9 мај 2021 Ал Џезира Балкан Треба да се подготвиме за зголемување на каматните стапки. Државите кои се уште не бележат раст и имаат натрупано долг, би можеле да се најдат во многу тешка ситуација во потенцијално опкружување на зголемување на каматните стапки. Оваа изјава на претседателката на Меѓународниот монетарен фонд, Кристалина Георгиева, за состојбата на глобалната економија од конференцијата на Европскиот универзитетски институт, со право ќе предизвика стравувања дека државните економии наскоро повторно ќе бидат погодени како резултат на пандемијата на коронавирусот. Што би донело ова можно зголемување на каматните стапки? Проблеми за државите или, како што обично се случува, најголемиот товар на новиот економски удар ќе падне врз грбот на оние на кои ќе им биде најтешко да го издржат - граѓаните, веќе презаситени од кризата? Граѓаните, тврди босанскиот економски аналитичар Адмир Чавалиќ, не треба да бидат директно погодени во случај на глобален пораст на каматните стапки, но тоа ќе го сторат државите. Објаснувајќи зошто очекувал пораст на каматните стапки, Чавалиќ рече дека тоа најсилно ќе ги погоди неразвиените земји со повисоки долгови, но дека Босна и Херцеговина, за разлика од некои околни земји, не е толку должна за да би биле последиците потешки. „Тоа е нешто што можеше да се очекува дури и пред ова соопштение. Имаше индикации дека каматните стапки ќе се зголемат поради две работи, а тоа се забрзаната вакцинација во САД и големиот фискален стимул во таа земја измерен во илјадници милијарди долари, одобрен од американскиот претседател Џо Бајден. Ова му даде одреден поттик на пазарот во однос на оптимизмот, и тоа, следствено, значи повлекување на повеќе капитал и зголемување на стапките“, објаснува Чавалиќ. Оптимизмот е во пораст, но зборувајќи за негативните аспекти на можниот пораст на каматните стапки, Чавалиќ рече дека тие ќе ги погодат државите. „Има поголем оптимизам на пазарот, но може да создаде потешкотии за голем број земји, а тоа се други кои се премногу задолжени и не го постигнуваат очекуваното ниво на економски раст. Тие земји ќе имаат проблеми со растот, бидејќи нето-обврски засновани на долг ќе растат и нема да имаат економски раст што може да го покрие тоа“, додаде тој. Кога станува збор за БиХ, тоа, тврди Чавалиќ, не треба да го извлече подебелиот крај. „БиХ е умерено задолжена, околу 35-36 проценти од бруто домашниот производ. Таа бројка не е страшна, но може да биде проблематично што има тенденции за ново задолжување. Се работи на нов аранжман со ММФ и двата ентитета одат во долгови. Тоа не е во наша полза. Она што се случува е дека има мал раст во БиХ, како резултат на поголемиот ризик од пласирање заеми на нашиот пазар. И, ако зборуваме за регионот, глобалниот раст на каматните стапки би ги погодил повеќе Хрватска и Србија, кои имаат значително поголемо учество на долг во вкупниот БДП во споредба со БиХ и немаат оптимистички проекции“, вели Чавалиќ. Граѓаните ќе бидат најмногу заинтересирани што може да се случи со цените и заемите кон банките. Говорејќи за тој аспект, Чавалиќ вели дека не очекува посериозни последици. „На краток рок, тоа нема да значи ништо. Она за што зборува ММФ се однесува на земјите, односно државните долгови и националните економии. Но, како одминуваше времето, каматните стапки може да растат на среден рок, но засега нема такви индикации. Оние кои имаат заеми со променливи каматни стапки, треба да бидат подготвени за можноста за раст на каматната стапка, но не толку значајна“, објасни Чавалиќ. Најавата за зголемување на каматите не би го изненадила Предраг Дрецун, економски експерт од Црна Гора, кој тврди дека тоа би било „логично“. „Првата премиса од која треба да се започне е дека каматата никогаш не е причина за болест, туку е последица на економијата, и на микро и на макро ниво. За мене е прилично чудно, да не кажам парадоксно, што за време на короната, според некои проценки, беа отпечатени 23-24 илјади милијарди долари, а во исто време немаше инфлација. Каматните стапки беа релативно мирни. Значи, не постои економска логика што нема да доведе до заклучок дека во одреден момент нема да има експлозија на негативни последици од толку примарно издание, а меѓу нив секако е и цената на парите, како еден од сегментите на општата ниво на цени. Ако парите се мерка за вредноста на сите добра, логично е дека инфлацијата на реалниот пазар е проследена со инфлација на финансискиот пазар“, вели Дрецун, кој додава дека најавените промени, сепак, не треба да траат долго. „Во спротивно, тоа би било погубно за светската економија. Тоа може да доведе до нов Бретон Вудс, нов политички однос во светот, бидејќи никој не може да предвиди какви ќе бидат последиците од неконтролираниот раст на каматните стапки. Затоа, мислам дека тоа ќе биде контролиран раст на каматните стапки, по што ќе има рамнотежа со некој нов договор на меѓународно ниво. „По излегувањето од оваа корона криза, ќе се постигне нов глобален договор“, додаде тој, истакнувајќи дека, зборувајќи за кредитната задолженост на граѓаните, може да има можност за зголемување на каматните стапки во банките. „Може да има промена во заемите поврзани со Еурибор, доколку расте, но повеќето заеми имаат фиксни каматни стапки. Банкарите можат да бидат повеќе во неволја, со свои банки, бидејќи централните банки, кои имаат изразена регулација во тој сектор, ќе ги засилат мерките и контролата врз банките“, рече Дрецун. паг/