Shkup, 9 korrik 2023 (MIA) - Maqedonia e Veriut dhe Japonia do të shënojnë vitin e ardhshëm tridhjetë vjet nga vendosja e marrëdhënieve diplomatike, ndërsa ambasadori japonez në vend, Kazuja Ocuka, në një intervistë për MIA-n thotë se bashkëpunimi është vlerësuar vazhdimisht si pozitiv, si dhe se kohët e fundit po zhvillohet në një këndvështrim tjetër, duke pasur parasysh se vendi është tashmë anëtar i NATO-s.

Edhe pse larg Evropës, autoritetet japoneze vazhdimisht mbështesin integrimin e Maqedonisë së Veriut në Bashkimin Evropian dhe Ocuka thotë se e gjithë mbështetja që Japonia i ka dhënë vendit ndër vite është në përputhje me vlerat themelore të BE-së.

"Ndihma për zhvillim për Maqedoninë e Veriut fokusohet në zbatimin e masave mjedisore, duke përfshirë parandalimin e fatkeqësive, bashkëpunimin për ndryshimet klimatike, zhvillimin e sektorit privat dhe projektet e arsimit dhe shëndetësisë. Të dyja janë fusha e fokusit të vetë zhvillimit të Maqedonisë së Veriut dhe Bashkimit Evropian", thekson Ocuka në intervistën për MIA-n.

Ocuka shton se Japonia, në kuadër të Nismës për bashkëpunim me vendet e Ballkanit Perëndimor, mbështet përpjekjet reformuese të vendeve të këtij rajoni në rrugën e tyre drejt BE-së, me qëllim që vendet të arrijnë stabilitet dhe prosperitet si anëtarë të BE-së, të cilat ndajnë vlerat bazë si demokracia, të drejtat e njeriut dhe sundimi i ligjit.

Ambasadori japonez thotë se ka disa mënyra në të cilat vendi i tij e mbështet Maqedoninë e Veriut, njëra prej tyre është programi i granteve (GGP), i cili synon zhvillimin socio-ekonomik dhe siguron fondet e nevojshme për projekte relativisht të vogla që ndihmojnë drejtpërdrejt popullsinë vendase. Përmes këtij programi, nga viti 1996 e deri më tani, Japonia ka siguruar 177 projekte për Maqedoninë e Veriut, në vlerë prej 8,9 milionë euro, kryesisht në sektorin e shëndetësisë, mjedisit dhe arsimit.

Ende nuk ka asnjë investim japonez në Maqedoninë e Veriut dhe Ocuka thekson se në drejtim të zhvillimit të sektorit privat, Japonia do të vazhdojë të përmirësojë sistemin e mentorimit për ndërmarrjet e vogla dhe të mesme, të dërgojë ekspertë japonezë dhe të sigurojë bashkëpunim të saktë në zhvillim dhe inkurajim të ndërmarrjeve të vogla dhe të mesme që janë të nevojshme për zhvillimin e ekonomisë së sektorit privat.

Në intervistë, ambasadori japonez flet edhe për thellimin e marrëdhënieve midis Japonisë dhe NATO-s, veçanërisht pas agresionit rus ndaj Ukrainës.

“Marrëdhëniet midis Japonisë dhe NATO-s janë thelluar me shpejtësi vitet e fundit. Kryeministri Fumio Kishida ishte kryeministri i parë japonez që mori pjesë në samitin e NATO-s të vitit të kaluar. Ai ndau me vendet anëtare të NATO-s ndjenjat e tij të forta për krizën se "Ukraina e sotme mund të jetë Azia Lindore e së nesërmes", gjë që u prit me mirëkuptim të madh.

Kryeministri Fumio Kishida gjithashtu do të marrë pjesë në samitin e NATO-s, i cili do të mbahet në Lituani këtë muaj, tha ai.

Në intervistë ai flet edhe për Programin e ri të Partneritetit të Përshtatur Individualisht për të cilin po diskutojnë aktualisht Japonia dhe NATO, për planet për hapjen e një zyre për marrëdhëniet me NATO-n në territorin japonez, për përkujtimin e 60 vjetëve nga tërmeti katastrofik në Shkup, 110 vjet nga lindja e Kenzo Tange...

Vijon intervista e plotë me ambasadorin japonez në vend, Kazuja Ocuka:

Ambasador Kazuja Ocuka, ju jeni ambasadori i tretë i Japonisë në vend. Vitin e ardhshëm, Japonia dhe Maqedonia e Veriut do të shënojnë 30 vjetorin e vendosjes së marrëdhënieve diplomatike. Ndoshta është herët, ndoshta jo, por çfarë aktivitetesh janë planifikuar për festën?

- Japonia dhe Maqedonia e Veriut vendosën marrëdhënie diplomatike në mars të vitit 1994. Të dy vendet trashëguan Marrëveshjen e Tregtisë dhe Lundrimit, Marrëveshjen e Bashkëpunimit Kulturor dhe Marrëveshjen për Heqjen e Vizave të lidhur midis Japonisë dhe ish-Jugosllavisë. Ambasada e Japonisë në Shkup është hapur në vitin 2017 dhe unë jam emëruar si ambasador i tretë në vend në dhjetor të vitit të kaluar.

Në 30 vjetorin e vendosjes së marrëdhënieve diplomatike vitin e ardhshëm, Fondacioni japonez do të mbajë ekspozitën "Arti japonez dhe bukuria e kukullave japoneze" në Muzeun Arkeologjik të Republikës së Maqedonisë së Veriut, pasuar nga një ekspozitë me piktura në stilin ukijo-e në pronësi të Muzeut të Qytetit të Shkupit, si dhe një festival tradicional i filmit japonez. Ne po planifikojmë gjithashtu ngjarje të shumta kulturore përkujtimore, si shfaqje nga artistë nga Japonia dhe Maqedonia e Veriut. Vizita të mundshme nga zyrtarë nga Japonia po shqyrtohen gjithashtu. Shpresoj që ky përvjetor të festohet gjerësisht nga qytetarët e të dy vendeve.

Si do ta vlerësonit bashkëpunimin dypalësh me Maqedoninë e Veriut?

- Vendet tona i kanë mbajtur marrëdhëniet që nga koha e ish-Jugosllavisë. Madhëria e tyre Princi i Kurorës dhe Princesha, Mbreti dhe Mbretëresha aktuale, vizituan Shkupin në vitin 1976. Shkëmbimi i nivelit të lartë dhe dialogu politik midis dy vendeve vazhdoi pasi Maqedonia e Veriut u bë e pavarur.

Mora pjesë gjithashtu në Forumin e Dialogut të Prespës në qershor dhe Ministri i Shtetit për Punët e Jashtme të Japonisë, Kenxhi Jamada, foli përmes një videomesazhi.

Kur bisedova me presidentin Stevo Pendarovski, kryeministrin Dimitar Kovaçevski, kryeparlamentarin Talat Xhaferi dhe përfaqësues të tjerë, ata vazhdimisht theksuan marrëdhëniet e mira mes dy vendeve. Bashkëpunimi me Maqedoninë e Veriut po zhvillohet edhe në arenën ndërkombëtare, si anëtare e NATO-s.

Sipas të dhënave zyrtare, Maqedonia e Veriut eksporton kryesisht duhan dhe verë në Japoni, ndërsa Japonia eksporton makineri dhe industri të lehtë. A ka fusha të tjera ku të dyja palët mund të forcojnë tregtinë?

- Sipas të dhënave japoneze, Maqedonia e Veriut më së shumti eksporton duhan dhe kabllo elektrike në Japoni, ndërsa eksportet japoneze në Maqedoninë e Veriut përbëhen nga pjesë automobilistike dhe

produkte kimike. Ka kërkesë të ndërsjellë për këto produkte dhe zgjerimi i mëtejshëm është i dëshirueshëm.

Shitjet e verërave maqedonase në tregun japonez janë ende të vogla në krahasim me ato italiane, franceze, kiliane etj dhe tashmë po e humbet avantazhin e saj kur bëhet fjalë për çmimin. Unë personalisht dëshiroj të promovoj verën maqedonase me cilësi të lartë tek konsumatorët japonezë. Në fakt, nevojitet promovim i ndërsjellë i produkteve japoneze dhe maqedonase dhe ka një potencial të madh për zgjerim.

Në vitin 2018 u krijua nisma e Japonisë për bashkëpunim ndërmjet Japonisë dhe vendeve të Ballkanit Perëndimor që nuk janë anëtare të Bashkimit Evropian, përfshirë Maqedoninë e Veriut. Si është zhvilluar bashkëpunimi në pesë vitet e fundit dhe sa të interesuar janë investitorët japonezë në rajon?

- Në kuadër të Iniciativës për bashkëpunim me vendet e Ballkanit Perëndimor, Japonia mbështet përpjekjet reformuese të vendeve të Ballkanit Perëndimor në rrugën e tyre drejt BE-së, me qëllim që vendet të arrijnë stabilitet dhe prosperitet si anëtarë të BE-së, të ndajnë vlerat bazë si demokracia, të drejtat e njeriut dhe sundimi i ligjit.

Kur bëhet fjalë për mbështetjen për Maqedoninë e Veriut, përveç bashkëpunimit teknik përmes Agjencisë Japoneze për Bashkëpunim Ndërkombëtar (JICA) dhe programeve të shkëmbimit, Japonia fokusohet në mbështetjen përmes Programit të Granteve për Projektet e Vogla të Sigurisë Njerëzore (GGP). Bazuar në konceptin e sigurisë njerëzore, Programi i Granteve (GGP) synon zhvillimin socio-ekonomik dhe siguron fondet e nevojshme për projekte relativisht të vogla që ndihmojnë drejtpërdrejt popullsinë vendase. Organizatat e synuara janë organizatat jofitimprurëse si organizatat joqeveritare, pushteti vendor, institucionet arsimore dhe shëndetësore që janë aktive në vend. Përmes këtij programi, nga viti 1996 e tutje, Japonia ka ofruar 177 projekte për Maqedoninë e Veriut, me vlerë 8,9 milionë euro, kryesisht në sektorin e shëndetësisë, mjedisit dhe arsimit.

Që nga viti 2018, programi MIRAI, që do të thotë "e ardhme" në japonisht dhe është një akronim i Iniciativës së Mirëkuptimit, Marrëdhënieve Intelektuale dhe Shkëmbimit Akademik, fton të rinjtë nga gjashtë vende në një udhëtim të përbashkët studimor në Japoni. Në mars të vitit 2023, në bashkëpunim me Zyrën Rajonale për Bashkëpunim Rinor (RYCO), Qeveria Japoneze ftoi 23 persona në vend dhe ata vizituan Hiroshimën.

Në Ballkanin Perëndimor si rajon, Japonia mbajti një seminar mbi parandalimin e fatkeqësive, një samit mbi shoqërinë civile dhe kurse mbi zhvillimin e menaxhimit të përbashkët të burimeve njerëzore.

Agjencia Japoneze e Bashkëpunimit Ndërkombëtar (JICA) menaxhon "Themelimin dhe Promovimin e Shërbimeve të Mentorimit për Ndërmarrjet e Vogla dhe të Mesme në Ballkanin Perëndimor" si një projekt bashkëpunimi teknik me rajonin, si dhe "Forcimin e Sistemit të Mentorimit për Ndërmarrjet e Vogla dhe të Mesme në Ballkani Perëndimor”, zbatuar me programin e dërgimit të ekspertëve.

Edhe pse jo pjesë e Evropës, Japonia ka shprehur vazhdimisht mbështetje për integrimin tonë në BE, të cilin ndoshta e shihni si një faktor stabiliteti. Gjatë përkujtimit të Ditës Kombëtare të Japonisë këtu në Shkup, ju deklaruat se mbeteni të përkushtuar për të mbështetur zhvillimin socio-ekonomik të vendit, të cilin e konsideroni vendimtar për integrimin në BE. Çfarë saktësisht do të thotë kjo?

- Qeveria e Republikës së Maqedonisë së Veriut synon të themelojë Agjencinë e Digjitalizimit për të promovuar transformimin në shoqëri digjitale dhe për të përmirësuar aftësinë e saj për t'iu përgjigjur sulmeve kibernetike, e cila është e rëndësishme për përparimin social dhe ekonomik të shtetit. Agjencia japoneze e Digjitalizimit dhe Ministria e Informacionit mbajtën një konferencë për të ndarë përvojat e tyre.

Ndihma zhvillimore për Maqedoninë e Veriut fokusohet në zbatimin e masave mjedisore, duke përfshirë parandalimin e fatkeqësive, bashkëpunimin për ndryshimet klimatike, zhvillimin e sektorit privat dhe projektet e arsimit dhe shëndetësisë. Të dyja janë fusha të fokusit për vetë zhvillimin e Maqedonisë së Veriut dhe Bashkimit Evropian. Në aspektin e masave për mbrojtjen e mjedisit, bashkëpunimi teknik përmes “Projektit për ngritjen e kapaciteteve për zvogëlimin e rrezikut nga fatkeqësitë në bazë të ekosistemit (Eco-NRK) përmes menaxhimit të qëndrueshëm të pyjeve në Republikën e Maqedonisë së Veriut” është në fazën përfundimtare të formulimit të masa gjithëpërfshirëse së bashku me Qendrën për Menaxhimin e Krizave në kuadër të Ministrisë së Punëve të Brendshme. Mbështetja e grantit do të vazhdojë t'u sigurojë autoriteteve lokale pajisje për menaxhimin e mbetjeve. Gjithashtu, për të avancuar bashkëpunimin me Japoninë për ndryshimet klimatike, ne aktualisht po propozojmë futjen e një Mekanizmi të Përbashkët Kredidhënës (MPK).

Për sa i përket zhvillimit të sektorit privat, Japonia do të vazhdojë të përmirësojë sistemin e mentorimit për ndërmarrjet e vogla dhe të mesme, të dërgojë ekspertë japonezë dhe të sigurojë bashkëpunim të saktë në zhvillimin dhe inkurajimin e ndërmarrjeve të vogla dhe të mesme që janë të nevojshme për zhvillimine ekonomisë dhe sektorit privat. Në këtë drejtim, ne ftojmë ekspertë nga Maqedonia e Veriut në Japoni për kurse trajnimi.

Termi stabilitet është ripërcaktuar pas agresionit rus kundër Ukrainës. Anëtarësimi në organizata dhe aleanca të mëdha botërore është një garanci, por ngjarjet aktuale janë të paparashikueshme. Është bërë e ditur se në Japoni do të hapet një zyrë ndërlidhëse e NATO-s, e cila do të jetë e para e këtij lloji në Azi. Cili është qëllimi i këtij hapi?

- Marrëdhëniet midis Japonisë dhe NATO-s janë thelluar me shpejtësi vitet e fundit. Kryeministri Fumio Kishida ishte kryeministri i parë japonez që mori pjesë në samitin e NATO-s të vitit të kaluar. Ai ndau me vendet anëtare të NATO-s ndjenjat e tij të forta për krizën se "Ukraina e sotme mund të jetë Azia Lindore e së nesërmes", gjë që u prit me mirëkuptim të madh. Kryeministri Fumio Kishida do të marrë pjesë edhe në samitin e NATO-s, i cili do të mbahet në Lituani këtë muaj.

Ministri i Jashtëm Joshimasa Hajashi mori pjesë gjithashtu në takimin e ministrave të jashtëm të NATO-s në prill të këtij viti dhe dha një mesazh të ngjashëm.

Japonia e sheh agresionin rus kundër Ukrainës jo si një ngjarje në Evropën e largët, por si një shkelje të ligjit ndërkombëtar dhe parimeve themelore që të gjitha vendet duhet të respektojnë për të ruajtur paqen dhe stabilitetin në komunitetin ndërkombëtar. Për t'i dhënë fund agresionit rus sa më shpejt që të jetë e mundur, Japonia do të vazhdojë të bashkëpunojë me vendet me të njëjtin mendim, duke përfshirë G7, për të vendosur sanksione të rrepta ndaj Rusisë dhe për të ofruar mbështetje të fortë për Ukrainën. Ne gjithashtu, në kuadrin e agresionit kundër Ukrainës, bashkëpunojmë në NATO dhe ndihmojmë Ukrainën përmes SAP (Paketa Gjithëpërfshirëse e Ndihmës).

Japonia dhe NATO po diskutojnë aktualisht një Program të ri Partneriteti të Përshtatur Individualisht (PPPI), i cili do të përfshijë objektiva dhe iniciativa specifike. Arritja e kësaj do të kërkojë bashkëpunim të mëtejshëm praktik midis Japonisë dhe NATO-s. Ne besojmë se hapja e një zyre ndërlidhëse në Japoni, nëse një vendim i tillë merret nga NATO, është një përpjekje konkrete dhe simbolike që mishëron pozicionin e NATO-s për të forcuar angazhimin e saj në Indo-Paqësorin. Ne besojmë se hapja e një zyre të tillë do të përfitojë jo vetëm rajonin Indo-Paqësor, përfshirë Japoninë, por edhe NATO-n. Për të realizuar këtë çështje, dëshirojmë të vazhdojmë bashkëpunimin e ngushtë me Maqedoninë e Veriut dhe vendet e tjera anëtare të NATO-s.

Japonia kohët e fundit njoftoi planet për t'u ofruar vendeve mike mbështetje financiare për të forcuar mbrojtjen e tyre. Cila është politika e re e sigurisë e Japonisë, cila është mbështetja juaj për Ukrainën dhe a planifikoni të shtrëngoni më tej sanksionet kundër Rusisë?

- Në një kohë kur po ndodhin ngjarje të paprecedenta që po ndryshojnë rrjedhën e historisë, me agresionin rus kundër Ukrainës, duke sfiduar themelet e rendit ndërkombëtar, në fund të vitit të kaluar, Japonia përpiloi një Strategji të re të Sigurisë Kombëtare, e cila do të forcojë ndjeshëm aftësitë mbrojtëse.

Të shtyrë nga pikëpamjet dhe vlerat e tyre historike, disa kombe që nuk ndajnë vlera universale bëjnë përpjekje për të ndryshuar rendin ekzistues ndërkombëtar. Japonia do të vazhdojë të ruajë dhe mbrojë vlerat universale si liria, demokracia, respektimi i të drejtave themelore të njeriut, sundimi i ligjit dhe rendi ndërkombëtar i bazuar në të drejtën ndërkombëtare. Japonia do t'i kushtojë një rëndësi të veçantë bashkëjetesës dhe prosperitetit të ndërsjellë, së bashku me vendet e tjera dhe në bashkëpunim me vendet me të njëjtin mendim përmes bashkëpunimit shumëpalësh.

Dua të theksoj se Strategjia e Sigurisë Kombëtare përfshin parime për forcimin e bashkëpunimit me NATO-n dhe vendet e tjera që kanë qëndrime të ngjashme. Prandaj, "koncepti strategjik" i ri i NATO-s i miratuar qershorin e kaluar e pozicionoi Kinën si një "sfidë sistemike" për herë të parë dhe prezantoi qartë kërcënimin e bashkëpunimit kino-rus. Ai gjithashtu thekson qartë se Indo-Paqësori mund të ndikojë drejtpërdrejt në sigurinë e zonës euro-atlantike. Është për këtë arsye që Japonia dhe NATO po forcojnë bashkëpunimin përmes Programit të rishikuar të Partneritetit të Përshtatur Individualisht (PPPI).

Japonia e ka ndihmuar Ukrainën me problemet që lidhen me sigurinë, duke pritur ushtarë të plagosur ukrainas në spitalet e Forcave të Vetëmbrojtjes, duke ofruar kamionë dhe automjete të tjera, drone, forca të blinduara dhe materiale të tjera për ushtrinë japoneze dhe ka dhuruar 30 milionë euro për

NATO-n, e cila përmes Fondi SAP ndihmon Ukrainën. Për sa i përket bashkëpunimit të sektorit civil, ne kemi dhënë rreth 2.1 miliardë dollarë ndihmë humanitare, ndihmë për rimëkëmbjen dhe rindërtimin, dhe kemi dhënë rreth 5 miliardë dollarë kredi për mbështetje fiskale përmes rritjes së kredisë së Bankës Botërore. Në Samitin e Hiroshimës të mbajtur në maj, Japonia, si kryesuese e vendit, i konfirmoi Presidentit Volodymyr Zelensky se do të vazhdojë mbështetjen e saj për Ukrainën. Në "Konferencën e Rindërtimit të Ukrainës" të mbajtur në Londër më 21 qershor, Japonia njoftoi një ndihmë shtesë prej 70 milionë dollarësh për sektorin e energjisë. Japonia dha gjithashtu një grant ndihme urgjente prej 5 milionë dollarësh për të mbështetur përgjigjen ndaj katastrofës së përmbytjeve në Ukrainën jugore.

Sanksionet e Japonisë ndaj Rusisë janë në përputhje me ato të komunitetit ndërkombëtar, të tilla si masat e lidhura me financat, duke përfshirë ngrirjen e aseteve të zyrtarëve të qeverisë ruse si presidenti Putin, institucionet financiare ruse dhe masat e lidhura me tregtinë si ndalimi i eksportit të produkteve të kontrolluara, objekte në Rusi bazuar në marrëveshje ndërkombëtare. Ne po zbatojmë gjithashtu masa për të ndaluar migrimin e zyrtarëve të lartë rusë. Në Samitin e Hiroshimës u konfirmua se sanksionet do të vazhdojnë dhe do të forcohen. Në maj, Japonia njoftoi sanksione të reja shtesë që ngrinë asetet e gati 140 individëve dhe disa bankave ruse dhe rritën numrin e 70 enteve ushtarake ruse që u nënshtrohen ndalimeve të eksportit. Duke vepruar kështu, ne ndaluam eksportin e mallrave të avancuara, siç janë kompjuterët kuantikë.

Le të kthehemi në Maqedoninë e Veriut. Kultura është një nga fushat ku të dy vendet bashkëpunojnë. Sa të interesuar janë qytetarët e vendit tone për kulturën japoneze?

- Shumë vepra japoneze të artit anime dhe manga prezantohen në Maqedoninë e Veriut, veçanërisht tek të rinjtë, dhe po bëhen gjithnjë e më të njohura. Veprat e Haruki Murakamit janë përkthyer dhe botuar në gjuhën maqedonase. Ndonjëherë dëgjoj nga njerëz që kanë lexuar përkthime të tjera, për shembull në anglisht, për përshtypjet e tyre nga veprat e Murakamit. Janë 5 deri në 6 filma të rinj në Festivalin e Filmit në Japoni që mbahet çdo vit dhe shumë njerëz i shikojnë.

Ekziston një interes i konsiderueshëm për artet marciale tradicionale japoneze si xhudo, karate, aikido dhe kendo. Më shumë se 10,000 njerëz i praktikojnë ato në Maqedoninë e Veriut. Në Shkup, si në qytetet e tjera të vendit, mbahen garat ndërkombëtare në sporte luftarake për rajonin e Ballkanit Perëndimor.

Gjithashtu, një pianist japonez mbajti një koncert të përbashkët me një pianist maqedonas, në prani të një publiku të madh. Vitin e ardhshëm, në 30 vjetorin e vendosjes së marrëdhënieve diplomatike, artistë të skenës nga Japonia duhet të performojnë në Maqedoninë e Veriut.

A mendoni se Maqedonia e Veriut është një vend tërheqës për turistët japonezë?

 - Numri i turistëve japonezë në Maqedoninë e Veriut dhe në Evropë në tërësi ka rënë në mënyrë drastike gjatë kufizimeve për shkak të Kovid-19, por është sërish në rritje, sidomos nga fillimi i këtij viti.

Maqedonia e Veriut është ende një destinacion turistik ekzotik për shumë japonezë, dhe bukuritë e vendit, veçanërisht Liqeni i Ohrit - një vend i Trashëgimisë Botërore të UNESCO-s, dhe zona përreth janë

të njohura dhe shumë tërheqëse. Shkupi është gjithashtu tërheqës për shkak të arkitekturës së tij historike, Vodno-s dhe kanionit Matka. Vlen gjithashtu të shihet Krusheva, e cila zë një vend të rëndësishëm në historinë e Maqedonisë së Veriut, pjesa e vjetër e qytetit dhe Galeria Nikola Martinoski. Mbetjet e lashta maqedonase dhe mozaikët në Shtip dhe Heraklea Linkestis afër Manastirit do të tërheqin gjithashtu turistët japonezë.

Këtë vit bëhen 60 vjet nga tërmeti katastrofik në Shkup, por edhe 110 vjet nga lindja e arkitektit të shquar japonez Kenzo Tange, I cili dha një kontribut të rëndësishëm në rindërtimin e Shkupit. Po planifikoni ndonjë aktivitet me rastin e festës?

 - Qyteti i Shkupit po mendon themelimin e një laboratori me emrin Kenzo Tange, ndërsa planifikohet të ftojë edhe Noritaka Tange, djalin e Kenzo Tange, për të mbajtur një simpozium përkujtimor.

Anna Cvetkovska

Foto: Frosina Naskoviq