• среда, 01 јануари 2025

Балканот во 2024 година

Балканот во 2024 година

ЈАНУАРИ

- Жителите на Косово може да патуваат без визи во земјите на ЕУ и Шенген за престој до три месеци. Косово беше последната од шесте земји од Западен Балкан на чии граѓани им беа потребни визи за патување во ЕУ и Шенген зоната.

– Земјоделците и транспортерите започнаа протести во Романија против високите цени на горивата и осигурувањето од одговорност од трета страна, против мерките за заштита на животната средина на Европската унија и против притисокот што увезената земјоделска стока од Украина го врши на домашниот пазар. Протестите, придружени со блокада на граничните премини, продолжија до почетокот на февруари.

– Турција за првпат испрати човек во вселената. Првиот турски астронаут Алпер Гезеравџи е дел од мисијата Аксиом Спејс. Гезеравџи и уште тројца астронаути – Шпанец, Италијанец и Швеѓанец – пристигнаа на Меѓународната вселенска станица на 20 јануари по лет кој траеше 37 часа.

– Турскиот парламент ја одобри апликацијата на Шведска за членство во НАТО.

ФЕВРУАРИ

– Владата на Косово, која прогласи независност од Србија во 2008 година, од 1 февруари им забрани на банките и другите финансиски институции во областите населени со Срби да го користат српскиот динар во локалните трансакции. Косово го усвои еврото како своја официјална валута во 2002 година, иако не е членка на еврозоната. Мерката предизвика протести меѓу српското население во северно Косово.

– Конститутивна седница на новиот српски парламент се одржа по предвремените парламентарни и делумните локални избори на 17 декември 2023 година, на кои победи владејачката коалиција на Српската напредна странка. Во неделите по гласањето, опозициската коалиција „Србија против насилството“ ги оспори резултатите и организираше протести барајќи да се поништат изборите.

– Грчкиот парламент усвои закон со кој на истополовите двојки им се дава право да склучуваат граѓански бракови и да посвојуваат деца. Законот беше усвоен со 176 гласа „за“ во 300-члениот грчки парламент.

МАРТ

– Отворена тактичка воздухопловна база на НАТО во Кучова, јужна Албанија. Воздухопловната база служи за национални операции и операции на НАТО од стратешко значење на Западен Балкан.

– Европскиот совет го одобри отворањето на пристапните преговори со Босна и Херцеговина, но не одреди датум за нивни почеток.

– Грчкиот парламент го отфрли гласањето недоверба на владата, побарано од опозициското движење ПАСОК, под обвинение за манипулирање со докази за железничката несреќа на 28 февруари 2023 година во превојот Темпи кај Лариса, при што загинаа 57 лица.

– Романија и Бугарија станаа дел од Шенген зоната со нивните воздушни и поморски граници.

 – Во Турција се одржаа избори за локална самоуправа, со што беше означен првиот национален изборен пораз за турската владејачка Партија на правдата и развојот (АКП) откако дојде на власт во 2002 година.

АПРИЛ

 – Парламентарни избори во Хрватска. На изборите победи претходно владејачката Хрватска демократска заедница и состави коалициска влада со партијата Движење Татковина.

– Европскиот парламент го одобри Планот за раст на Западен Балкан, кој му обезбедува на регионот 6 милијарди евра – 2 милијарди евра грантови и 4 милијарди евра поволни заеми за периодот 2024-2027 година.

МАЈ

– Српскиот парламент ја одобри новата влада на земјата со премиерот Милош Вучевиќ.

- Турција ја суспендираше целата трговија со Израел, проценета на околу 7 милијарди долари годишно, со што стана првиот клучен трговски партнер на еврејската држава што го запре извозот и увозот поради воената кампања во Газа.

- Кинескиот лидер Си Џинпинг пристигна во посета на Србија - една од трите земји што ги вклучи во својата прва европска турнеја по пет години.

– Посета на грчкиот министер-Претседателот Киријакос Мицотакис во Турција. Во Анкара тој разговараше со турскиот претседател Реџеп Таип Ердоган. Двете страни го поздравија напредокот во рамките на т.н. позитивна агенда и прогласи подготвеност за решавање на контроверзните прашања преку дијалог.

– Генералното собрание на ОН гласа за воспоставување Меѓународен ден на комеморација на геноцидот во Сребреница во Босна и Херцеговина.

ЈУНИ

- Словенија и Палестина воспоставија дипломатски односи еден ден откако Словенија стана 147-та земја-членка на ОН што ја призна Палестина.

ЈУЛИ

– Стапи во сила договорот за слободна трговија меѓу Србија и Кина.

– Врховниот суд во Подгорица ги ослободи сите обвинети според законот повикани во случајот „Државен удар“, кои беа обвинети за обид за насилно соборување на црногорската влада на денот на изборите во 2016 година, во пресрет на приемот на Црна Гора во НАТО.

– Српската влада дозволи продолжување на работата на контроверзниот проект за ископ на литиум на австралиската компанија Рио Тинто, што доведе до серија протести.

- Србија и ЕУ потпишаа меморандум за разбирање, започнувајќи стратешко партнерство во областа на одржливи суровини, синџири на вредност во секторот на батерии и електрични возила.

– Вкупно 50 години од турската инвазија на островот Кипар. Грчкиот премиер Киријакос Мицотакис и турскиот претседател Реџеп Таип Ердоган го посетија поделениот остров.

АВГУСТ

– САД и Русија ја извршија најголемата размена на затвореници од Студената војна во Анкара – 24 затвореници и две деца.

- Десетици илјади протестираа во Белград против проектот за ископ на литиум во Рио Тинто во западна Србија, за кој демонстрантите велат дека ќе ја загади животната средина, а според владата дека ќе ја поттикне економијата.

- Палестинскиот претседател Махмуд Абас ја посети Турција, каде што имаше разговори со турскиот лидер Реџеп Таип Ердоган и одржа говор пред парламентот.

– Хрватскиот министер за одбрана Иван Анушиќ најави дека Хрватска од 1 јануари 2025 година повторно ќе го воведе воениот рок, со задолжителен воен рок во траење од два месеца.

  – Посета на францускиот претседател Емануел Макрон на Србија. За време на неговата посета беа потпишани голем број договори вредни милијарди евра, вклучително и договор за набавка на 12 француски борбени авиони Рафал, договор за снабдување со критични суровини како литиум и развој на цивилна нуклеарна програма за задоволување на растечките потреби на Србија за енергија.

СЕПТЕМВРИ

- Романскиот парламент го одобри законот со кој се дозволува Романија да донира ракетен одбранбен систем „Патриот“ на Украина.

– Владата на Србија го одобри предлогот за враќање на воениот рок во траење од 75 дена.

– На состанокот на постојаните претставници на земјите членки во ЕУ беше донесена одлука Албанија да се одвои од Република Северна Македонија на патот кон пристапување во ЕУ.

ОКТОМВРИ

– Дваесет и шест лица загинаа како последица на поплави и лизгање на земјиштето во неколку села во централна и јужна Босна и Херцеговина. 

– Италија официјално ги отвори центрите за привремено сместување мигранти лоцирани во Албанија.

– Самит на 10-годишнината од Берлинскиот процес, каде Србија, Црна Гора, Босна и Херцеговина, Косово, Албанија и Република Северна Македонија потпишаа нов план за заеднички регионален пазар, како и нов договор за мобилност за пристап до високото образование.

– Албанија го отвори првиот кластер за пристапни преговори со ЕУ на меѓувладина конференција во Луксембург.

– Српскиот претседател Александар Вучиќ телефонски разговараше со рускиот претседател Владимир Путин за првпат по две и пол години.

 – Турскиот исламски проповедник Фетула Ѓулен, кого турската влада го обвинува за организирање на обидот за пуч во јули 2016 година, почина во САД на 83-годишна возраст.

НОЕМВРИ

– Се урна бетонска настрешница на железничката станица во Нови Сад. На местото загинаа 14 лица, а тројца се тешко повредени, од кои едното подоцна почина. Трагедијата предизвика масовни протести со барање одговорност, премиерот Милош Вучевиќ и градоначалникот на Нови Сад Милан Ѓуриќ да поднесат оставки и да се објават сите документи поврзани со реновирањето на станицата.

– Прв круг од претседателските избори во Романија, на кои изненадувачки победи независниот кандидат на екстремната десница Калин Георгеску, непознат за пошироката јавност. На второ место беше лидерката на централно-десничарската партија Унија за спас на Романија, Елена Ласкони.

– Експлозија во близина на Зубин Поток на северот на Косово го оштети водениот канал Ибар-Лепенац, кој ги снабдува со вода северно Косово, Приштина и околните градови, како и системите за ладење на термоцентралите кои ја произведуваат речиси целата електрична енергија во земјата. Приштина ја опиша експлозијата како „терористички напад“.

ДЕКЕМВРИ

– Парламентарни избори во Романија. Најмногу гласови освои Социјалдемократската партија, а по неа е националистичката Алијанса за обединување на Романците. Две други ултранационалистички и екстремно десничарски партии освоија места во парламентот за првпат. Вкупно седум партии влегоа во новото законодавно тело, а околу една третина од местата беа окупирани од националистички формации.

- Уставниот суд на Романија го поништи првиот круг од претседателските избори и нареди целиот процес да започне од почеток. Новите претседателски избори ќе се одржат најрано во март следната година, а претседателот Клаус Јоханис најави дека ќе остане на функцијата до изборот на нов шеф на државата, иако неговиот мандат истекува на 21 декември.

– Советот на ЕУ одлучи да ги укине проверките на копнените шенгенски граници на Бугарија и Романија од 1 јануари следната година.

- Романскиот парламент ја одобри новата проевропска влада, вклучувајќи ги Социјалдемократската партија, Национал-либералната партија и Демократскиот сојуз на Унгарците во Романија. Кабинетот е предводен од лидерот на социјалдемократите, Марсел Чиолаку.

Остани поврзан