11 мај 2024

Нови Лист - Риека

Вакцината АстраЗенека против вирусот Ковид-19 повеќе нема одобрение за употреба од Европската агенција за лекови (EMA), компанијата го запре производството на вакцината, а тие исто така најавија дека започнуваат процес на нејзино повлекување од пазарот низ светот. 

Причината, како што објаснуваат производителите, е достапноста на голем број други вакцини прилагодени на новите варијанти на коронавирусот. Ова доведе до пад на побарувачката за вакцината AstraZeneca, која повеќе не се произведува ниту се испорачува.

Сепак, од AstraZeneca порачуваат дека само во првата година од употребата на оваа вакцина биле спасени повеќе од 6,5 милиони човечки животи, а повеќе од три милијарди дози биле испорачани низ светот.

Испораката на оваа вакцина надвор од ЕУ беше суспендирана и претходно. Не е достапна за употреба во Австралија од март 2023 година, иако нејзината употреба веќе беше постепено укината во јуни 2021 година поради широката достапност на понови вакцини.

Одреден ризик

Иако оваа аденовирусна вакцина генерално се покажа како безбедна и ефикасна, таа носи ризик од редок, но сериозен несакан ефект - тромбоза со тромбоцитопенија. Овој редок синдром се јавува кај две до три лица на 100.000 вакцинирани и резултираше со неколку смртни случаи во светот.

Во Хрватска и официјално е потврден еден смртен случај како „веројатна“ последица од вакцинацијата со вакцината на AstraZeneca. Експертите, сепак, посочуваат дека случајот со вакцината на AstraZeneca не значи дека вакцините со mRNA ќе ги „истуркаат“ аденовирусните вакцини како помалку безбедни, бидејќи и тие имаат свои предности.

Таа вакцина покажа повеќе несакани и потешки ефекти од другите вакцини против КОВИД-19, вакцините со mRNA сепак се покажаа како подобри и побезбедни. Во однос на имунитетот, вакцините на AstraZeneca беа добри, но се случија тромбоемболични настани бидејќи вакцината предизвика кај луѓето со генетско нарушување да развијат тромбоза по изложување на такви аденовируси.

Посебно кај помладите жени порано беа зафатени венските синуси на главата, што потоа доведе до сериозна состојба, понекогаш дури и фатален исход, потсетува имунологот од Риека, проф.д-р. Златко Тробоњача. Иако вакцината на AstraZeneca беше добра и ефикасна, нејзината употреба се избегнуваше поради ваквите ситуации и на крајот е отфрлена.

И покрај тоа, Тробоњача посочува дека аденовирусните вакцини сè уште имаат свое важно место во медицината и не треба да очекуваме дека новата генерација на вакцини едноставно ќе ги исфрли од употреба. И натаму ќе се користат аденовирусните вакцини, како и лековите по овој принцип, тврди имунологот.

Развој на науката

-Имате случај кога вирус сличен на аденовирус се користи за воведување ген во третманот на АЛС (Амиотрофична латерална склероза) кај децата. Новиот лек, кој се користи наместо Спинраза, дејствува на овој принцип. Се користи аденовирус кој инфицира неврон, невронот ја внесува инфекцијата во генот кој го кодира протеинот одговорен за опстанокот на невронот и на овој начин, во зависност од тоа колку неврони се заразени, развојот на болеста се забавува. 

Тоа е тешка процедура, мора строго да се контролира, носи свои ризици, а не е трајна, може само да ја забави прогресијата на болеста. Покрај тоа, тоа е исклучително скапа терапија, но за разлика од Спинраза, може да се даде на сите засегнати деца, истакнува Тробоњача.

Кај многу болести, гените се внесуваат во телото како генска терапија, а најдобар носител на гени е вирусот кој има способност да навлезе во клетката, само треба да се насочи кон точниот тип на клетки каде што сакате тој ген да биде воведе, објаснува имунологот.

– Ако имате ген во клетка, имате функционална клетка и производство на протеин или ензим што недостасува. Така, генетскиот код се вметнува во вакцините, така што клетката го произведува протеинот против кој сакате да се создаде имунитет.

Тоа е она што сакаме да го постигнеме и со ракот, да внесеме во клетката ген кој кодира одреден протеин типичен за одреден тип на рак, а потоа да создадеме имунитет против тој протеин кој би ги уништил канцерогените клетки кои имаат таков протеин. Ова е значењето на вакцинацијата против рак, заклучува д-р Тробоњача.

Предности и недостатоци

Не сите причинители на болеста се исти. Така, можете да користите mRNA вакцини за вируси, можеби дури и за рак. Но, за некои други причинители, како маларијата, каде што има плазмодиум маларија, што е сосема поинаков причинител, а не вирус, прашањето е дали може да се користи вакцина со mRNA.

Можеби може, но е многу потешко да се конструира таква вакцина отколку кога причинителот е вирус, објаснува таа. Проблемот, вели, лежи во полнењето на обвивката на аденовирусот во вакцината на AstraZeneca, што доведуваше до такви тромбози. ссм/

фото: архива