29 септември 2023

Ал Џазира

Од почетокот на руската агресија против Украина, планерите во Кремљ во голема мерка се потпираат на воздушни напади и крстосувачки ракети. Кога по половина година оваа стратегија пропадна, пред се поради решителниот одговор на украинскиот систем за противвоздушна одбрана, Кремљ реши да испрати многу повеќе артилерија во првите редови.

Но, овие руски единици наидоа на силен отпор и од Киев, кој во меѓувреме доби и неколку видови беспилотни летала, како и сопствени системи за ракетите.

Од почетокот на агресијата, за Украина беше важно да има модерен систем со долг дострел кој може да се премести брзо и лесно. Постојните системи БМ-30 Смерч, М-270 Вилха и БМ-27 Ураган можеа само делумно да ги одбијат руските напади, бидејќи тие се во употреба повеќе од три децении, а нивните недостатоци и се добро познати на Москва.

Решението дојде на крајот на минатата година, кога Франција, како еден од западните сојузници на Киев, испорача 18 модерни системи Цезар. ЦЕЗАР (француски: Camion Equipe du Systeme d'Artillerie) е модерна самоодна хаубица од 155 мм и може да истрела и стандардни НАТО проектили „39/52“. Системот е поставен на камионите „Шерпа 5“, кои се произведени од подружницата на Рено, РТД (Renault Truck Defense). Овој модуларен повеќенаменски камион се заснова на шасија 4×4 или 6×6, со погон на сите тркала. Верзиите на Цезар за извоз се поставени на друго возило – германскиот Unimog U2450, од ​​компанијата Дајмлер. Верзиите за белгиските, чешките и литванските сили ќе бидат монтирани на чешки возила „Татра 815-7“.

Побарувачката го забрза производството

Развојот на самиот систем Цезар започна во 2008 година, кога француското воено раководство сакаше да го подобри веќе постоечкиот „технолошки демонстратор“ развиен од компанијата Лор и дополнително изменет од компанијата ГИАТ. Концептот предвидуваше целосно ново артилериско оружје, со можност за испукување различни видови проектили со различни боеви глави. Дотогаш, поголемиот дел од тешката артилерија (анг. howitzer artillery system) можеше да истрела однапред дефинирани (стандардни) проектили, чија ефикасност се намалуваше, пред се поради развојот на нови видови реактивен оклоп. Првиот прототип беше претставен уште во 1994 година, но потоа развојот беше запрен - се до 2008 година.

Во меѓувреме, ГИАТ стана нова компанија - Nexter Systems (AIG, Army Industrial Group), која е меѓу водечките европски компании во областа на развој и производство на воени системи. Од 2008 до 2010 година, првите Цезари беа тестирани од француските сили. Иако тогаш се планираше производство од само 10 примероци годишно, големата побарувачка на светскиот пазар дополнително се „забрза“, па сега месечно се произведуваат околу осум примероци.

CAESAR има петчлен екипаж и благодарение на неговиот систем за дигитално водење и таргетирање, може да работи само со тројца. Во оперативна состојба, Цезар е дизајниран да се вклопи во стандардните димензии на НАТО за транспорт во авионите Ербас А-400М Атлас или во американскиот Локхид Ц-130 Херкулес. Оперативниот дострел со „директно водење“ на истреланата ракета е 42 километри, но над 60 километри доколку се користат новите ракети ЕРФБ.

Системот Цезар користи т.н. инертен систем за навигација, француска компанија Sagem. „Сигма 30“ се користи и на неколку слични самоодни хаубици - шведскиот Archer, германскиот PzH-2000, српската Nora B-52 и новиот индиски систем Pinaka MBRL. Модифицираниот систем „Sagem Sigma 30“ го користат и полските тенкови ПТ-91. Последната верзија на „Sigma 30“ има и можности за ПАДС (Positioning Azimuth Determination System).

Цезар има и систем за автоматско оптоварување и контрола на огнот, Atlas FCS, кој е контролиран од компјутер и потребни се само околу 60 секунди помеѓу лансирањето на проектилите. Во 2022 година, компанијата Некстер доби нов тендер од француската генерална дирекција за вооружување за развој на Цезар НГ (Нова генерација). Оваа верзија веќе се тестира, а се базира на нова подобрена платформа 6×6, има подобар оклоп, нов мотор од 460 КС со автоматски менувач, нов софтвер за системот АТЛАС и специјално дизајнирана шасија отпорна на мини. До крајот на следната година ќе започне производството на 110 системи Цезар НГ, како и подобрување на постоечките 76 активни системи. Исто така, се размислува за производство на неколку примероци на „Caesar Mark II 8×8“, целосно оклопна верзија со поголем капацитет од 36 проектили.

Дојдов, видов, победив...

Цезар е веќе „практично тестиран и докажан“ систем. Француските сили ги користеа првите осум прототипови уште во 2009 година во Авганистан, а подоцна првите пет примероци на производство беа доставени до Третиот артилериски морски полк (3ERAM) во Тагаб и Ниџраб. Тие подоцна беа префрлени во Мали, Африка, каде што беа користени од 68-от африкански артилериски полк во операцијата Сервал од 2013 до 2014 година.

Неколку цезари беа употребени за напад на позиции во Сирија, од ирачката граница во 2018 и 2019 година, како и при ослободувањето на ирачкиот град Мосул од силите на ИСИЛ.

Во средината на оваа година, украинските медиуми прикажаа снимки од североистокот на земјата, каде што само два системи Цезар успеале да уништат над 30 руски тенкови, неколку командни возила и големо складиште за муниција, како и систем за комуникација. Франција му вети на Киев вкупно 30 системи Цезар, од кои 11 моментално се „на производствена линија“.

Покрај Франција и Украина, системот ЦЕЗАР е еден од најпожелните артилериски системи во светот и го користат армиите на Мароко, Индонезија, Саудиска Арабија и Тајланд. За Цезар е заинтересирана и Велика Британија која бара замена за старите системи АС-90. Иако норвешките вооружени сили беа заинтересирани за дури 30 Цезари, на крајот го избраа јужнокорејскиот „К-9 Тандер“. паг/