Shkup, 8 prill 2024 (MIA) – Marrëveshja e Ohrit e ka bërë punën e vet, nëse duam të vazhdojmë duhet të ballafaqohemi dhe duhet të dalim nga frika e diskutimit për Marrëveshjen e Ohrit dhe vitin 2001, thotë në një intervistë për MIA-n profesoresha Biljana Vankovska, kandidate për kryetare të partisë E Majta.

Gjëja e parë që do të bëja është ndërprerja e marrëveshjes me Bullgarinë, si dhe hapja e një debati kushtetues dhe procedura për ndryshimin e të gjithë Kushtetutës, jo siç thotë ajo "këtu do të arnojmë, këtu do të ngjitim ose do të shtojmë", por një Kushtetutë krejtësisht të re.

Qëllimi kryesor, thotë Vankovska, është të tregojmë se sa të ndryshëm jemi dhe të dekonstruktojmë konceptin "të gjithë janë të njëjtë". Ajo beson se aduti dhe faktori kryesor i befasisë janë njerëzit që refuzojnë të thonë publikisht se cila është preferenca e tyre politike dhe që, siç thotë ajo, njihen për atë që thonë.

Lidhur me partinë E Majta, Vankovska thotë se edhe pse nuk është anëtare e partisë, mes tyre ka një sinergji dhe harmoni të natyrshme, gjë që do të shihet edhe në program por edhe në manifestime.

“Biljana Vankovska ka lindur si majtiste, praktikisht nëse e kam fjalën për sfondin social, klasën punëtor. Unë jam rritur në një sistem socialist, po them qartë se mjedisi im më i afërt ka qenë i tillë, jetoj në një lagje punëtorësh, është ndërtuar pas tërmetit ku punëtorët e "Nova Makedonia”" morën nga një barakë dhe vazhudan të jetojnë atje, kështu që unë jam e rrethuar kudo nga ajo që ndoshta do ta quaja një fjalor të vjetëruar tani, klasa punëtore. Kështu e gjetëm njëri-tjetrin, siç thonë ata, pa e kërkuar shumë njëri-tjetrin dhe është e vërtetë që unë isha një nga nënshkruesit e themelimit të partisë “Levica”, sepse isha e lumtur që në skenën politike, në spektrin e ofertave që duhet t'u jepet qytetarëve, do të kishte një frymë tjetër, sepse tendenca ka qenë dhe është, për fat të keq, që të gjithë disi të grupohen në qendër dhe pastaj të themi qendër – e majtë, qendër – e djathtë. Prandaj, po, mendoj se përmes fushatës do të tregojmë se përfaqësojmë politika të majta”, thotë Vankovska.

Në gjithë këtë proces, Vankovska thekson se shkon hap pas hapi dhe se qëllimi i saj kryesor është të tregojë se sa të ndryshëm jemi dhe të dekonstruktojë konceptin “të gjithë janë të njëjtë”.

“Tani në këtë pjesë, në pjesën e fushatës, synimi im kryesor është të tregoj se sa jemi ndryshe nga gjithçka që ekziston në skenën politike. E thashë tashmë, në Maqedoni nuk mund të gjesh të djathtë, të majtë, qendër. Është e gjitha një përzierje, një përzierje, as nuk mendoj se ka një ideologji. Ne kemi një ideologji. Disa do ta quajnë ideale, ose disa do të bërtasin, apo jo, "vetëm budallenjtë vdesin për ideale", ja ku jemi nëse duhet dhe do të humbasim siç thonë në betejë. Mirëpo, ideja për të dekonstruktuar atë diskurs sundues dhe koncept të shoqërisë në të cilin na thuhet vazhdimisht se kjo nuk ka alternativë, nuk ka alternativë për këtë dhe në fund qytetari është pasiv dhe bërtet "janë të gjithë njësoj", gjithsesi në një mënyrë apo tjetër e përsëritin pa pushim, tashmë janë të mërzitshëm, nuk i besojmë, premtojnë se do të rrjedhë qumësht dhe mjaltë, por nuk është ashtu, ose do të hymë nesër, pasnesër në Bashkimin Evropian, ose NATO-ja duhej të na sillte prosperitet. Detyra ime këtu, tani po përcaktoj veten, nuk e di sa e përulur është apo jo, por e përkufizoj veten si dikush që thotë të vërtetën. Pra, pavarësisht se cili është çmimi dhe si do ta marrë publiku, mendoj se publiku meriton të thuhen gjëra pa dorashka, pa syze ngjyrë rozë. Nëse unë arrij të prek duke thënë të vërtetën, me gjërat drejtpërdrejt ashtu siç janë, duke mos u shmangur si kundërshtarët – po, por me kusht etj., mendoj se kjo është mënyra e duhur, të jesh autentik, të flasësh me argumentet e arsyes dhe qytetarët e kuptojnë këtë”, shpjegon Vankovska.

Ajo thotë se do të pranojë një debat kudo që të jetë e ftuar dhe thekson se pika e saj e fortë është pikërisht aftësia për t'i deklaruar dhe thënë me gjërat ashtu siç janë, por, siç thotë ajo, nëse kandidatët pranojnë një duel.

“Nuk është korrekte që dikush t'ju heqë nga lista që në fillim, duke shmangur debatin. Pra, do të doja shumë të diskutonim në baza të barabarta sepse kemi mbledhur të njëjtin numër nënshkrimesh, përveç koleges Siljanovska që shkoi me 30 nënshkrime të deputetëve, por të gjithë jemi formalisht dhe juridikisht të barabartë. Pra, duhet të kem një shans të barabartë të bisedoj me presidentin Pendarovski, me ministrin Bujar Osmani, me kryetarët e komunave etj. Unë jam kandidatja ei vetme që vjen nga mjedisi akademik pa bagazh politik, pa asnjë pozitë politike pas meje dhe mendoj se kjo do të ishte interesante për votuesit tanë”, theksoi Vankovska.

Ajo paralajmëron një fushatë modeste, pa mitingje spektakolare, skena, fishekzjarre, karvanë autobusësh. “Nuk do të kemi gjithçka që kanë parë deri më tani”, thotë Vankovska, dhe thekson se do të jetë ende e dukshme dhe e dallueshme - në të gjitha mënyrat e mundshme që nga shpërndarja e fletushkave, takimet me qytetarët, gazeta speciale, disa billborde...

E pyetur se nga kush pret mbështetje në zgjedhje, Vankovska thotë se gjatë fushatës po mundohen të arrijnë te njerëzit në baza shoqërore, ndërsa si faktor befasi i konsideron njerëzit që nuk duan të ekspozohen publikisht.

“Do të jem plotësisht e sinqertë të them se këtu qëndron ai aduti që e po llogarisim dhe mendoj se do të befasojmë shumë. Unë thjesht po vij nga disa vende ku kisha disa gjëra praktike për të bërë para kësaj interviste ku njerëzit dalin dhe thonë se nuk po bëj “lajk” qëllimisht tek profili juaj ose tek “Levica”, nuk po ekspozoj qëllimisht veten time, por megjithatë unë jam me ju, sepse kanë frikë, kanë biznese, kanë punë ndonjëherë edhe në institucione. Kështu që shumë nga ata njerëz që refuzojnë të thonë publikisht se cila është preferenca e tyre politike do ta gjejnë veten në atë që po themi dhe mendoj se do të votojnë për mua dhe për partinë, kështu që ky është faktori befasues”, tha Vankovska.

Sipas Vankovskës, Marrëveshja e Ohrit apo Marrëveshja Kornizë e ka bërë punën e vet dhe nëse duam të vazhdojmë, duhet të ballafaqohemi dhe të hapim debat, e jo ta konsiderojmë si temë tabu dhe diçka që nuk guxon të diskutohet.

“Vankovska është për një demokraci normale. Të filloj me Marrëveshjen Kornizën. Kjo marrëveshje e përmbushi funksionin e saj në një kohë dramatike, u imponua nga jashtë si një marrëveshje e supozuar paqeje e zbatuar pjesërisht në Kushtetutë. Për njëzet vjet kjo marrëveshje ka treguar se orë pas ore po hyjmë në një libanizim, në një ndarje etnike ende me bazë kushtetuese që tashmë po arrin në absurditet, nuk keni më një institucion të vetëm që mund ta konstituoni pa pasur edhe faktorin etnik. Në shtetet civile, në demokracitë reale ku sundon populli, qytetari, kjo nuk është një gjë e natyrshme, kështu që mendimi im është se Marrëveshja Kornizë e ka përmbushur funksionin e saj historik dhe nëse duam të vazhdojmë duhet të përballemi ose të shkojmë në një shtet dykombësh, shtet federal ose i federalizuar ose do të kthehemi dhe do të jemi si shtetet normale”, tha Vankovska. 

Sipas Vankovskës, kjo ka sjellë një situatë të politikës shantazhuese në të cilën populli maqedonas dhe maqedonasit shantazhohen nga të gjitha anët - po shantazhohen nga jashtë nga fqinjët dhe BE-ja dhe Amerika, në shtëpi nga shqiptarët, kështu që, siç ajo thotë, zhgënjimi është i kuptueshëm.

E pyetur se çfarë propozon konkretisht, përkatësisht cili do të jetë hapi i saj i parë, Vankovska tha se fillimisht do ta ndërpresë marrëveshjen me Bullgarinë, e më pas do të hapë debat për një Kushtetutë krejtësisht të re.

“Gjëja e parë që do të bëja do të ishte ndërprerja e Marrëveshjes me Bullgarinë. Është rruga më e thjeshta edhe formalisht dhe juridikisht, këtu nuk ka situata dramatike, nuk ndërhyn as me propozimin francez. Cila është detyra e radhës e shoqërisë, jo vetëm presidentit, por tani shpresoj që pjesa tjetër e strukturës politike ta kuptojë se kjo çon në marrëzi. Në të njëjtën kohë, Bashkimi Evropian po ndryshon në një drejtim kaq të keq, aq shumë e shkeli veten në këmbë me politikën ukrainase, me militarizimin, me protestat sociale që ka brenda, saqë nuk është më Bashkimi që na u premtua. Pra, ne duhet t'i drejtohemi interesave tona kombëtare dhe të ngremë dinjitetin tonë kombëtar. Në fund të fundit, slogani i fushatës që po zhvilloj është "T'i kthejmë dinjitetin popullit". Pra, na kanë shkelur dhe ne tashmë kemi filluar të mos besojmë në vetvete se mund të ndryshojmë diçka”, tha Vankovska.

Sipas Vankovskës, ne nuk mund të jetojmë me frikë dhe duhet të diskutojmë gjërat ashtu siç janë, e të mos jemi peng i frikës sonë.

“Unë jam për një president që të mund të hapë atë debat kushtetues dhe procedurën për ndryshimin e të gjithë Kushtetutës, e jo, këtu do të arnojmë, këtu do të ngjitim ose do të shtojmë bullgarë apo nuk e di se kë. Na duhet një Kushtetutë krejtësisht e re. Unë jam, prandaj them, për një debat kaq radikal. Sigurisht, presidenti nuk mund të miratojë një Kushtetutë, po të mundja do t'ju thoja - kjo është Kushtetuta që dua. Por nuk jam unë ajo që pyetet. Pra ka një shoqëri, ka një debat, ka ekspertë, ka grupe interesi dhe mendoj se do të jetë një shans, edhe nëse nuk funksionon. Një herë, duhet të dalim nga frika e diskutimit për Marrëveshjen kornizë të vitit 2001, krimet e Hagës...”, tha Vankovska.

E pyetur se nga kush pret që të mund ta përgëzojë për fitoren e saj dhe nëse do ta përgëzojë, Vankovska tha se, nëse ka një minimum të mirësjelljes politike, “të gjithë duhet të përgëzojmë njëri-tjetrin të paktën që e kemi bërë rrugën tone, edhe nëse nuk është fitore, edhe nëse është humbje”.

Vankovska premton se do të mundohet të ketë një debat interesant dhe përmbajtjesor dhe paralajmëron se vlerësimi i saj është se mandati pesëvjeçar do të përfshijë një ndryshim dramatik të botës në këtë botë multipolare.

Aleksandar Atanasov

Foto: MIA

Video dhe montazh: Andrej Brankoviq dhe Vlladimir Rabasoviq