Shkup, 20 qershor 2024 (MIA) – Ditën Botërore të Refugjatëve, dita ndërkombëtare e organizuar çdo vit më 20 qershor nga Kombet e Bashkuara, këtë vit e shënojmë me një numër rekord të shpërnguljeve të detyruara në botë. Raporti i Trendeve Globale 2024 tregon se numri i personave të zhvendosur është rritur për të 12-in vit radhazi, me konflikte nga Sudani në Gaza dhe Mianmar duke krijuar zhvendosje të reja që kërkojnë veprime urgjente. Për këto shifra, gjendjen dhe rekomandimet për zgjidhje, në një intervistë për MIA-n bisedojmë me Gabriel Gualano de Godoj, përfaqësues i Komisionerit të Lartë të Kombeve të Bashkuara për Refugjatët - UNHCR. 

Godoj thotë se rekordi i ri botëror është një rekord i trishtuar që kërkon një aleancë më të fortë për mbrojtje më të madhe të refugjatëve në mbarë botën.

“Deri në dhjetor të vitit 2023, shtetet raportuan se më shumë se 117 milionë njerëz ishin zhvendosur me forcë. Kjo nënkupton se 1.5 për qind e njerëzimit është detyruar të largohet nga shtëpitë e tyre si rezultat i shkeljeve të rënda të të drejtave të njeriut. Ky është një rekord botëror, por edhe një rekord i trishtë. Ne shënojmë Ditën Botërore të Refugjatëve për të bërë thirrje për unitet më të fortë për të siguruar mbrojtje për refugjatët në mbarë botën", thotë ai.

Sipas tij, arsyet kryesore për këtë janë konfliktet aktuale, të vjetra dhe të reja në të cilat është e vështirë të adresohen shkaqet kryesore të luftës, si dhe mosgatishmëria për të ndarë përgjegjësinë dhe në të njëjtën kohë ato përfaqësojnë aspektet kryesore që e bëjnë të vështirë situatën për të mos patur refugjatë.

“Situata në vendet kryesore si Afganistani, Siria, Ukraina, por edhe Somalia, Kongo dhe së fundmi Sudani, Palestina - këto janë vendet e theksuara në raportin "Global Trends". Për shembull, ka më shumë se 10 milionë njerëz në Sudan që u është dashur të largohen. Nëse mendojmë për konfliktin në Gazë në shtetin e Palestinës, 80 për qind e palestinezëve janë të zhvendosur brenda vendit si pasojë e shkeljes së rëndë që po ndodh atje”, sqaron ai.

Numri më i madh i këtyre personave, sipas Raportit, detyrohen të ikin në vendet fqinje. Godoj thotë se 69 për qind gjejnë strehë të sigurt në vendet pranë vendit të tyre të origjinës.

“Kjo do të thotë se ne mund të gjejmë refugjatë afër vendeve që kam listuar nga vjen një pjesë e madhe e popullsisë që është zhvendosur me forcë. Gjithashtu, nevoja për të gjetur zgjidhje gjetkë po rritet. Çdo vend mund të jetë një vend azili dhe për këtë arsye është e rëndësishme të reflektohet mbi mësimet e nxjerra nga ky proces dhe çfarë mund të bëhet për të gjetur më shumë gjidhje dhe mundësi më të mira për refugjatët. Këta janë njerëz që duhen mirëpritur. Nuk është vetëm një imperativ moral, por edhe një detyrim ndërkombëtar”, thekson ai.

Në Maqedoninë e Veriut, 106 kërkesa për azil nga viti 2024 janë në pritje të vendimit nga institucionet 

Konventa e Refugjatëve e vitit 1951 është krijuar për të mbrojtur refugjatët dhe azilkërkuesit, dhe UNHCR-ja është agjencia që mbështet refugjatët në mbarë botën dhe mbështet vendet pritëse dhe komunitetet pritëse për të siguruar që njerëzit që ikin nga lufta të kenë mundësinë të fillojnë një jetë të re të sigurt në vende të tjera. Maqedonia e Veriut u zotua që do të respektojë këtë Konvente 30 vjet më parë, në vitin 1994.

Sa i përket situatës në vendin tonë, Godoj thotë se Maqedonia e Veriut ka qenë dëshmitare e një popullsie të zhvendosur në të kaluarën dhe shumë familje maqedonase kanë parë pasojat e luftës dhe konfliktit. 

“Sot kemi një situatë tjetër. Vitin e kaluar janë dorëzuar 602 kërkesa për azil, ndërsa këtë vit 106 kërkesa për azil janë në pritje të vendimit nga Ministria e Punëve të Brendshme dhe Departamenti i Azilit. Agjencia jonë mbështet Qeverinë, Departamenti i Azilit punon ngushtë me shoqatat e avokatëve dhe organizatat joqeveritare për të siguruar që azilkërkuesit dhe refugjatët të kenë akses në ndihmë juridike, të ofrojnë përkthim dhe interpretim edhe gjatë procesit të tyre të integrimit”, thotë ai. 

Ai shton se është e rëndësishme t'i kushtohet vëmendje formave të tjera të mbrojtjes që janë në dispozicion si mbrojtja plotësuese, mbrojtja e përkohshme për refugjatët ukrainas, e cila, sipas tij, është shumë e rëndësishme sepse në vendin tonë ka refugjatë ukrainas që marrin mbrojtje të përkohshme.

“Këto aspekte janë shumë të rëndësishme, për të siguruar që ata të kenë status ligjor, mundësi për të pasur të drejta, mbrojtje dhe për t'u bërë pjesë e shoqërisë, për të rindërtuar jetën e tyre, si dhe sigurinë, deri në fund të luftës”, thekson Godoj. 

Ai thotë se mund ta mbështesin Maqedoninë e Veriut në dy qëllime kryesore, forcimin e të drejtës për azil dhe të drejtave në këtë sistem.

“Është e mundur të forcohet sistemi i azilit për të patur një shkallë më të mirë të njohjes së rasteve që kanë nevojë për mbrojtje ndërkombëtare. Duhet të sigurohen edhe të drejtat e refugjatëve, jo vetëm e drejta për azil, por edhe të drejtat socio-ekonomike që janë pjesë e mbrojtjes ndërkombëtare. Kjo nënkupton që fëmijët e moshës shkollore dhe ata më të rritur duhet të shkojnë në shkollë, të kenë akses në sistemin shëndetësor, dokumente ligjore, të jenë në gjendje të hapin llogari bankare dhe të jenë pjesë e tregut të punës, gjë që do t'u mundësojë atyre të paguajnë taksat dhe të kontribuojnë në ekonominë vendase” .

 Në pyetjen nëse ky proces funksionon mirë në Maqedoni, ai thekson se bashkëpunojnë me Qeverinë dhe disa sektorë të fushës akademike si dhe me organizata joqeveritare, por duhet të sigurohen më shumë aleatë nga sektori privat.

Ai tregon se vendi ynë është angazhuar të mbështesë dhe forcojë sistemin e azilit deri në vitin 2027, që sipas tij është një masë shumë e rëndësishme që do ta bëjë sistemin më të drejtë dhe më efikas. 

“Vendi filloi gjithashtu punën për infrastrukturën për integrim më të mirë lokal të refugjatëve, rakordimin e legjislacionit, aksesin në arsim, shëndetësi, të drejtat socio-ekonomike, duke përfshirë të drejtën për të punuar për azilkërkuesit dhe migrantët. Qasja në këto të drejta mund të jetë efikase dhe në kohë. Aktualisht, u duhen shumë muaj që azilkërkuesit të gëzojnë të drejtën e punës. Sigurisht që ato premtime janë shumë të rëndësishme, sepse vendosin pritshmëri, por me synime të arritshme. Mendoj se ky synim mund të arrihet me një aleancë më të fortë mbrojtëse dhe me përfshirjen e emigrantëve”, thotë ai.

 Gazetaria profesionale aleate në mbrojtjen e refugjatëve

 Zyra e Komisionerit të Lartë për Refugjatë të Kombeve të Bashkuara - UNHCR, së bashku me Shoqatën e Juristëve të Rinj të Maqedonisë dhe Shoqatën e Gazetarëve të Maqedonisë - SHGM, kanë ndarë çmime për raportim profesional për gjendjen e refugjatëve dhe personave pa shtetësi në Republikën e Maqedonisë së Veriut për dhjetë vjet me radhë.

Kur u pyet se si raportimi profesional ndihmon në mbrojtjen e refugjatëve, Godoj thotë se gazetarët janë aleatët e tyre dhe është mirë që ata nuk raportojnë vetëm për numrat, por edhe për historitë personale që qëndrojnë pas tyre.

 “Histori të tilla na ndihmojnë të bëjmë përparim, të vlerësojmë përpjekjet e Ministrisë së Brendshme dhe të Punëve të Jashtme, të gjendjes civile, por edhe të nxjerrim në pah qëllimin më të gjerë për të mos lënë askënd pas, duke filluar nga personat pa shtetësi dhe refugjatët”, thotë përfaqësuesi i UNHCR-së në vend.

 Ndërprerja e luftërave dhe dialogu për këtë temë janë çelësi për përmirësimin e situatës

Godoj thotë se paqja dhe stabiliteti janë të nevojshme për refugjatët në botë. Ai thekson armëpushimin dhe dialogun ndërkombëtar për këtë temë, si faktorë kyç për përmirësimin e situatës. Ai u bën thirrje organizatave të shoqërisë civile, akademisë dhe sektorit privat që t'i bashkohen kauzës së krijimit të një plan-veprimi të projektuar nga dëshpërimi në shpresë.

Pritjet e tij në lidhje me punën e tij në Maqedoninë e Veriut janë që vendi të bëhet shembull për respektimin e të drejtës për azil, përmirësimin e shkallës së njohjes së atyre që meritojnë mbrojtje ndërkombëtare dhe akses për të drejtat e azilkërkuesve.

“Kjo nënkupton se ne do të donim që më shumë fëmijë të hyjnë në sistemin arsimor, të kenë akses në arsimin e lartë, të bëhen pjesë e tregut informal të punës dhe ekonomisë aktive. Besoj se refugjatët përfaqësojnë një vlerë të shtuar për ekonominë, se rrjeti ynë i aleatëve do të mbështesë qeverinë e re në arritjen e atyre synimeve dhe masave afatshkurtra që mund të zbatohen menjëherë”, thotë ai.

Një zgjidhje, shtoi ai, është dhënia e mbrojtjes së përkohshme për refugjatët ukrainas, një masë që është në fuqi, por skadon në gusht. 

“Ne dëshirojmë që qeveria e re të vazhdojë mbrojtjen e përkohshme, siç kanë bërë vendet e tjera evropiane. Ky është konflikti që prek më shumë kontinentin tonë. Sigurisht, ka edhe konflikte të tjera. Nëse fokusohemi te azilkërkuesit këtu do të shohim se ata vijnë nga vende në konflikt si Afganistani dhe Siria. Refugjatët janë njerëz, si ju dhe unë, dhe ata meritojnë të priten me dyer të hapura. Është shumë e rëndësishme të flasim për këtë situatë, në mënyrë që të kuptojmë se çfarë do të thotë të jesh refugjat dhe se ka mundësi për t'u përballur me situatën, se vendi pritës nuk është i vetëm, se qeveria nuk është vetëm”, thotë ai. 

Godoj shpreson se përmes bashkëpunimit do të arrihen rezultate pozitive, siç është zgjidhja e rasteve të pashtetësisë. (LINKU NGA TEMA)

“Ky vend më parë kishte 800 raste dhe sot vetëm 194. Prandaj presim që këto raste të fundit të zgjidhen dhe më pas vendi të pozicionohet globalisht si një nga kombet e para që do të realizojë fushatën tonë "Unë përkas këtu" të lëvizjes progresive drejt zeros, për personat pa shtetësi”, theksoi përfaqësuesi i UNHCR-së.

Angela Rajçevska

Video: Asllan Vishko dhe Vladimir Rabasoviq

 Foto: Vladimir Rabasoviq