16 октомври 2024 

Индекс.хр 

УКРАИНА се соочува со неизвесна иднина поради намалената поддршка од Западот. Непосредната опасност доаѓа од скорешните претседателски избори во САД, но основниот проблем е неуспехот на Европа да се заложи за запирање на инвазијата на Путин.

Новиот генерален секретар на НАТО, Марк Руте, по преземањето на функцијата не губеше време со посетата на Киев, ветувајќи „постојана поддршка за Украина во војната со Русија“. Несомнено е дека неговите зборови беа искрени, но тој знае дека има сериозни политички немири низ Европа и САД, пишува Тим Виласи-Вилси, поранешен британски дипломат, а сега геополитички коментатор на одбранбениот тинк-тенк Royal United Service Institute и визитинг професор на Кралскиот колеџ во Лондон.

Украинскиот претседател Володимир Зеленски, исто така, го чувствува тоа додека го претставува својот План за победа во европските метрополи по амбивалентниот прием во Вашингтон.

Најголема опасност се претседателските избори во САД

Претседателските избори во САД претставуваат точка на најголема опасност. Победата на Доналд Трамп може да доведе до тоа тој да му се јави на рускиот претседател Владимир Путин уште на 6 ноември. Ваквиот повик би значел дека се очекува решение преку преговори, а разговорите би можеле да започнат во првите месеци од 2025 година.

Никој не може да бара оваа брутална војна да продолжи еден ден подолго од потребното. Сепак, Зеленски би имал причина да се плаши од договорот што го преговара Трамп. Договорот од Доха од 2020 година со авганистанските талибанци е опишан како најлош дипломатски договор од Минхен во 1938 година. За среќа, Трамп беше спречен да склучи сличен катастрофален договор со севернокорејскиот Ким Џонг-ун.

Без Украина во НАТО, нема ништо што го спречува Путин да оди повторно кога ќе закрепне

Во секој таков договор, Зеленски веројатно нема да може да постигне враќање на Крим и Донбас, компензација за огромната штета на неговата земја, судења за воени злосторства или членство во НАТО. Тој би можел да се пазари за освоениот дел на Курск во замена за контрола над нуклеарната централа Запорожје.

Меѓутоа, без членството на Украина во НАТО, ништо нема да го спречи Путин да ја продолжи војната по неколкугодишно закрепнување и повторно вооружување. Ќе има опасност и за Европа. И Грузија и Молдавија изгледаат особено кревки и ранливи на руските активни мерки или хибридна војна. Дури и Балтикот би бил оправдано нервозен и покрај членството во НАТО.

Меѓутоа, ќе биде погрешно за се да се обвинува Трамп. Имаше доволно индикации за неволјата што не чекаше.

Бајден и даде на Украина доволно за да се одбрани, но не доволно за да победи

Поддршката од САД секогаш беше премногу скромна и доцна. Со оглед на обемот на воената поддршка на Вашингтон, ова може да звучи апсурдно, но неподготвеноста на претседателот Џо Бајден да дозволи употреба на ракети со долг дострел Storm Shadow против цели во Русија укажува на општ тренд.

Како лидер на глобална суперсила, Бајден секогаш се грижел војната да не излезе од контрола и да не стане нуклеарна. Резултатот беше дека Украина почувствува дека победила доволно за да не загуби, но не доволно за да победи. Во Европа поддршката беше поинаква.

Некои земји, како што се балтичките и скандинавските земји, Обединетото Кралство и Полска, направија повеќе од другите. Унгарија беше непријателски расположена, а наскоро би можеле да ѝ се придружат и Словачка и Австрија. Германија обезбеди најмногу оружје, но беше политички несигурна.

Германија испраќа погрешна порака, Макрон доби удар од левицата и десницата на изборите

Одбивањето да се испорачаат ракетата Таурус и јавната дебата за кратење на буџетот за одбрана испратија погрешна порака. Германските компании сè уште имаат значителни интереси во Русија, а успесите на партијата Алтернатива за Германија на регионалните избори во Тирингија, Саксонија и Бранденбург го потсетија канцеларот Олаф Шолц дека во Источна Германија не поддржуваат војна.

Францускиот претседател Емануел Макрон, кој од самиот почеток беше неконзистентен во поддршката за Украина, доби сличен удар од крајната левица и крајната десница на парламентарните избори во јули.

Највидлив знак за неуспехот на колективната определба да се победи Русија беше одлуката да не се запленат руските средства замрзнати во западните банки, туку да се користат како колатерал за подигање многу помал заем.

Да, би постоел теоретски ризик од поткопување на довербата во финансискиот систем во кој доминира Западот, но малку земји се подготвени да ги доверат своите заштеди на кинески или индиски банки. Понатаму, тоа би испратило порака до Путин да не напаѓа други земји.

Западот докажа дека не може да се справи со две кризи истовремено

Во меѓувреме, кризата на Блискиот Исток го привлече вниманието на надворешната политика и на јавноста. Во Ирак и Авганистан пред 20 години, Западот покажа дека не може да се справи со две истовремени кампањи. Настаните од 7 октомври 2023 година предизвикаа непроценлива штета на перспективите на Украина и на западниот меѓународен поредок заснован на закони.

Ако биде избран за претседател, Трамп со право ќе тврди дека САД повторно го презедоа главниот товар на западните интереси со неадекватна поддршка од сојузниците во НАТО. Тој ќе укаже (точно) на растечкиот воен притисок врз Украина, нејзината тешкотија да ги замени војниците од првата линија и ефектите врз глобалните цени на храната и горивото. Со војната што беснее во Левант, тој би рекол дека САД повторно се премногу вклучени во „вечни војни“.

Дури и победата на Камала Харис не значи слобода за Украина

Може да се очекува дека Камала Харис, доколку стане претседател, ќе го следи патот што го трасираше Бајден. Таа ќе ја наследи неговата претпазливост во провоцирањето на Путин и неговата воздржаност во однос на влезот на Украина во НАТО. Понатаму, нејзината слобода да ја снабдува Украина со дополнително оружје може да биде ограничена со составот на двата дома на Конгресот.

Може да има трет исход од изборите: победа на Харис што Трамп ќе ја оспори. Во такви околности, можевме да видиме отсуство на надворешна политика на САД неколку недели или месеци.

Изгледите за Украина, а со тоа и за Европа, изгледаат мрачни

Доколку не дојде до бунт од руските сили или криза во Москва, изгледите за Украина (а со тоа и за Европа) изгледаат мрачни. Иронијата е што Путин може да прогласи победа и покрај тоа што војната беше скапа катастрофа.

Како би изгледало предавството на Украина? Ќе задржи околу 82 отсто од својата територија. Западот несомнено ќе обезбеди помош за обнова на инфраструктурата. Може да го отвори својот пат кон членство во ЕУ, но приклучувањето кон западниот клуб може да ја изгуби својата привлечност во тој момент.

Европа требаше да се справи со оваа војна. За жал, таа остави сè на Америка

Корумпираните олигарси во Украина повторно би излегле од хибернација. Стариот постсоветски цинизам би го заменил младешкиот ентузијазам на генерацијата Мајдан. Ќе има антагонизам кон оние што се враќаат од странство откако ќе избегаат од борба и, се разбира, ќе имаме илјадници ожалостени семејства.

Ова беше војната што Европа требаше да ја води. И покрај децениската дебата за европската одбрана, се покажа дека е премногу згодно да се потпреме на американската величественост. Ова ја направи Европа заробеник на американските изборни фактори.

Западот со години ќе се срами и ќе жали за предавството на храбрите Украинци

Тоа, исто така, ја принуди Европа да ги избегне тешките одлуки неопходни за победа во војната: големи зголемувања на трошоците за одбрана, 24-часовна работа во фабриките за муниција, зголемени трошоци за храна и енергија и политички ризици како што е заплена на замрзнати средства. Она што ѝ преостанува на Европа сега е да обезбеди место на преговарачката маса и да се заложи за членство на Украина во НАТО како дел од секое решение.

Ако не успее, Западот ќе има години на срам и каење за предавството на храбрите Украинци, чие единствено злосторство беше нивната желба да се приклучат на западниот демократски поредок.

Тим Виласи-Вилси, за тинк-тенкот Royal United Service Institute