Лос Анџелес, 10 декември 2024 (МИА) - Вештачката интелигенција може да биде голема помош при преведувањето на клинестото писмо старо над 5.000 години. 

Предизвикот да се преведе од древен јазик на кој било современ, е стар скоро два века. Овие преведувачи не само што треба да ги оживеат изумрените јазици од пишаните извори, туку и да имаат длабоко познавање за тоа како културите што ги создале тие извори се развивале низ вековите. Уште повеќе, нивните извори често се фрагментирани, што значи дека во многу случаи, клучниот контекст е изгубен во времето.

Поради ова, расчитувањето и преведувањето древните јазици честопати оди бавно и не е во чекор со обемот на записи коишто археолозите ги откриваат. Акадскиот јазик, на пр., како можеби прв пишан семитски јазик, е еден од најдобро документираните од древниот свет. Откриени се илјадници, а можеби и над милион пишани извори што денес се чуваат во музеи и универзитети.

„Стотици илјади глинени плочи со клинесто писмо ја документираат политичката, социјалната, економската и научната историја на древна Месопотамија. Сепак, повеќето од овие записи остануваат непреведени и недостапни поради нивниот огромен број и ограничениот број на експерти способни да ги читаат. Ова претставува голем чекор кон зачувување и проширување на културното наследство на античка Месопотамија“, пишува тимот во првичниот напис.

Секој од овие текстови содржи можни битни сознанија историјата на првите писмени цивилизации, но тоа знаење останува неодгатнато поради човековите ресурси потребни за нивно преведување. За да се промени ова, компјутерските научници од американската компанија „ЛАНМАС“, со помош на археолози развија модел на вештачка интелигенција (ВИ) којашто може да преведува од акадски речиси веднаш.

Акадскиот е јазикот на Акаѓаните, кои направиле и свое царство околу 2.300 година. п.н.е., благодарение на освојувањата на Саргон Велики во Месопотамија (Средниот Исток). Негови наследници се асирскиот и вавилонскиот јазик коишто, пак, биле заменети со арамејскиот во првото илјадалетие п.н.е. Денес акадскиот е изумрен јазик.

Акадското Царство го усвоило клинестото писмо на својот претходник - сумерската цивилизација. 

Процесот на преведување на акадскиот јазик има  два дела. Пред сѐ, стручњакот ги транслитерира клинестите букви, т.е. знаци, поточно ги препишува и ги споредува со слични фонетски знаци. Потоа, следи преводот на современ јазик.

За да се забрза ова преведување коешто секако одзема многу време, истражувачкиот тим разви ВИ-модел на машинско преведување, користејќи ја истата технологија со онаа на „Гугл-транслејт“ (Google Translate). Моделот е обучен на примерок од текстови на два начина: Со транслитерации на изворни записи и директно од записи со клинесто писмо.

Резултатите се ветувачки, но има уште работа. Со пообемна обука и поголема база на податоци, истражувачите се надеваат дека ќе ја подобрат точноста на преводот. На крајот на краиштата, целта е ВИ-моделот да стане виртуелен помошник на луѓето - научници. Брзите преводи по правило, и побрзо се усовршауваат.

Фото: „ЛАНМАС“