Софија, 15 декември 2025 – Европската Унија учествува со околу 90 проценти во надворешното финансирање во Бугарија, според студијата за странска помош во нашата земја од транзицијата, подготвена од Институтот за пазарна економија (ИПИ). Студијата беше презентирана денес во Куќата на Европа во Софија.

Ова е веста, која денеска ја избра МИА од сервисот на Бугарската телеграфска агенција (БТА), согласно Договорот за размена на информации и професионална соработка, кој предвидува секој ден националните информативни агенции на Северна Македонија и Бугарија да разменуваат по една вест, која ќе ја објават на својот интернет сајт без промени со изрично посочување и цитирање на партнерот како извор.

Среќна сум што ЕУ, преку својата солидарност, е таа што најмногу придонесе за развојот на Бугарија во периодот од 1990-тите до денес, истакна раководителката на претставништвото на ЕК во Бугарија, Јорданка Чобанова. Таа истакна дека ова е ресурс што доаѓа од сите нас, даночните обврзници, а неговата додадена вредност е во конкретни проекти што се спроведуваат, во реализирани или пропуштени придобивки.

Анализата на ИПИ се базира на различни јавно достапни извори, ја испитува надворешната помош за нашата земја, без да вклучува национално учество и не претендира да ја процени ефективноста на користењето на плаќањата, објасни главниот економист на ИПИ, Лачезар Богданов.

Податоците покажуваат дека надворешната поддршка се зголемува од нашето пристапување кон ЕУ, што е поврзано и со растот на економијата на нашата земја. Од 1989 година до крајот на 2024 година, Бугарија доби (според конзервативни процени) околу 70 милијарди лева, а според прелиминарните процени само за 2025 година, тоа е помеѓу шест и седум милијарди лева дополнително, истакна Богданов. Во текот на последната деценија, ова е околу три проценти од просечниот годишен БДП. По нашето пристапување кон ЕУ, ова финансирање придонесува со околу седум проценти од приходите во консолидираниот буџет.

Податоците покажуваат и цикличност во управувањето со средствата од буџетот на ЕУ – во последната година во која тие можат да се потрошат, има врвови, при што Богданов коментира дека ова е слабост на бугарската влада, администрацијата и општините во управувањето со средствата, бидејќи според неговите зборови би било пологично да има рамномерна апсорпција на средствата. Според податоците, најголемиот дел – над 30 проценти или речиси една третина од грантовското финансирање, оди во земјоделството. Според Богданов, важно е да се замислат 30 проценти од 70 милијарди лева за овој период, додавајќи дека ова е инвестиција од голем обем во бугарското земјоделство и секој аналитичар и бугарски даночен обврзник треба да си го постави прашањето колку ова придонесува за поефикасно земјоделство во нашата земја. Помеѓу 10 и 15 проценти од средствата се за транспортна инфраструктура, јавни работи и рурални средини, животна средина, конкурентност и иновации, речиси 10 проценти – за човечки ресурси. Може да се види дека сите сфери од социо-економскиот живот беа поддржани со бесплатно надворешно финансирање. Средствата стигнаа практично насекаде, коментираше Богданов.

Во рамките на претпристапните фондови, Бугарија добива вкупно 3,8 милијарди лева. До крајот на 2024 година, земјата доби над 35 милијарди лева во рамките на оперативните програми. Во рамките на Националниот план за закрепнување и отпорност за периодот 2021-2026 година, имаме можност да добиеме до 13,5 милијарди лева, при што само 1,9 милијарди лева се добиени до крајот на 2024 година. По пристапувањето кон ЕУ, бугарските земјоделци добија над 20 милијарди лева од Европскиот гарантен фонд за земјоделство, покажуваат податоците.

Од една страна, можеме да кажеме дека средствата стигнуваат насекаде, најопштото правило е дека повеќе средства одат таму каде што има поголемо население, но ова не е општо правило, истакна Богданов. Тој додаде дека разликите во износот на средствата во поединечните региони и општини во нашата земја ги одразуваат различните национални приоритети за изградба на инфраструктура, како и во однос на некои од програмите поврзани со регионалниот развој и јавните работи, животната средина, а исто така ги зема предвид и различните активности на локалните власти.

Анализата на ИПИ ги разгледува и другите извори на финансирање во Бугарија – програмите во рамките на финансискиот механизам на Европскиот економски простор (Норвешка, Исланд, Лихтенштајн), а за програмскиот период 2014-2021 година средствата достигнуваат 222 милиони лева. Најмногу ресурси се насочени кон програмата за намалување на сиромаштијата и регионален развој и програмата за правда – над 50 милиони лева секоја. Поддршката за граѓанското општество во нашата земја се спроведува преку воспоставени програми за невладини организации – околу седум проценти од вкупниот планиран буџет за периодот 2014-2021 година.

Финансиска поддршка од САД – јавната помош завршува со нашето членство во ЕУ, а од почетокот на 1990-тите до 2007 година, поддршката од американската влада изнесуваше нешто повеќе од 1,2 милијарди лева. Вкупната вредност на приватните донации од разни организации во САД достигнува 660 милиони лева, се наведува во анализата.

Медиумската информативна агенција овие текстови ги објавува во оригинална форма, согласно Договорот за размена на информации и професионална соработка меѓу двете национални новински агенции МИА и БТА.