencisë,  u shfaq në internet, me një logo të modifikuar, si dhe fotot e MIA-s, u keqpërdorën. Agjencia lëshoi ​​një mohim se intervista e supozuar për MIA-n, siç u paraqit në mënyrë të rreme, ishte bërë nga gazetarja Ana Zafirova, e cila gjithashtu reagoi ndaj këtij abuzimi dhe mashtrimi në hapësirën e internetit.

Zafirova, siç deklaroi për MIA-n, mësoi për "hakimin" e identitetit të saj nga ndarja e e informacionit nga Bozhidar Spirovski në LinkedIn.

“Ai komentoi mbi "intervistën" në MIA, në të cilën unë, si gazetar, gjoja intervistova Ministrin Timço Mucunski në lidhje me të ardhurat që mund të realizohen nga taksat. Dezinformim tipik, në të cilin mjetet e dizajnit të portalit MIA u përdorën me mjeshtëri, me qëllim dëmtimin e qytetarëve. Kam pasur përvoja të ngjashme në Instagram në të kaluarën që më shqetësojnë sepse audienca që ndjek profilin tim po mashtrohet, kështu që paralajmëroj menjëherë sapo shoh ekzistencën e profileve paralele ose përhapjen e dezinformimit”.

Ajo u bën thirrje të gjithë përdoruesve, veçanërisht në rrjetet sociale, por edhe atyre që marrin e-mail-e me përmbajtje dhe adresa të panjohura për ta. Sipas Zafirovës, kjo është një kohë në të cilën njohuritë mediatike do të na lejojnë të kemi një pasqyrë të qartë dhe të gjithçkaje përreth nesh.

“Kontrolloni rregullisht se kush po u përcjell informacione, kontrolloni datën, për çfarë qëllimi ato informacione janë në kutinë tuaj postare, nëse email-et kanë gabime drejtshkrimore, përmes të cilave mund të zbulohet se po bëhen pjesë e një zinxhiri mashtrimesh. Për më tepër, merrni në konsideratë nëse ai informacion shkakton një reagim emocional, nëse përdor gjuhë hiperbolike, nëse ju mbyt me mendime, nëse "bini pre e informacionit" dhe vazhdoni ta përhapni atë. Mbani mend se ju jeni gjithashtu bastioni në përhapjen e dezinformatave dhe gjysmë (të pa)vërtetave. Në epokën e informacionit, konsumimi kritik i informacionit na lejon të kemi shëndet mendor. Dhe, gjithçka bëjmë për shëndetin”, thotë Zafirova.

Qytetarët të paraqesin personalisht dhe drejtpërdrejt kërkesa për fshirjen e profileve të abuzuara në rrjetet sociale

Agjencia për Mbrojtjen e të Dhënave Personale (AMDHP) nuk ka autoritet për të vepruar në rastet e abuzimit me profilet online, pra nuk fshin, rivendos ose bllokon profilet e rrjeteve sociale. Megjithatë, për shkak të kërkesave gjithnjë e më të shpeshta nga qytetarët për të hequr profilet e rreme ose të sulmuara në rrjetet sociale, Agjencia ka përgatitur udhëzime në përputhje me politikat e publikuara të vetë platformave, në mënyrë që qytetarët të mund të paraqesin personalisht dhe drejtpërdrejt kërkesat e tyre në rrjetet sociale specifike dhe jo përmes ndërmjetësimit.

Udhëzime të hollësishme për raportimin e një profili në rrjetet sociale online janë publikuar  në faqen e tyre të internetit. Këto udhëzime janë të destinuara për të gjithë individët që duan të raportojnë në mënyrë të sigurt dhe të saktë një profil në platforma të tilla si Facebook, Instagram, TikTok, X (Tëitter), YouTube dhe të tjera.

Nëse dikush krijon një profil të rremë me të dhënat personale të dikujt tjetër në ndonjë nga rrjetet sociale, sipas politikës së tyre të privatësisë, personi duhet të ndjekë hapat për raportimin e profilit të rremë   hapat për raportimin e profilit të rremë që vetë rrjeti social ofron në faqen e tij të internetit. Pasi personi të paraqesë raportin, administratori i rrjetit social do ta kontaktojë atë në e- mail adresën që ai ka dhënë dhe do ta informojë për masat/hapat e ndërmarra. Nëse personi nuk merr përgjigje nga rrjeti social, ai mund të kontaktojë Agjencinë për Mbrojtjen e të Dhënave Personale përmes adresës së tyre të email-it nëse bëhet fjalë për rrjetet sociale Facebook dhe Instagram. Në atë rast, Agjencia raporton duke kontaktuar ekipin teknik të rrjeteve sociale. Me bashkëpunim të përbashkët, ato profile hiqen pasi rrjeti social përcakton përmes një procedure se kjo ka ndodhur vërtet.

Megjithatë, siç shpjegon Ginoska për MIA-n, nëse bëhet fjalë për parandalimin, zbulimin dhe ndjekjen penale të autorëve të krimeve të kryera përmes internetit, Agjencia për Mbrojtjen e të Dhënave Personale nuk është kompetente sipas ligjit të ndërmarrë veprime dhe aktivitete kundër një personi të panjohur, pra nuk është kompetente të zbulojë të ashtuquajturin autor dhe në raste të tilla, raportet i përcillen juridiksionit të Ministrisë së Punëve të Brendshme, respektivisht Sektorit për Krimin Kompjuterik dhe Forenzikën Digjitale dhe Prokurorisë Publike në mënyrë që të mund të kryhet një hetim dhe të zbulohet autori.

Agjencia deklaron se një nga aktivitetet e tyre prioritare është rritja e ndërgjegjësimit të qytetarëve për mbrojtjen e të dhënave të tyre personale dhe të drejtën e privatësisë, veçanërisht kur bëhet fjalë për fëmijët. Për këtë qëllim, rregullisht organizohen punëtori edukative në shkollat ​​fillore dhe të mesme dhe mësime onlajn në gjuhën maqedonase dhe shqipe në të gjithë territorin e vendit tonë. Nxënësit kanë mundësinë të mësojnë rreth punës së Agjencisë në lidhje me mbrojtjen e të dhënave personale, të marrin këshilla të dobishme për mbrojtjen e privatësisë dhe identitetit të tyre në internet, si dhe të informohen rreth masave të sigurisë gjatë përdorimit të rrjeteve sociale, si dhe materiale informative me këshilla: "Privatësia e fëmijëve dhe të rinjve në botën e teknologjive moderne (interneti dhe rrjetet sociale)", me qëllim edukimin e fëmijëve rreth rëndësisë së mbrojtjes së privatësisë, sepse veçanërisht ata i përdorin përfitimet e digjitalizimit çdo ditë.

Enti Shtetëror i Statistikave publikoi së fundmi të dhëna se në tremujorin e parë të vitit 2025, 92.1 për qind e popullsisë së përgjithshme në vend të moshës 15 deri në 74 vjeç kanë përdorur internetin, dhe 91.2 për qind e familjeve kanë pasur qasje në internet nga shtëpia. Kur përdoret teknologjia e informacionit dhe kompjuterit në familje dhe nga individët, pjesa më e madhe prej 93.2 për qind është telefonia/video thirrjet në internet (kamera ueb; aplikacione - Skype, Facetime, Messenger, WhatsApp, Viber, Snapchat). Ndërkohë, mesazhe, dërgohen kryesisht nëpërmjet Skype, Messenger, WhatsApp dhe Viber.

FOTO: MIA /AMDHP/ARKIVI