Shkup, 9 janar 2024 (MIA) - Rruga e integrimit evropian të vendit po hyn në një vit zgjedhor, si në vend ashtu edhe në disa vende evropiane. Ndërsa vendet evropiane në proceset zgjedhore kthehen kryesisht në probleme të brendshme, në vendin tonë retorika zgjedhore tashmë është formuar në një bllok pro-evropian dhe një bllok opozitar, i cili mbron rishikimin e Kornizës Negociuese.

Pas përfundimeve të Këshillit Evropian në dhjetor të vitit të kaluar, i cili deklaroi se procesi i pranimit të Maqedonisë së Veriut në BE do të vazhdojë automatikisht sapo të miratohen ndryshimet kushtetuese që janë pjesë e Kornizës Negociuese, ekspertët me të cilët MIA diskutoi kanë pritshmëri të ndryshme për integrimin evropian të vendit në 2024. Megjithatë, ajo që është më e rëndësishme të theksohet është se 2024 është një vit zgjedhor, si në vend ashtu edhe në Evropë, i cili, sipas analistëve, mund të sjellë një mjedis të ndryshëm politik në të cilin zgjerimi i BE-së nuk do të jetë më prioritet. Pritshmëria tjetër është se Bashkimi, kur bëhet fjalë për zgjerimin, është pragmatik dhe se rezultati i zgjedhjeve të Parlamentit Evropian nuk do të ndikojë në integrimet tona evropiane.
Dimitar Nikolovski, CEO i EUROTINK, pret që ndryshimet kushtetuese të ndodhin në vitin 2024, pavarësisht se kush e formon qeverinë.

- Natyrisht, ndryshimet kushtetuese do të jenë pjesë e matematikës së koalicionit dhe besoj se palët do të arrijnë një marrëveshje. Për fat të keq, kjo do të thotë se ne vetëm kemi vonuar hapjen e grupimeve dhe kapitujve, dhe fitimi për shtetin nga një vonesë e tillë është zhdukur. Gjithashtu, pavarësisht nga rezultatet e zgjedhjeve të PE-së, në afat të shkurtër, kjo nuk do të ndikojë në integrimin tonë evropian, sepse partive euroskeptike do t 'u duhet më shumë kohë për të krijuar probleme të mundshme dhe për të zvarritur ose ngadalësuar zgjerimin, i tha Nikolovski MIA-s.

Sipas tij, në rast se Shqipëria ndahet nga Maqedonia e Veriut në rrugën drejt BE-së, ajo do të jetë vetëm e përkohshme, sepse, siç thotë ai, ai pret që ne të arrijmë së shpejti pasi të fillojmë hapjen e kapitujve.

Lidhur me fillimin e negociatave midis Ukrainës dhe Moldavisë, në Këshillin e fundit të BE-së në dhjetor, me 26 vota nga vendet anëtare, pasi kryeministri hungarez u dërgua "për të pirë kafe" jashtë sallës, dhe nëse vendi mund ta merrte atë "luks" për sa i përket çështjeve dypalëshe me Bullgarinë, Nikolovski thotë se nuk duhet ta krahasojmë veten me këto dy vende.

- Unioni mund të jetë pragmatik kur e kërkon situata. Ne nuk duhet të krahasohemi me Ukrainën dhe Moldavinë, duke pasur parasysh dallimin në rëndësinë gjeostrategjike të dy vendeve. As aspekti financiar dhe as ai i sigurisë nuk kërkonin që në rastin tonë Bullgarisë t 'i kërkohej të "dilte për kafe" edhe nëse votimi ishte në vazhdim, siç ishte rasti me Hungarinë i tha ai MIA-s.

Nuk pres, shton ai, që në të ardhmen Bullgaria do të jetë në gjendje të marrë një çmim të tillë pa të drejtë vote siç mori Hungaria, dhe akoma më pak pres që Bashkimi ta gjejë atë të ngjashëm për të bindur Bullgarinë në favorin tonë, veçanërisht pas shtyrjes sonë të ndryshimeve kushtetuese.

Aleksandar Ivanovski, ekspert i BE-së dhe drejtor në Konfederatën Fiskale Evropiane – Bruksel, pajtohet që në vitin 2024 Brukseli dhe kryeqytetet evropiane dhe botërore do të jenë të preokupuara me zgjedhje, duke filluar me shumë cikle zgjedhore në shtetet anëtare (Finlandë, Portugali, Lituani, Austri, Sllovaki, Rumani, Kroaci, Belgjikë, e cila mori presidencën e BE-së më 1 janar) deri në zgjedhjet që, thotë ai, do të jenë vendimtare për drejtimin që do të marrë bota - që janë zgjedhjet në Shtetet e Bashkuara dhe Britaninë e Madhe.

"Po ashtu, në qershor mbahen zgjedhje evropiane që do të japin Parlamentin e ri Evropian dhe do të zgjedhin Komisionin e ri Evropian. Analistët në Bruksel presin që e djathta radikale, e cila është kundër zgjerimit të BE-së me anëtarë të rinj, do të fitojë dukshëm më shumë deputetë në krahasim me këtë përbërje të Parlamentit. Parashikime të ngjashme ekzistojnë për zgjedhjet kombëtare në BE: pas zgjedhjes së të djathtës radikale në Holandë, për herë të parë në Belgjikë, Vlaamans Belang, një parti ultra-nacionaliste dhe separatiste që mbron shkëputjen e veriut të Belgjikës", konsideron Ivanovski.

Ndryshe nga Nikollovski, ai thotë se proceset në BE nuk ndodhin në vakuum, as mbështetja për zgjerimin e BE-së nuk jepet një herë e përgjithmonë.

"Përkundrazi, proceset politike në nivel kombëtar dhe ndërkombëtar në vitin 2024, veçanërisht me rritjen e pranisë parlamentare të radikalëve në BE dhe shtetet anëtare, do të përcaktojnë kryesisht drejtimin në të cilin po lëviz BE, por edhe skepticizmin e mundshëm për zgjerimin e mëtejshëm të Bashkimit", vlerëson ai në bisedë me MIA-n.

Qytetarët maqedonas, thekson Ivanovski, me të drejtë janë të zhgënjyer nga mospërpikmëria e Bashkimit Evropian dhe shteteve anëtare të tij për të përmbushur premtimet e tyre për zgjerim përballë Maqedonisë së Veriut dhe vendeve të tjera të ish-Jugosllavisë plus Shqipërisë, në kushtet kur u përmbushën të gjitha rekomandimet e Komisionit Evropian për fillimin e bisedimeve.

- Megjithatë, pavarësisht nga kjo situatë, do të doja të përmendja disa pika kyçe dhe momente të reja që e bëjnë situatën e sotme në Maqedoni të ndryshme nga më parë: - së pari, hyrja e Maqedonisë dhe Ballkanit, Ukrainës dhe Moldavisë në BE është rritur nga një interes deklarativ në një interes të vërtetë gjeopolitik të vetë Bashkimit. Rrethanat gjeopolitike kanë ndryshuar dhe bota, por mbi të gjitha Evropa, po përballet me sfida ushtarake dhe humanitare që nuk kanë ekzistuar që nga Lufta e Dytë Botërore, siç është agresioni ushtarak i Federatës Ruse ndaj Ukrainës dhe lufta në Lindjen e Mesme me rrezikun e zgjerimit të këtyre konflikteve në vendet fqinje dhe rrethimin në Evropë. Rreziku është real dhe konsolidimi i aleatëve është i nevojshëm në rrethana të tilla, shprehet Ivanovski.

Së dyti, shton ai, vendi është anëtar i NATO-s, Aleanca më e fuqishme ushtarako-politike në botë, dhe territori dhe siguria jonë, madje edhe identiteti maqedonas, garantohen nga neni 5 i Marrëveshjes së Uashingtonit, sipas të cilit, sulmi ndaj një shteti anëtar është sulm ndaj të gjithë Aleancës.

- Negociatat në atë pozicion nuk janë identike me negociatat me një vend që është jashtë sistemeve të sigurisë kolektive dhe politike të Perëndimit. Thjesht, negociatat e anëtarësimit në BE janë negociata me të njëjtët aleatë të NATO-s, me mbështetje shtesë dhe erë në shpinë nga Shtetet e Bashkuara. Kjo punë nuk duhet të nënvlerësohet dhe ia vlen ta kujtojmë, domethënë të mësojmë se si ta përdorim këtë argument të rëndësishëm në favor të Maqedonisë, - së treti, si rrallë në histori, interesat maqedonase përkojnë me interesat e Perëndimit. I ashtuquajturi "propozim francez" erdhi në rrethana të ndryshme gjeopolitike, por në këtë pikë është e qartë se nuk ka kërcënim real për identitetin kombëtar maqedonas, gjuhën, veçantinë - përkundrazi. Ne jemi një komb i veçantë evropian me një të ardhme evropiane, me një gjuhë të veçantë maqedonase, si një vend që është një shembull i bashkëjetesës ndëretnike dhe një kornizë ligjore për të drejtat e pakicave nga të cilat disa shtete anëtare të BE-së vetëm mund të mësojnë. Të gjithë duhet të jemi krenarë për këto arritje sepse ato na bëjnë një komb të përparuar dhe të civilizuar, dhe këtu nuk ka dilema dhe as nuk duhet të ketë. Ekziston një shans historik për të mbyllur procesin e konsolidimit të shtetit modern maqedonas, nga Ilindeni i parë, KAÇKM-ja dhe 8 Shtatori, përmes anëtarësimit në NATO dhe tani në BE, është decid Ivanovski.

Për shkak të emergjencës së shkaktuar nga lufta në Ukrainë, Ivanovski nuk sheh interes për të ndarë asnjë vend në procesin e zgjerimit të BE-së, pavarësisht këmbënguljes së mundshme të disa faktorëve, dhe pret që BE të trajtojë Ballkanin Perëndimor në një paketë.

- Vlerësimi i meritave natyrisht duhet të jetë individual dhe raportet dhe negociatat kryhen në nivelin e një vendi me BE-në dhe shtetet anëtare të saj. Por të gjitha vendet e rajonit përballen me sfida të ngjashme në lidhje me sundimin e ligjit dhe luftën kundër korrupsionit dhe është në interesin e përbashkët të të gjithë aktorëve të përfshirë në këtë proces të vazhdojnë në mënyrë të konsoliduar në përputhje me planet aktuale të Komisionit Evropian, të cilat janë miratuar nga Këshilli, vendet anëtare të BE-së. Por nuk duhet të nënvlerësohen zgjedhjet në disa vende që në vitin 2024 mund të sjellin një mjedis tjetër politik në të cilin zgjerimi i BE-së nuk do të jetë më prioritet, thekson Ivanovski për MIA-n.

Ai pret që zgjedhjet parlamentare dhe presidenciale të planifikuara për vitin 2024 në vend do të kristalizojnë opsionet politike, platformat dhe koalicionet që janë pro-evropiane. Uashingtoni dhe Brukseli, shton ai, e bëjnë të qartë se do të bashkëpunojnë vetëm me ata politikanë që punojnë posaçërisht për reformat për anëtarësimin në BE dhe në mënyrë analoge me ata që nuk janë të korruptuar.

- Mendoj se ka kaluar koha e politikanëve që jetojnë në “lavdi të vjetër”, dhe për shkak të ndonjë orientimi deklarativ pro-BE ose pro-perëndimor, ata do të shihen përmes gishtave për korrupsionin dhe krimin në të cilin ata dhe familjet e tyre janë përfshirë në mënyrë aktive. Instrumenti më i fortë në atë mbështetje do të vazhdojë të jenë sanksionet e SHBA në përputhje me Urdhrin Ekzekutiv të vitit 2021, të nënshkruar nga presidentët Donald Tramp dhe Xhozef Bajden, të cilat ndalojnë hyrjen në Shtetet e Bashkuara ose ngrijnë llogaritë dhe pasuritë e politikanëve nga Maqedonia që merren me krimin dhe korrupsionin e lartë. Këto sanksione amerikane përfshijnë jo vetëm politikanët e korruptuar, por edhe ata që punojnë në mënyrë aktive për të minuar ose nuk pranojnë Marrëveshjen e Prespës të vitit 2018, Marrëveshjen Kornizë të Ohrit të vitit 2021, Marrëveshjen e Dejtonit për Bosnjën, vendimet e Tribunalit të Hagës, etj. Në këtë drejtim, supozoj se në vitin 2024 do të shohim gjithashtu procese të iniciuara nga prokurorët maqedonas kundër politikanëve dhe anëtarëve të familjeve të tyre që Qeveria amerikane i ka futur në listën e zezë, dhe pikërisht për shkak të korrupsionit të paparë, konsideron ai.

Sa i përket ndryshimeve kushtetuese, thotë Ivanovski, duke marrë parasysh rrethanat e ndryshuara gjeopolitike, dhe nga perspektiva e Brukselit, nuk ka më vend për diskutim ose manovrim.

"Është e qartë se Brukseli dhe Uashingtoni, duke parë interesat e përbashkëta dhe në bashkëpunim me autoritetet maqedonase, duan të shohin ndryshime kushtetuese dhe ata do të vazhdojnë ta bëjnë këtë derisa politikanët maqedonas të arrijnë një shumicë parlamentare. Mendoj se ia vlen të kujtojmë se ne nuk jemi Ukraina, e cila është gjysma e Evropës dhe një digë nga Rusia në BE, as nuk jemi Kroacia, e cila ka të gjithë Detin Adriatik dhe një pozicion strategjik të paparë. Pra, Kroacia duhej të bënte lëshime joparimoree ndaj Sllovenisë dhe Gjirit të Piranit, ne kujtojmë rënien e Ivo Sanaderit dhe ardhjen e Jadranka Kosorit në krye të qeverisë kroate vetëm për të nënshkruar marrëveshjen me Slloveninë dhe BE-në, shprehet Ivanovski.

Ai kujton se krerët e BE-së kanë miratuar konkluzione duke u angazhuar për të përfunduar fazën e hapjes së bisedimeve të pranimit me Maqedoninë e Veriut sapo të përfundojnë ndryshimet kushtetuese të përshkruara në konkluzionet e Këshillit të korrikut të vitit 2022. Kjo do të thotë, përkujton ai, se konferenca e dytë ndërqeveritare që vazhdon bisedimet maqedonase me BE-në do të mbahet sapo të miratohen ndryshimet kushtetuese, pa vonesa, kushte ose vendime plotësuese politike.

- Duke marrë parasysh vendimet e tilla të BE-së, dhe vendosmërinë e Shteteve të Bashkuara për të na ndihmuar në këtë fazë kyçe të aderimit në BE, nuk pres që partitë që do të ishin drejtpërdrejt ose tërthorazi kundër BE-së dhe Shteteve të Bashkuara do të kishin ndonjë perspektivë për të bllokuar euro-integrimin tonë. BE do të sigurojë 6 miliardë euro për reformat, nëse arrijmë të mbledhim forcën për t'i bërë ato reforma. Përveç kësaj, BE-ja do të vazhdojë të ofrojë ndihmë financiare dhe teknike nga fondet ekzistuese si IPA dhe TAEX në mënyrë që të na ndihmojë në përputhje me standardet evropiane, diçka nga e cila do të përfitojmë të gjithë ne, shprehet Ivanovski.

Ai është decid se vendi duhet të kishte filluar qëmoti të merrej seriozisht me reformat që i presin qytetarët, e veçanërisht, shprehet ai, pas ndryshimeve kushtetuese, do të hapet hapësirë e mjaftueshme politike për çështjet reale që shqetësojnë qytetarët.

- BE është dakord që problemet reale janë të mëdha: më në fund të sigurohet pavarësia, profesionalizmi dhe paanshmëria e gjyqësorit, një luftë e vërtetë kundër korrupsionit dhe krimit të organizuar dhe reforma e administratës publike. BE-ja gjithashtu insiston në sigurimin e një kornize ligjore për mbrojtjen e të drejtave themelore të njeriut të personave që i përkasin bashkësive pakicë, dhe këtu, mbi të gjitha, për të drejtat individuale dhe trajtimin jodiskriminues të personave në situata të rrezikuara, të tilla si romët, personat me aftësi të kufizuara, personat LGBTI, personat transgjinorë, gratë, të rinjtë dhe të drejtat e fëmijëve, të cilat fatkeqësisht u shkelën brutalisht në vitin 2023 në mënyrë të dukshme për të gjithë opinionin, konstaton Ivanovski për MIA-n.

Neda Dimova Prokiq