Тел Авив/Бејрут, 2 октомври 2024 (МИА) - Инвазијата на Израел на Либан всушност не е ништо ново. Во изминатите речиси 70 години, двете земји водеа неколку војни и имаа бројни помали конфликти.

Териториите кои денес припаѓаат на државите Израел и Либан некогаш биле дел од Отоманската империја, која траела од 1299 година до нејзиниот пораз во Првата светска војна и нејзиното последователно распаѓање во 1922 година.

Потеклото на Либан

Како резултат на Синајската и Палестинската кампања од 1917 година, Британците ја окупираа Палестина и делови од она што ќе стане Сирија. Француските трупи го окупираа Дамаск во 1918 година. Тогашната Лига на народите официјално им додели на Французите мандат за Сирија, а на Британците мандат за Палестина по Конференцијата во Сан Ремо во 1920 година, во согласност со Договорот Сајкс-Пико од 1916 година.

Претежно христијанскиот дел од територијата под француска власт стана Либанска Република во 1926 година. Либан стана независен во 1943 година додека Франција беше под германска окупација, иако француските трупи целосно се повлекоа до 1946 година.

Потеклото на Израел

Подемот на антисемитизмот во Европа, кој кулминираше со Холокаустот за време на Втората светска војна, доведе до зголемување на бројот на еврејски имигранти на малцинската еврејска, мнозинска арапска територија под британски мандат. За време на Арапското востание од 1936-1939 година, и потоа, Британците сè повеќе се потпираа на еврејските полициски сили за одржување на редот. На крајот, растечките етнички тензии и насилството меѓу Арапите и Евреите поради еврејската имиграција и соработка ги принудија Британците да се повлечат во 1947 година. (Дел од нивниот мандат источно од реката Јордан веќе стана независна држава Јордан во 1946 година.) Генералното собрание на Обединетите нации разви изменет План за поделба од 1947 година за да се обиде и на Арапите и на Евреите да им обезбеди свои држави од остатоците од британскиот мандат; сепак, Арапите го отфрлија планот и ситуацијата брзо прерасна во сеопфатна граѓанска војна.

Ослободителната организација на Палестина (ПЛО) регрутираше милитанти во Либан од палестинските бегалци кои беа протерани или побегнаа по создавањето на Израел во 1948 година. Откако раководството на ПЛО и нејзината бригада Фатах беа протерани од Јордан во 1970-71 година поради поттикнување бунт, тие влегоа во јужен Либан, што резултираше со зголемено внатрешно и прекугранично насилство. Во меѓувреме, демографските тензии околу Либанскиот национален пакт доведоа до Либанската граѓанска војна (1975–1990).

Акциите на ПЛО беа еден од клучните фактори за избувнувањето на граѓанската војна, а нивните жестоки борби со либанските фракции предизвикаа странска интервенција. Израелската инвазија на Либан во 1978 година ја потисна ПЛО северно од реката Литани, но ПЛО ја продолжи својата кампања против Израел. Оваа инвазија доведе до распоредување на мировните сили на Обединетите нации во јужен Либан. Израел повторно го нападна Либан во 1982 година и, во сојуз со христијанските либански сили, насилно ја протера ПЛО.

Појавата на Хезболах

Истата година се роди Хезболах, кој беше основан од либански свештеници првенствено за да се бори против    израелската инвазија на Либан. Хезболах го усвои моделот поставен од ајатолахот Рухолах Хомеини по Иранската  револуција во 1979 година. Оттогаш, се развија блиски врски меѓу Иран и Хезболах.

Во 1983 година, Израел и Либан го потпишаа Договорот од 17 мај, кој обезбеди рамка за воспоставување нормални    билатерални односи меѓу двете земји, но односите беа прекинати кога шиитските милиции дојдоа на власт на    почетокот на 1984 година.

Интифада

Интифадата од 6 февруари или востанието од 6 февруари во Западен Бејрут се случи на 6 февруари 1984 година за време на либанската граѓанска војна. Тоа беше битка во која шиитското движење Амал и прогресивната социјалистичка партија Друзи решително ја поразија либанската армија и мултинационалните сили присутни во Либан кои ја поддржуваа. Ова резултираше со колапс на влијанието на САД и Израел во Либан и почетокот на војната во логорите.

Израел се повлече од поголемиот дел од Либан во 1985 година, но ја задржа контролата врз безбедносната тампон зона од 19 километри, помогната од сојузничките милитанти од Јужнолибанската армија (СЛА).

Во 1985 година, Хезболах повика на вооружена борба за да се стави крај на израелската окупација на либанска територија. Тие водеа герилска војна против ИДФ и СЛА во јужен Либан. Израел започна две големи операции во јужен Либан во текот на 1990-тите: операција „Одговорност“ во 1993 година и операција „Плодови на гневот“ во 1996 година. Борбите со Хезболах ја ослабеа израелската решителност и доведоа до колапс на СЛА и повлекување на Израел во 2000 година на неговата страна од границата одредена од ОН.

Војната во 2006 година

Цитирајќи ја израелската контрола врз фармите Шеба, Хезболах продолжи со прекугранични напади наизменично во следните шест години. Хезболах потоа побара ослободување на либанските граѓани во израелските затвори и успешно ја искористи тактиката на заробување израелски војници како средство за размена на затвореници во 2004 година.

Фаќањето на двајца израелски војници од страна на Хезболах ја поттикна Либанската војна во 2006 година, која траеше 34 дена. Примирјето бараше разоружување на Хезболах и почитување на Израел за територијалниот интегритет и суверенитет на Либан. Непријателствата беа прекинати на 8 септември 2006 година.

По војната во 2006 година, ситуацијата стана релативно мирна, и покрај тоа што двете страни ги прекршија договорите за прекин на огнот; Израел со чести летови над либанска територија, а Хезболах со тоа што не се разоружа.

Војната меѓу Израел и Хамас и новата инвазија на Либан

Имаше зголемување на насилството во текот на април 2023 година за време на гранатирањето меѓу Израел и Либан.

Војната меѓу Израел и Хамас предизвика нов конфликт меѓу Израел и Хезболах, кој започна еден ден откако Хамас го нападна Израел на 7 октомври. Конфликтот првично се состоеше од меѓусебни воздушни напади и гранатирање.

Меѓутоа, во 2024 година, настаните внатре и надвор од Либан го ескалираа конфликтот. Тие вклучуваат израелски воздушен напад врз иранскиот конзулат во Дамаск во април, напад врз Мајдал Шамс и атентати на лидерите на Хамас, Фуад Шукр и на Хезболах, Исмаил Ханије во јули, како и напад врз Набати и напади од двете страни во август. Почнувајќи со израелската експлозија на либански пејџери и воки-токи во септември, конфликтот сериозно ескалира, а во септемвриските израелски воздушни напади врз Либан загинаа најмалку 569 луѓе и поттикна масовна евакуација на јужен Либан. Ова беше највисоката загуба на животи поврзани со конфликти во еден ден во Либан од либанската граѓанска војна.

Сега Израел започна нова инвазија на Либан, а до кога ќе трае последниот конфликт останува да видиме. мс/

фото: ДПА/МИА архива