Скопје, 16 октомври 2024 (МИА) - Отворено е деветтото издание на Меѓународниот филмски фестивал „Киненова“. Годинешниот лауреат на МФФ „Киненова“, австрискиот режисер, сценарист и продуцент Улрих Зајдл, во неговото обраќање, рече дека во времиња како овие, слободата на уметноста е загрозена, се наведува во денешното соопштение до јавноста.

- Во времиња како овие, загрозена е и слободата на филмската уметност. Но, тоа не е сè. Во времиња како овие, следната генерација режисерки и режисерки понекогаш ја обзема страв. Тие не се плашат дека ќе потфрлат како режисерки и режисери, не, не се работи за таков страв. Туку се плашат дека ќе создадат погрешен филм, имено филм што за некого е правилен филм, а кој според владејачкиот дух на времето и според тие кои ни го диктираат духот на времето, е, погрешен филм, додал Зајдл.

Тој кажал дека „духот на времето, кој е меѓу нас и кој лебди над нас, има за цел да ја подучи кинопубликата и тоа да ја подучи и да ја преобрати на таков начин, што ќе одговара на неговите ставови и светогледи“.

- Во смисла на моралот - а мора да се признае и во смисла, добронамерноста - овој дух на времето - има за цел да ја лаже, да ја мами и да ја заблудува публиката, затоа неговите претставници мислат дека се на страната на честа, имено на страната на моралот и тоа на страна на правилниот морал. Тие чувствуваат дека го имаат тоа право и се сигурни во тоа. Знаат што е правда, а што е неправда, знаат кои се добрите, а кои се лошите. Зашто во времиња како овие, еден филм е само тогаш правилен, скапоцен, а со тоа и подобен, ако креира посакуван свет што се претставува како животна стварност, макар што воопшто не одговара животна стварност. Во времиња како овие, мора да се прикрие животната стварност за да се создаде политички правилен свет, кој не е отслик на вистинскиот свет, туку е диктат во смисла на т.н. добри луѓе, а е и догма што не смее да се преиспитува затоа што догмата во смисла на добрите луѓе е добра догма, изјавил Зајдл.

Следната генерација режисерки и режисери, псочува Зајдл, не ги обзема само страв, „туку кај нив едновремено провејува и самоцензурата“.

- Човек се цензурира себеси, си ги цензурира идеите, приказните и граѓата, станал претпазлив. Има желба да го задоволи духот на времето, се плаши од моќта на општествените медиуми, со кои не сака да се замери. Човек не сака да направи нешто погрешно зашто сака да создаде филм, а сака да постигне и успех со филмот што би го создал. И затоа што човек сака да создаде филм и не сака да направи нешто погрешно, тој си се подредува себеси и си ги подредува приказните и ликовите, за да биде сè правилно, имено во смисла на духот на времето и секако во смисла на институциите што ја поддржуваат филмската продукција, во смисла на радиодифузиите, на жиријата и на комисиите за селекција на филмови. Зашто има струи и развојни текови на меѓународната филмска сцена што влијаат врз тоа за кои приказни и за кои луѓе треба да се раскажува во филмот, т. е. за кои приказни и за кои луѓе, пак, не треба да се раскажува во филмот. Или, кажано со други зборови, владее тенденција да ни се пропише нам, на режисерките и режисерите, кои теми се соодветни на времето, за кои приказни, кои луѓе, треба да ги раскажуваме и како да ги раскажуваме. Се создаваат нови табуа и тоа со т.н. чесна намера. Табуа, како на пример, за кого, како и што смее или не смее да се каже. А пред сè, кој што смее да каже, вели Зајдл. 

Според него, светот нема да се подобри „ако филмовите не ги прикажуваат општествените недостатоци, дискриминацијата, злоупотребата на моќта и погрешното однесување од сите видови како отслик на нашата животна стварност, затоа што човек не сака да го има - сето тоа зло“.

- Напротив. Како млад режисер, настапив со моите филмови за да го изменам светот.  Моите филмови требаше да го ослободат погледот за она што е вистина и за она што е стварност. Имав намера со нив да гребам по површината, да раскажувам за општествените околности, моќта и односите на моќ, за љубовта и за копнежот по љубов, за страдањето што луѓето заемно си го предизвикуваат и за бездната што е скриена во секого од нас. Но, набрзо сфатив. Со филмови, човек, вистина, не може да го измени светот, но и покрај тоа - и дотолку повеќе - мора да се обидува да го измени светот со филмови. А за тоа е потребна храброст. Потребна е храброст, а потребен е и увид за да се раскажува за вистинитото и за човечкото, за овдешното и за денешното, за ужасното и за ужасувачкото и тоа на сосема сопствен начин, според сопствените замисли, со сопствена слобода, без оглед на тоа, кој дух на времето нè пресретнува и сака да ни пропише што човек смее да прави и што сè не смее да прави, истакнува Зајдл.

Според Зајдл, во времиња како овие, „кога се загрозени слободата на уметноста и слободата на филмската уметност, човек мора, а ова е и мој апел до следната генерација режисерки и режисери, да даде отпор“.

- Да се даде отпор против ограничувањата, отпор против прописите, отпор против духот на времето. На европскиот филм му е потребна истрајност, „еigensinn“ и индивидуалност, потребни му се вистинити приказни, а не разубавена стварност. На крајот, но, не и на последното место, би сакал најсрдечно да им се заблагодарам на Меѓународниот филмски фестивал „Киненова“ и на неговиот директор Небојша Јовановиќ, што сум денеска одликуван со наградата за животно дело. Наградата ми претставува голема чест и голема радост и особено признание на мојата досегашна филмска дејност. Инаку, секако се надевам дека моето „животно дело“, сè уште не е завршено. Се надевам дека ќе продолжам да ги создавам токму оние филмови, што сакам да ги создадам. Филмови за кои се чувствувам обврзан да ги создадам, филмови што брануваат и предизвикуваат немир. Според тоа, оваа награда ја разбирам како повик да продолжам да предизвикувам немир, појаснил Зајдл, примајќи го признанието за животно дело.

Од „Киненова“ посочуваат дека ги слават и промовираат дебитантите, но секогаш ги имаат на ум и „оние од кои учиме, големите филмски раскажувачи, големите мајстори на седмата уметност“.

- Фестивалот има важно прашање, кое е дел од фестивалскиот слоган оваа година, а тоа е: Што е прво? Приказната или филмот? Јајцето или кокошката? Сценаристот или режисерот е прв? Кој е прв? Или од кого почнува сè? Ова се чести дилеми што се отвораат во разни дискусии за филмската уметност. Можеби и никогаш нема да дојдеме до точен одговор. Веројатно таа дилема ќе постои и најубавото е кога два погледа на една визија ќе се сплотат и ќе произведат автентично филмско дело, што понатаму ќе комуницира со гледачите. За нас, прво е филмот како уметност, А потрагата по првите на новите режисери ни е пасија, страст и љубов. Немаме дилема, најубавите чувства се разбудуваат при изненадувањата. А тие ги носат младите, храбрите, субверзивните, автономни филмски уметници. Ние сакаме да изненадуваме со давање предност токму на нив, препознавајќи го креативниот потенцијал уште на почетокот, занемарувајќи некои мали несовршености, што да не се лажеме, постојат секаде.  Едно такво изненадување, Фестивалот приреди со македонскиот филм „Јон Вардар против Галаксијата“ на режисерот Гоце Цветановски. Оваа бескрајно имагинативна филмска анимација е всушност првиот долгометражен анимиран филм во Северна Македонија, се наведува во соопштението на „Киненова“.

Филмот, како што се појаснува, ќе биде дел од главната натпреварувачка програма на „Киненова“ годинава, натпреварувајќи се со уште пет други за наградата гран при - најдобар филм на деветтото издание на овој фестивал.

Најавено е наредните денови, публиката да има можнот да ужива во богата програма „што ќе изобилува со неверојатни, субверзивни и дефинитивно непознати филмски приказни“. Покрај шесте филма во главната програма, каде ќе има филмови од Израел, Хрватска, Грција, Иран, Црна Гора и од Северна Македонија, за првпат во нашата земја ќе се претстави и финската кинематографија, како што се посочува, а ќе може да се проследи и творештвото на лауреатот Улрих Зајдл, преку филмовите од неговата филмска трилогија „Рај“. бд/са/

Фото: МФФ „Киненова“