24 dhjetor 2025

Rojters

Presidenti Donald Tramp përsëriti dy ditë më parë se SHBA-ja ka nevojë për Grenlandën për sigurinë e saj kombëtare dhe tha se i dërguari i sapoemëruar i posaçëm do të "kryesоjë aksionin", duke shkaktuar kritika të ashpra nga Danimarka dhe Grenlanda.

Pse Trampi e do Grenlandën?

Vendndodhja strategjike dhe burimet e Grenlandës mund të përfitojë SHBA-ja. Ishulli është rruga më e shkurtër nga Evropa në Amerikën e Veriut dhe është jetike për sistemin e paralajmërimit të hershëm të raketave balistike të SHBA-së.

Uashingtoni ka shprehur interes për të zgjeruar praninë e tij ekzistuese ushtarake në ishullin e Arktikut, duke përfshirë vendosjen e radarëve atje për të monitoruar ujërat midis ishullit, Islandës dhe Britanisë së Madhe, të cilat përdoren nga anijet luftarake ruse dhe nëndetëset bërthamore.

Trampi u tha dje gazetarëve: "Ne kemi nevojë për Grenlandën për sigurinë tonë kombëtare, e jo për mineralet e saj. Nëse shikon Grenlandën, do të shohësh anije ruse dhe kineze në të gjithë bregdetin.”

Të dhënat për transportin detar dhe trafikun tregojnë se shumica e transportit detar të Kinës është në Arktikun e Paqësorit dhe përgjatë Rrugës së Detit Verior pranë Rusisë. Shumica e anijeve të Rusisë janë rreth bregdetit rus, megjithëse analistët thonë se nëndetëset e Moskës shpesh lundrojnë në ujërat midis Grenlandës, Islandës dhe Britanisë.

Më gjerësisht, rajoni jashtë Rrethit Arktik po bëhet gjithnjë e më i militarizuar, me vendet e NATO-s, Kinën dhe Rusinë që rrisin praninë e tyre atje.

Grenlanda, kryeqyteti i së cilës, Nuk, është më afër Nju-Jorkut sesa kryeqytetit danez Kopenhagen, është e pasur me minerale, naftë dhe gaz natyror. Por zhvillimi i depozitave është i ngadaltë dhe investimet amerikane në nxjerrjen e tyre nga brendësia e vendit janë të kufizuara.

Sa është prania momentale e SHBA-së?

Forcat amerikane mbajnë prani të përhershme në bazën ajrore Pitufik në veriperëndim të Grenlandës.

Marrëveshja e vitit 1951 midis Uashingtonit dhe Kopenhagës i jep SHBA-së të drejtën të lëvizin lirshëm dhe të ndërtojnë baza ushtarake në Grenlandë, për sa kohë që njoftojnë paraprakisht autoritetet në Kopenhagë dhe Nuk.

Historikisht, Danimarka ka qenë nikoqire e forcave amerikane sepse nuk ka kapacitet për të mbrojtur Grenlandën dhe për shkak të garancive të sigurisë që Uashingtoni siguron përmes NATO-s, tha Kristian Sobi Kristensen, studiues i lartë në Qendrën për Studime Ushtarake në Universitetin e Kopenhagës.

Cili është statusi momental i Grenlandës?

Territori Arktik, një ish-koloni e Danimarkës, u bë zyrtarisht territor (rajon) i mbretërisë skandinave në vitin 1953 dhe është pjesë e Kushtetutës daneze. Në vitin 2009, ishullit iu dha autonomi e gjerë, duke përfshirë të drejtën për të shpallur pavarësinë nga Danimarka përmes referendumit.

Sipas ligjit të vitit 2009, parlamenti i Grenlandës, Inatsisartut, ka të drejtë të aktivizojë një nen që do të obligonte Danimarkën dhe Grenlandën të fillojnë negociatat për të arritur pavarësinë e plotë. Grenlandezët do të duhet ta miratojnë atë në referendum dhe Parlamenti danez gjithashtu do të duhet të japë pëlqimin që ishulli të ndahet zyrtarisht.

Çfarë do Grenlanda?

Marrëdhëniet midis Grenlandës dhe Danimarkës janë tensionuar pas zbulimit të abuzimeve ndaj popullsisë lokale nga autoritetet koloniale daneze në të kaluarën.

Megjithatë, interesi i Trampit për ishullin bëri që Danimarka të ndjekë një kurs të përmirësimit të marrëdhënieve me Grenlandën.

Sondazhet tregojnë se shumica e 57.000 banorëve të Grenlandës mbështesin pavarësinë, por shumë paralajmërojnë kundër nxitimit për t'u shkëputur nga Danimarka, nga frika se ishulli i tyre mund të jetë në disavantazh dhe më i prekshëm nga kërkesat e SHBA.

Ekonomia e Grenlandës varet nga peshkimi, i cili përbën më shumë se 95 për qind të eksporteve të saj, dhe nga subvencionet vjetore nga Danimarka, të cilat përbëjnë pothuajse gjysmën e buxhetit të ishullit.

Çfarë ndodh nëse Grenlanda ndahet nga Danimarka?

Nëse Grenlanda bëhet e pavarur, ajo mund të zgjedhë të bashkohet me SHBA-në pa u bërë territor.

Ishulli mund të hyjë në një të ashtuquajtur shoqatë të lirë me Shtetet e Bashkuara, e cila do të zëvendësonte subvencionet daneze me mbështetje dhe mbrojtje nga Shtetet e Bashkuara në këmbim të të drejtave ushtarake në fushat e mbrojtjes dhe mbrojtjes, ngjashëm si Ishujt Marshall, Mikronezia dhe Palau.

Sipas Ulrik Pram Gad, ekspert i Grenlandës, ideja e Trampir për të blerë ishullin bazohet në një keqinterpretim të së drejtës ndërkombëtare dhe parimit të vetëvendosjes, i cili u jep njerëzve të drejtën për të zgjedhur.