DW

 Уставниот суд на Романија ги прогласи претседателските избори за неважечки - поради руско влијание. Таа одлука има призвук на партиско влијание и ја продлабочува и онака длабоката политичка криза во таа земја.

Не се гледа крајот на политичките турбуленции во Романија. Пред нешто помалку од две недели, Калин Георгеску, главно непознат кандидат на ТикТок кој се залага за десничарски, проруски и езотерични ставови, сосема неочекувано победи во првиот круг од претседателските избори. Сепак, помалку од 36 часа пред почетокот на вториот круг, романскиот Уставен суд го прогласи првиот круг од изборите за неважечки во петокот (6-ти декември). Тоа значи дека целиот процес на претседателските избори мора да се реорганизира. Таа одлука претставува кулминација на политичката криза од изминатите недели, чии последици се уште не можат целосно да се разберат.

Уставниот суд ја донесе таа одлука откако првиот круг од изборите го прогласи за валиден на почетокот на неделата. Причината за промената се новите информации за влијанието на изборите преку TikTok, за финансирањето на кампањата на Георгееску и руското мешање во изборите. Во средата, актуелниот претседател на Романија, Клаус Јоханис, објави тајни разузнавачки документи кои содржат детали за тие случувања, од кои некои не се прецизирани. Така, во документите руското влијание врз изборите се споменува само индиректно, без експлицитно именување на Русија.
Сепак, американскиот државен секретар Ентони Блинкен во четвртокот директно ја обвини Русија за мешање во романските претседателски избори.

Одлуката на Уставниот суд предизвика поделени реакции во романската јавност и политика: едни изразија шокираност и згрозеност, а други ја поддржаа. Елена Ласкони, кандидатка која влезе во вториот круг од изборите и лидер на прогресивната либерална партија Унијата да ја спасиме Романија, одлуката ја нарече „нелегална и неморална“ и изјави: „Романската држава ја гази демократијата“.

Актуелниот премиер и лидер на Социјалдемократската партија (ПСД), Марсел Чолаку, кој долго време беше фаворит во првиот круг од изборите, изјави дека оваа одлука е „единственото правилно решение по објавувањето на тајните документи“. Според него, изборните резултати биле „очигледно искривени поради руското влијание“.

Претседателскиот кандидат на десницата Калин Георгеску ја нарече одлуката на Уставниот суд „државен удар“ и во неговиот вообичаен стил коментираше: „Коруптивниот систем го покажа своето вистинско лице и склучи пакт со ѓаволот“. Сепак, склучив пакт со романскиот народ и со Бог.“ 
За „пуч“ зборуваа и други десничарски политичари, но од десничарската партија „Сојуз за обединување на Романците“ (АУР) сепак повикаа на нивните поддржувачи да се смират и да се воздржат од протести .

Без немири, туку политичка парализа

Кога романскиот претседател Клаус Јоханис даде изјава за одлуката на Уставниот суд во петокот вечерта, се чинеше дека се мачеше да ги најде вистинските зборови. Во краток говор, со тон кој звучеше круто и бирократски, тој изјави дека Романија е „стабилна, безбедна, демократска“ земја и дека „не е во неволја“. Јоханис најави дека во согласност со Уставот ќе остане претседател до инаугурацијата на неговиот наследник. И вети: „Ќе продолжам да и се посветувам на земјата како и досега“.

Стравувањата од немири не се остварија во петокот вечерта. Во принцип, насилните конфликти се малку веројатни. Ужасните искуства за време на крвавото востание против диктаторот Чаушеску во декември 1989 година и хаотичните месеци што следеа, особено насилните маршеви на рударите од долината Џиу кон Букурешт, сè уште се трауматични за многу луѓе. Поголемиот дел од јавноста сака по секоја цена да избегне вакви сценарија. Романската жандармерија, која заедно со полицијата е одговорна за јавната безбедност и ред, во петокот негираше дека е ставена во состојба на готовност.

Вистинската опасност, пак, е политичкиот вакуум во наредните месеци. Новиот круг претседателски избори најверојатно ќе се одржи дури во март. Актуелниот претседател Клаус Јоханис не е силен актер.

Исто така, формирањето на новата влада по парламентарните избори одржани претходната недела (1 декември) може да потрае со месеци, бидејќи Романија останува во режим на изборна кампања. Ова и се заканува со подолга политичка парализа.

Одлуката на Уставниот суд може дополнително да ја продлабочи длабоката криза на довербата на романското општество во државата и демократските институции. Пресудата од петокот е само последна во низата одлуки кои го дискредитираа судот - и судството воопшто - во очите на многу луѓе во Романија.

На почетокот на октомври 2024 година, Уставниот суд ја исклучи екстремно десничарската претседателска кандидатка Дијана Сосоака од изборната трка, наведувајќи дека нејзините политички изјави се „некомпатибилни со вредностите на демократијата“ и дека го загрозуваат членството на Романија во ЕУ и НАТО. Во исто време, Кали n Георѓеску и водачот на АУР, Џорџ Симион, кои самите често ја критикуваат ЕУ и НАТО и ги величаат антисемитските легионерски фашисти на Романија од периодот меѓу двете светски војни, не беа исклучени од изборите.

„Земја на неограничени можности“

Политичките гласини во Романија сугерираат дека владејачките социјалдемократи, кои доминираа во земјата и администрацијата 35 години, замислиле сценарио во кое премиерот и лидер на ПСД Марсел Чолаку и лидерот на АУР Симион ќе поминат во вториот круг од изборите - што Чолаку тогаш би победил. Сега многу Романци се убедени дека Уставниот суд уште еднаш делуваше како продолжена рака на политичкиот естаблишмент - откако ништо не одеше според планот во првиот круг од претседателските избори, па на крајот Георгеску  заврши на првото место, а Елена Ласкони на второто место.

Ако сакаме да им веруваме на приказните од маргините, пред се Елена Ласкони претставува закана за старите системски партии, бидејќи таа и нејзината партија сериозно ја сфаќаат борбата против корупцијата и другите неопходни реформи.

Угледната романска адвокатка и поранешна судијка Кристи Данилет, која долги години е активна во граѓанските организации, на Фејсбук саркастично ја коментираше одлуката на Уставниот суд: „Судот донесе принципиелна одлука која може да ги исправи сите грешки“. Романија стана земја со неограничени можности“.