11 јуни 2025

Ал Џезира - Доха

Кратка текстуална порака ја извести Чонлада Сиангконг дека ја изгубила работата во фабрика за соларни ќелии во Рајонг, источна Тајланд.

Фабриката управувана од Standard Energy Co., подружница на сингапурскиот гигант за соларни ќелии GSTAR, ги затвори вратите минатиот месец во очекување на тарифите на американскиот претседател Доналд Трамп за извоз на соларни панели од Југоисточна Азија. Од понеделник, американската Царинска и Гранична заштита ќе почне да воведува тарифи кои се движат од 375 проценти до повеќе од 3.500 проценти за увоз од Тајланд, Камбоџа, Виетнам и Малезија.

Казнените давачки, воведени како одговор на наводните нефер трговски практики од страна на фабриките во сопственост на Кина во регионот, покренаа прашања за континуираната одржливост на трговијата со соларен извоз во Југоисточна Азија, извор на околу 80 проценти од соларните производи продадени во САД.

Како и илјадници други работници во Тајланд и низ регионот, Чонлада, 33-годишна мајка на едно дете, одеднаш се соочува со понеизвесна иднина среде трговската репресија. „Сите бевме шокирани. Следниот ден ни рекоа да не доаѓаме на работа и дека нема да платат компензација“, изјави Чонлада за Ал Џазира.

Американските официјални лица велат дека кинеските производители ги користеле земјите од Југоисточна Азија за да ги избегнат тарифите на Кина и да „истовараат“ евтини соларни панели на американскиот пазар,нанесувајќи штета на нивните бизниси.

Американските трговски официјални лица ги именуваа Jinko Solar, Trina Solar, Taihua New Energy Hounen, Sunshine Electrical Energy, Runergy и Boviet – сите со големи операции во Тајланд, Малезија, Камбоџа или Виетнам – како најлоши прекршители. Тајландскиот извоз на соларни производи во САД вредеше повеќе од 3,7 милијарди долари во 2023 година, веднаш зад Виетнам со 3,9 милијарди долари, според последните податоци за трговија на САД.

Објектот на Standard Energy Co. вреден 300 милиони долари во Рајонг беше во функција помалку од една година, произведувајќи ја својата прва соларна ќелија со голема помпа во август. „Збунет сум од она што штотуку се случи“, изјави Кањави, менаџер на производната линија во Standard Energy, кој побара да биде наведен само со неговото име, за Ал Џазира.

„Новите машини штотуку пристигнаа и едвај ги користевме, тие се исто така многу скапи – неколку милиони бати за секоја машина. Исто така, нарачаа тони суровини кои чекаат да бидат произведени.“

Бен Мекарон, управен директор на консултантската фирма за ризици Asia Research & Engagement, рече дека производителите од Југоисточна Азија се соочуваат со сериозен удар од американскиот пресврт кон протекционизам.

„Има сугестии дека производството може целосно да ја напушти Југоисточна Азија ако се воведат тарифи на општ начин или конкретно насочени кон производствените капацитети во сопственост на Кина во регионот“, изјави Мекарон за Ал Џазира.

„Импликациите се значајни за овие земји; Тајланд, Виетнам, Камбоџа и Малезија учествуваа со околу 80 проценти од увозот на соларни производи во САД во 2024 година“, додаде Мекарон, истакнувајќи дека „некои производители веќe започнаа да затвораат и да се селат надвор од регионот“.

Неправедна предност

Американските официјални лица и бизниси ја обвинија Кина дека на своите соларни фирми им дава неправедна пазарна предност со субвенции. Кина беше најголемиот финансиер на чиста енергија во Југоисточна Азија помеѓу 2013 и 2023 година, вложувајќи 2,7 милијарди долари во проекти во Индонезија, Малезија, Филипините, Тајланд и Виетнам, според Zero Carbon Analytics.

Американската Алијанса за Трговски Комитет за Производство на Соларна Енергија, коалиција од седум индустриски играчи, беше меѓу најгласните што лобираа за остро зголемување на давачките за кинескиот увоз.

Без олеснување од ноторно непредвидливиот Трамп, компаниите погодени од тарифите имаат малку можности освен можноста да поднесат жалба еднаш годишно или по пет години, кога стапува во сила клаузулата за „преглед на зајдисонце“.

Некои набљудувачи веруваат дека секторот можеби никогаш нема да се опорави.

„Не се погодени само нискоквалификуваните работници од трговската војна; многу работници во синџирот на снабдување со соларни ќелии се техничари, квалификувани работници“, изјави Тара Буакамсри, советник на еколошката организација Гринпис, за Ал Џазира.

„Дури и ако направите многу заштеди, извозниците на соларни ќелии сè уште ќе треба да го намалат бројот на овие квалификувани работници.“

Други имаат попозитивен поглед, тврдејќи дека, откако ќе слегне прашината, кинеските соларни фирми ќе го поттикнат снабдувањето со производи потребни за исполнување на регионалните цели за емисии.

Додека Тајланд, Камбоџа, Малезија и Виетнам ги пречекаа кинеските соларни компании делумно поради големите суми на почетни инвестиции што се нудат, сите тие исто така се стремат да задоволат повеќe од своите енергетски потреби со почисти извори.

Пред Трамп да стапи на функција со својата агенда за тарифи, Тајланд објави планови да стане јаглеродно неутрален до 2050 година и да произведе нулта емисија на стакленички гасови до 2065 година. „Успорувањето [или запирањето] на извозот на соларни производи како резултат на американските царини може да ги засили напорите на пазарите во Југоисточна Азија од страна на кинеските соларни компании, кои го гледаат регионот како клучна и добро усогласена дестинација за зелени технологии“, рече Мекарон. „Преостанатата понуда од забавениот извоз може да биде апсорбирана од домашните пазари во Тајланд, Малезија, Камбоџа, Виетнам, особено ако владите ја искористат ситуацијата како економична можност за забрзување на политичките иницијативи што го стимулираат домашниот соларен сектор.“

За соларните компании во Југоисточна Азија, преживувањето најверојатно ќе зависи и од владите кои ќе ги намалат бирократските пречки и ќе ја олабават контролата на нафтените и гасните монополи врз енергетскиот микс.

Во исто време, исклучувањето на увозот на соларни производи од Југоисточна Азија од страна на САД може да го попречи преминот кон позелена енергија во најголемата економија во светот.

„Производството на соларни ќелии во Тајланд е силно извозно ориентирано, а САД историски биле главна извозна дестинација“, изјави Павида Пананонд, професор по меѓународен бизнис на Бизнис школата Тамасат во Бангкок, за Ал Џазира.

Но, соларните тарифи „ќе им наштетат и на американските потрошувачи и на зелената транзиција во САД бидејќи цените ќе станат повисоки“. ссм/

фото: ЕПА архива