2 декември 2024

АП

Украинската армија ja напуштаат војници во момент кога очајно и е потребна сила, и тоа ги попречува борбените планови во клучните моменти од војната со Русија, што би можело да го стави Киев во посебно неповолна положба во идните преговори за прекин на огнот.

Соочувајќи се со секој можен недостиг, десетици илјади украински војници поради умор и оскудица, си заминаа од борбените позиции и позициите на првата линија за да паднат во анонимност, според војниците, адвокатите и украинските официјални лица. Според воените команданти и војници, цели единици ги напуштија своите позиции, оставајќи ги одбранбените линии ранливи и забрзувајќи ги територијалните загуби.

Некои земаат медицинско отсуство и никогаш не се враќаат, прогонувани од траумите на војната и деморализирани од мрачните изгледи за победа. Други се судираат со командантите и одбиваат да извршуваат наредби, понекогаш среде престрелки.

„Тоа е клучен проблем“, рече Олександр Коваленко, воен аналитичар од Киев.

„Ова е трета година од војната и овој проблем само ќе расте“.

Иако Москва, исто така, се занимаваше со дезертирање, Украинците открија длабоко вкоренети проблеми со нивната војска и како Киев управува со војната – од проблеми со мобилизација до претерано растегнување и издлабување на единиците на првата линија. Тоа доаѓа кога САД ја повикаа Украина да подготви повеќе војници и да дозволи регрутирање на оние на возраст од 18 години.

Асошиетед прес разговараше со двајца дезертери, тројца адвокати и десетина украински службеници и воени команданти. Официјални лица и команданти зборуваа под услов да останат анонимни за да објават доверливи информации, додека еден дезертер го стори тоа затоа што се плашеше од кривично гонење.

„Јасно е дека сега, искрено кажано, ние веќе го исцедивме максимумот од нашиот народ“, рече офицер на 72-та бригада, кој истакна дека дезертерството е една од главните причини зошто Украина го загуби градот Вуледар во октомври.

Повеќе од 100.000 војници се обвинети според законите за дезертирање на Украина, откако Русија изврши инвазија во февруари 2022 година, според Канцеларијата на Генералното обвинителство на земјата.

Речиси половина од нив се само во последната година, откако Киев започна агресивна и контроверзна мобилизација за која владините претставници и воените команданти признаваат дека во голема мера не успеа.

Тоа е неверојатно висока бројка по секоја мерка, бидејќи се проценува дека имало околу 300.000 украински војници вклучени во борба пред да започне акцијата за мобилизација. А, реалниот број на дезертери можеби е многу поголем. Еден пратеник со познавање на воените прашања процени дека може да биде и до 200.000.

Многу дезертери не се враќаат откако ќе добијат медицинско отсуство. Уморни од постојаноста на војната, тие се психолошки и емоционално со лузни. Тие се чувствуваат виновни поради тоа што не можат да имаат веќе волја за борба, гнев поради тоа како се водат воените напори и фрустрација што се чини дека не може да се победи.

„Да се молчи за огромен проблем само и штети на нашата земја“, рече Серхи Хнездилов, еден од ретките војници што јавно зборуваше за својот избор да дезертира. Тој беше обвинет набргу откако АП го интервјуираше во септември.

Друг дезертер рече дека првично ја напуштил својата пешадиска единица со дозвола бидејќи му била потребна операција. До моментот кога му заврши отсуството, тој не можеше да се натера да се врати. Сè уште има кошмари за другарите што ги видел убиени.

„Најдобар начин да се објасни тоа е да замислите дека седите под дојдовниот оган и од нивна (руска) страна, 50 гранати доаѓаат кон вас, додека од наша страна тоа е само една. Потоа гледаш како твоите пријатели се растргнуваат на парчиња и сфаќаш дека во секоја секунда тоа може да ти се случи“, рече тој.

„Во меѓувреме, момците (украинските војници) на 10 километри ви наредуваат на радио: „Продолжете, подгответе се. Се ќе биде добро“, рече тој.

И Хнездилов замина да побара лекарска помош. Пред да оди на операција, тој објави дека дезертира. Тој рече дека по пет години воена служба, не гледа надеж дека некогаш ќе биде демобилизиран, и покрај претходните ветувања од раководството на земјата.

„Ако нема краен рок (на воената служба), се претвора во затвор – психолошки станува тешко да се најдат причини за одбрана на оваа земја“, рече Хнездилов.

Дезертерството ги претвори борбените планови во песок што се лизга низ прстите на воените команданти.

АП дозна за случаи во кои одбранбените линии биле сериозно загрозени бидејќи цели единици ги пркоселе наредбите и ги напуштиле своите позиции.

„Поради недостаток на политичка волја и лошо управување со војниците, особено во пешадијата, ние сигурно не се движиме во насока правилно да ги браниме териториите што сега ги контролираме“, рече Хнездилов.

Украинската војска забележа дефицит од 4.000 војници на фронтот во септември, главно поради смртни случаи, повреди и дезертирања, според еден пратеник. Повеќето дезертери беа меѓу неодамнешните регрути.

Шефот на правната служба на една бригада, кој е задолжен за процесуирање на случаите на дезертерство и нивно проследување до органите на прогонот, рече дека имал многу од нив.

„Главната работа е што тие ја напуштаат борбената позиција дејствија за време на непријателствата и нивните другари умираат поради тоа. Имавме неколку ситуации кога единици бегаат, мали или големи. Тие ги изложија своите „крила“, а непријателот дојде до тие места и ги уби нивните браќа по оружје, бидејќи оние што стоеја на позициите не знаеја дека нема никој друг наоколу“, рече функционерот.

Така Вуледар, град на врвот на ридот што Украина го бранеше две години, беше изгубен за неколку недели во октомври, рече офицерот на 72-та бригада, кој беше меѓу последните што се повлече.

Требаше да има по 120 луѓе во секоја од четите на баталјонот, но чиновите на некои чети паднаа на само 10 поради смртни случаи, повреди и дезертирања, рече тој. Околу 20% од војниците што исчезнаа од тие компании беа AWOL.

„Процентот расте експоненцијално секој месец“, додаде тој.

Засилувањата беа испратени откако Русија ја освести ослабената позиција на Украина и нападна. Но, потоа си заминаа и засилувањата, рече офицерот. Поради ова, кога еден од баталјоните на 72-та бригада се повлече, неговите членови беа убиени бидејќи не знаеја дека никој не ги покрива, рече тој.

Сепак, офицерот нема лоша волја кон дезертерите.

„Во оваа фаза не осудувам ниту еден од војниците од мојот баталјон и другите. … Затоа што сите се навистина уморни“, рече тој.

Според тројца воени офицери и портпарол на Државното истражно биро на Украина, обвинителите и војската не би покренале обвиненија против војниците на AWOL и тоа го прават само ако не успеат да ги убедат да се вратат. Некои дезертери се враќаат, за повторно да заминат.

Украинскиот Генералштаб соопшти дека на војниците им се дава психолошка поддршка.

Откако војниците се обвинети, нивното бранење е незгодно, рекоа двајца адвокати кои преземаат такви случаи. Тие се фокусираат на психолошката состојба на нивните клиенти кога си заминале.

„Луѓето не можат психолошки да се справат со ситуацијата во која се наоѓаат и не им се пружа психолошка помош“, рече адвокатката Тетјана Иванова.

Војниците ослободени од дезертерство поради психолошки причини поставија опасен преседан бидејќи „тогаш речиси сите се оправдани (да си заминат), бидејќи речиси и да нема здрави луѓе (во пешадијата)“, рече таа.

Војниците кои размислуваат за дезертирање побараа нејзин совет. Неколкумина беа испратени да се борат кај Вухледар.

„Тие немаше да ја заземат територијата, немаше да освојат ништо, но никој немаше да се врати“, рече таа. мс/

фото: ЕПА/МИА архива