Скопје, 1 ноември 2024 (МИА) - Северна Македонија ја задржа својата стопроцентна усогласеност со заедничката надворешна и безбедносна политика на ЕУ, нотираше Европската комисија во најновиот Извештај за напредокот на државата, во кластерот за надворешни односи, каде се поместени поглавјата 30 и 31 кои ги опфаќаат надворешната, безбедносната и одбранбената политика и надворешните односи.

-Институционалната рамка што овозможува учество на земјата во заедничката надворешна и безбедносна политика (ЗНБП) и заедничката безбедносна и одбранбена политика е поставена и оперативна. Северна Македонија ја задржа својата 100% усогласеност со изјавите на високиот претставник во име на Одлуките на ЕУ и Советот на ЕУ за санкции, вклучително и сите рестриктивни мерки на ЕУ против Русија и Белорусија поврзани со руската агресивна војна против Украина. Земјата учествуваше на Самитот за мир во Украина чиј домаќин беше Швајцарија, нотираше ЕК.

Во делот на надворешните односи, се потенцира дека земјите-членки мора да бидат способни да водат политички дијалози во рамките на надворешната, безбедносната и одбранбената политика, да се усогласат со изјавите на ЕУ, да учествуваат во активностите на ЕУ и да ги применуваат договорените санкции и рестриктивни мерки. Државата, се нотира, продолжи да се вклучува во политички дијалог со ЕУ за прашања од надворешната и безбедносната политика на сите нивоа. Ги започна преговорите за безбедносно и одбранбено партнерство со ЕУ во пролетта 2024 година, во февруари 2024 година, учествуваше на десеттиот состанок на политичките директори ЕУ-Западен Балкан, а во јуни 2024 година, учествуваше на работен ручек со членовите на Советот за надворешни работи.

ЕУ, се посочува, има заедничка трговска политика кон трети земји, заснована на мултилатерални и билатерални договори и автономни мерки. Постојат и правила на ЕУ во областа на хуманитарната помош и развојната политика. Во однос на заедничката трговска политика, земјава , се наведува, продолжи да ги координира своите позиции и тесно да ги усогласува своите политики со оние на ЕУ, вклучително и во рамките на СТО, и ја поддржува реформата на СТО. Земјата стана полноправна членка на Спогодбата на СТО за јавни набавки (GPA) на 30 октомври 2023 година. Протоколот за прифаќање на Договорот за субвенции за рибарство беше усвоен и доставен до Парламентот на ратификација во декември 2023 година. Одредбите од Договорот за олеснување на трговијата целосно се применуваат. Во Извештајот се оценува дека треба дополнително да се зајакне административниот капацитет на Министерството за економија кое е задолжено за трговската политика.

Државава, оцени ЕК, учествуваше активно во ЦЕФТА и продолжи да го спроведува акциониот план за развој на заеднички регионален пазар (ЦРМ) на земјите од Западен Балкан. Земјата започна со имплементација на трите договори поврзани со имплементација на ЦРМ, кои опфаќаат слобода на движење со лични карти, признавање на професионални квалификации и признавање на академски квалификации.

Системот за контрола на извозот на стоки и технологии со двојна употреба е функционален. -Северна Македонија е усогласена со најновото законодавство на ЕУ, односно со Регулативата (ЕУ) 2021/821 и нејзините годишни ажурирања во однос на списокот со ставки за двојна употреба. Меѓутоа, се додава, земјата не е ниту учесник, ниту приврзаник на Групата Австралија. Придржувањето кон Австралиската група би било позитивен чекор кон усогласување со правото на ЕУ и кон идното членство во Австралиската група што ќе се очекува по пристапувањето во ЕУ, оценува ЕК.

Нотирано е дека во извештајниот период немало преговори за нови билатерални договори со трети земји. Во сила се 38 билатерални инвестициски договори (БИТ), од кои 18 се со земјите-членки на ЕУ. Исто така се забележува и дека нема напредок во развојната политика и хуманитарната помош. Земјата е охрабрена да воспостави релевантна рамка на политики, во согласност со политиките и стандардите на ЕУ.

Во однос на рестриктивните мерки на ЕУ, се констатира дека главниот предизвик е правниот временски јаз помеѓу усогласувањето и нивната формална имплементација/стапување во сила. Во претходниот законодавен дом, Владата поднесе предлог за измена на Законот за рестриктивни мерки до Собранието, но, се наведува, тој не беше разгледан и ќе треба повторно да се воведе.

Продолжува активната соработка на Северна Македонија со меѓународните организации. Нејзините приоритети во ОН се во согласност со важните приоритети на ЕУ, вклучително и безбедноста, заштитата на човековите права и климата, промовирање на улогата и учеството на жените и младите. Вториот национален акционен план за жени, мир и безбедност е во фаза на имплементација, вклучувајќи елементи како што се родова самооценка, специфичен родов акциски план на Министерството за одбрана и зајакнување на соработката за превенција и заштита од насилство врз жените. Во 2023 година, се наведува, земјава претседаваше со ОБСЕ и придонесе за успешен исход на Министерскиот совет на Организацијата во Скопје. Во овој капацитет, таа беше домаќин на конференции за ставање крај на бездржавјанството, за борба против корупцијата, перењето пари и напорите за враќање на имотот, како и за сајбер отпорот. Земјата, исто така, го презема претседавањето со ПСЈИЕ за 2023-2024 година и беше домаќин на состанокот на министрите за европски прашања.

Билатералниот договор за имунитет меѓу Северна Македонија и Соединетите Држави останува во сила, со кој на граѓаните на САД им се даваат исклучоци од јурисдикцијата на Меѓународниот кривичен суд. Со тоа, се нотира, земјата не се усогласува со заедничките позиции на ЕУ за интегритетот на Римскиот статут или со поврзаните водечки принципи на ЕУ за билатералните договори за имунитет. Потребно е, наведуваат од ЕК, усогласување со позицијата на ЕУ.

За спречување конфликти, државава продолжи да ги поддржува мерките и документите на ЕУ.

Во контекст на неширење на оружјето, Северна Македонија, се оценува, продолжи да го спроведува регионалниот патоказ за 2018 година и нејзината национална стратегија и акционен план 2022-2024 година за контрола на малото и лесно оружје (МЛО). Потребни се понатамошни напори од страна на земјата за усогласување на нејзиното законодавство со правната рамка на ЕУ за МЛО. Земјава, се наведува понатаму, сè уште не е земја-учесничка во ниту еден од мултилатералните режими за контрола на извозот. Усогласувањето со Заедничката позиција14 на ЕУ за контрола на извозот на оружје е во тек, а потребна е понатамошна работа на сеопфатно законодавство и меѓудржавна размена на информации. Се нотира дека државата е потписничка на Договорот за трговија со оружје, и се сугерира дека треба да работи на меѓудржавни мерки за ублажување на ризикот и размена на информации.

Во Извештајот понатаму се посочува дека државава учествува во некои, но не во сите, меѓународни аранжмани за контрола на извозот и инструменти, вклучувајќи ја Иницијативата за безбедност од ширење на оружјето и Хашкиот кодекс на однесување. Таа е посветена да стане членка на Wassenaar аранжманот и на Австралиската група. Земјата сè уште не ја ажурирала својата стратегија за спротивставување на ширењето на оружјето за масовно уништување и заштита од хемиски, биолошки, радиолошки и нуклеарни закани и акционен план (2019-2021) за негово спроведување. Во однос на безбедносните мерки продолжува да го спроведува Договорот со ЕУ за безбедност на информациите  во однос на процедурите за размена и заштита на класифицирани информации.

Во однос на заедничката безбедносна и одбранбена политика (CSDP), земјата, се додава, продолжи активно да учествува и значително да придонесува во воените операции на ЕУ за управување со кризи, особено EUFOR ALTHEA во Босна и Херцеговина. Вооружените сили на земјава исто така учествуваат во борбената група на ЕУ HELBROC 2023. Државата придонесува за регионалната соработка во воената медицина преку Балканските медицински наменски сили (БМТФ).

За хибридните закани, државата се приклучи на Европскиот центар за извонредност за борба против хибридни закани со седиште во Хелсинки во октомври 2023 година и ја спроведува својата стратегија 2021-2025 за градење отпорност и справување со хибридни закани. Земјата промовира соработка за размена на податоци и национални искуства со партнерските разузнавачки служби. Од март 2024 година, формиран е Совет со кој претседава премиерот и работна група за координација на активностите поврзани со членството во НАТО, вклучително и зајакнување на отпорноста против хибридни закани. Се усогласила со декларациите на ЕУ и рестриктивните мерки како реакција на сајбер нападите во 2023 и 2024 година, стои во Ивзештајот на ЕУ за напредокот на земјата на нејзиниот евроинтегративен пат. ва/ац/

Фото: МИА Архива