Shkup, 16 maj 2023 (MIA) - Në tregjet e vogla, ku mediat nuk kanë strukturë financiare që u mundëson të jenë plotësisht të pavarura nga interesa të ndryshme, ato paraqesin pre të lehtë për interesat politike dhe afariste, thotë përfaqësuesi i OSBE-së për liri të mediave, në një intervistë për MIA-n, Teresa Ribeiro.

Lidhur me vërejtjet në raportin e Reporterëve pa Kufij, se pavarësisht përmirësimit të pozitës së Maqedonisë së Veriut me një kërcim prej 19 vendesh dhe klasifikimin në vendin e 38-të, ende ka një polarizim të fortë politik dhe krijimin e sistemeve paralele mediatike midis qeverisë dhe opozitës, thekson Ribeiro duke vënë në dukje se ky nuk është realitet vetëm në këtë vend.

“Për fat të keq, ky nuk është një realitet që e shohim vetëm në Maqedoninë e Veriut. Përkundrazi, të njëjtin fenomen e shohim në të gjithë rajonin e OSBE-së. Ajo që po shohim është një polarizim i fortë dhe kjo lidhet shumë me zhvillimin e mediave sociale, polarizimin politik që në një farë mënyre forcon tendencat e populizmit jo vetëm në rajonin e OSBE-së, por edhe në të gjithë botën”, thotë Ribeiro.

Përfaqësuesja e OSBE-së për lirinë e medias thekson se tendenca negative e një fushate të vazhdueshme për diskreditimin e gazetarëve është e pranishme kudo, pasi siç thotë ajo, populistët nuk duan kontroll, nuk duan ndërhyrjen e gazetarëve, është një kërcënim për ta.

Në intervistën për MIA-n, Ribeiro ka folur edhe për Konferencën e 9-të për Media në EJL, e cila po mbahet sot dhe nesër në Shkup, duke theksuar se fokusi do të jetë te liria e mediave dhe se si ajo mund të kontribuojë në mbështetjen dhe promovimin e demokracisë. Konferenca dyditore do të debatojë për sigurinë e gazetarëve, çështjet që lidhen me inteligjencën artificiale, kërcënimet në internet për gazetarët, me theks të veçantë tek gratë gazetare, qëndrueshmëria e medias, rregullatorët, shërbimet publike...

Vijon intervistën e plotë me video material me përfaqësuesen e OSBE-së për lirinë e mediave, Teresa Ribeiro:

Konferenca e 9-të e mediave në Evropën Juglindore fillon nesër në Shkup, a mund të bëni një pasqyrë të shkurtër se cili do të jetë fokusi i diskutimeve në këtë konferencë?

“Titulli i konferencës është mjaft i qartë për nga fokusi i saj – i referohet lirisë së medias dhe mënyrës se si ajo mund të kontribuojë në mbështetjen dhe promovimin e demokracisë. Unë do të thoja se kjo është tema kryesore e konferencës dhe për të kuptuar se si liria e medias mund të ndihmojë në promovimin dhe ruajtjen e demokracisë. Ne do të diskutojmë sfidat kryesore që prekin aktualisht ekosistemin e lirisë së medias. Siguria e gazetarëve është gjithashtu një temë e rëndësishme që ka qenë prioritet për Përfaqësuesin e Lirisë së Medias që nga fillimi. Mandati i përfaqësuesit zgjat prej 25 vitesh dhe siguria e gazetarëve ka qenë e lartë në listën e prioriteteve dhe vazhdon të jetë prioritet i lartë. Do të diskutojmë gjithashtu çështje që lidhen me inteligjencën artificiale, e cila ndikon shumë në mjedisin e informacionit, ndaj duhet ta shikojmë atë dhe të kuptojmë se cilat janë sfidat. Do të diskutojmë edhe kërcënimet online ndaj gazetarëve. Ky paraqet një dimension tjetër që ka të bëjë me sigurinë e gazetarëve me theks të veçantë tek gratë gazetare dhe do të shqyrtojmë edhe çështjen që ka të bëjë me qëndrueshmërinë e mediave, rregullatorëve, shërbimeve publike... Të gjitha temat do të diskutohen në mënyrë gjithëpërfshirëse dhe në një mënyrë që na ndihmon të kuptojmë se sa e rëndësishme është të përballemi me të gjitha këto çështje dhe sfida për të pasur një sistem demokratik të shëndetshëm dhe funksional.

Sipas jush, sa mund ta ndryshojë realisht inteligjenca artificiale gazetarinë dhe postulatet mbi të cilat ajo mbështetet?

“Mendoj se gjëja e parë që duhet të jetë e qartë është se inteligjenca artificiale sjell padyshim shumë përfitime, jo vetëm në lidhje me lirinë e medias por në të gjitha dimensionet e jetës, pra është një teknologji pozitive. Në të njëjtën kohë, ka gjithnjë e më shumë diskutime për ndikimet negative të inteligjencës artificiale dhe problemi është se si të përfitoni nga ato përfitime duke qenë në gjendje të përballeni me aspektet më të vështira ose urgjente që lidhen me inteligjencën artificiale. Sigurisht që do të ketë një ndikim të madh në lirinë e shprehjes për shkak të modelit të biznesit dhe ky është me të vërtetë një problem. Ajo që ne kemi tani në fushën e inteligjencës artificiale janë gjërat që tërheqin vëmendjen e publikut, që shpesh nuk është informacion me interes publik për të cilin ne do të donim që publiku të interesohej. Ne duhet të gjejmë një mënyrë për ta përballuar këtë dhe kjo është një detyrë për të gjithë ne – qeveritë, shoqëria në përgjithësi dhe platformat që kanë një përgjegjësi të madhe – që të mos kemi mangësitë aktuale në modelet e biznesit që nuk fokusohen tek të drejtat e njeriut. Ajo që vërtet duhet të bëjmë është të bindim platformat se duhet të rregullojmë disa nga mangësitë e modelit të tyre të biznesit në të ardhmen, për t'u siguruar që disa nga aspektet më të dëmshme për lirinë e medias të mos mbizotërojnë dhe kjo është vendimtare. Për shembull, në raportim, inteligjenca artificiale në një farë mënyre po zëvendëson gazetarët dhe punën e tyre si redaktorë pikërisht për shkak të modelit të biznesit. Ajo që do të donim të shihnim është një model biznesi platformë që është më i fokusuar në informacionin me interes publik dhe llojin e përmbajtjes gazetareske që mund të kontribuojë në debatin publik dhe të promovojë pjesëmarrjen demokratike dhe qytetarinë aktive. Kjo është ajo që ne duam të shohim.

Javën e kaluar, Reporterët pa Kufij publikuan Raportin mbi Indeksin Global të Lirisë së Medias dhe Maqedonia e Veriut pati një kërcim prej 19 vendesh dhe u rendit e 38-ta nga gjithsej 180 vende. A do të mund të vlerësoni lirinë e medias në vendin tonë?

“Nuk jam unë ajo që duhet t'i rendit vendet, por padyshim ajo që kam parë në muajt e fundit është vërtet inkurajuese dhe e lidhur me përparimin në fushën e lirisë së mediave në Maqedoninë e Veriut. Kjo është shumë e qartë. Kemi projekt-amendamentet për harmonizimin e ligjit për shërbimet audiovizive me direktivën evropiane. Ka edhe ndryshime në Kodin Penal për t'i dhënë mbrojtje shtesë gazetarëve, gjë që është gjithashtu pozitive. Gjithashtu, emërimi i një prokurori special në Shkup, i cili do të fokusohet në rastet që kanë të bëjnë me gazetarët. Të gjitha këto janë masa pozitive, ndaj jam vërtet e inkurajuar që shoh këtë zhvillim.

Me gjithë përmirësimin e pozicionit, u bë vërejtje për kontekstin politik, për polarizimin e fortë politik, për krijimin e sistemeve mediatike paralele të pushtetit dhe opozitës, të cilat ushtrojnë ndikimin e tyre politik dhe ekonomik. Si e vlerësoni këtë situatë dhe cila është zgjidhja?

“Për fat të keq, ky nuk është një realitet që e shohim vetëm në Maqedoninë e Veriut. Përkundrazi, të njëjtin fenomen e shohim në të gjithë rajonin e OSBE-së. Ajo që po shohim është një polarizim i fortë dhe kjo lidhet shumë me zhvillimin e mediave sociale, polarizimin politik që në një farë mënyre forcon tendencat e populizmit jo vetëm në rajonin e OSBE-së, por edhe në mbarë botën. Kemi atë trend negativ të një fushate të vazhdueshme për diskreditimin e gazetarëve. Pse? Sepse populistët nuk duan kontroll, nuk duan ndërhyrjen e gazetarëve, është një kërcënim për populistët. Dhe kjo është arsyeja e polarizimit të vazhdueshëm. Edhe në tregjet e vogla, ku mediat nuk e kanë atë, do të thosha, strukturë financiare që i lejon të jenë plotësisht të pavarura nga interesa të ndryshme, ato janë pre e lehtë për interesa politike dhe afariste. Në fund, kjo nuk ndihmon në krijimin e mjedisit të duhur mediatik që do të dëshironim të shihnim.

Misioni i OSBE-së është duke punuar në mënyrë aktive në projekte për forcimin e sigurisë së gazetarëve, dhe në raportin e fundit të Reporterëve pa Kufij thuhej se gazetarët janë rregullisht objektiv i sulmeve verbale, si dhe janë të ekspozuar ndaj të ashtuquajturave Padive SLAPPS. Si e vlerësoni në përgjithësi sigurinë e gazetarëve në Maqedoninë e Veriut?

“Padi të tilla, sulme të tilla verbale, ngacmime të vazhdueshme ndaj gazetarëve janë pjesë e strategjisë për diskreditimin e gazetarëve. Dhe kjo është arsyeja pse kjo është kaq e rrezikshme dhe kjo është arsyeja pse Reporterët pa Kufij me të vërtetë i konsiderojnë të gjitha këto çështje prioritete të rëndësishme. Ne duhet të mbrojmë gazetarët, sepse, e dini, paditë, ato shterrojnë plotësisht burimet e medias si në aspektin njerëzor ashtu edhe në atë financiar dhe sigurisht që shkatërrojnë median. Ne me të vërtetë duhet të luftojmë kundër këtij trendi, i cili është vërtet i rrezikshëm. Vitin e kaluar publikuam një raport mbi ngacmimin ligjor dhe shpresoj se mund të jetë një udhëzues i dobishëm për vendet pjesëmarrëse. Njëkohësisht jemi duke punuar në një projekt për sigurinë e gazetarëve dhe në këtë projekt kemi parasysh sigurinë e gazetarëve në të gjitha dimensionet e saj, që përfshin aspektet psikologjike, punën, kushtet e punës, aspektet ligjore etj.Pra, vetëm me një qasje kaq gjithëpërfshirëse mund të gjejmë zgjidhjen e duhur. Ideja është që deri në fund të këtij viti të kemi rezultate konkrete, të cilat në një farë mënyre mund të jenë shumë të dobishme për vendet pjesëmarrëse. Është një projekt që bashkon përfaqësuesit e vendeve të ndryshme pjesëmarrëse që vijnë nga komuniteti i medias, nga sektori i medias dhe i takon qeverive të përcaktojnë se cila do të jetë pika qendrore dhe është një projekt që është shumë praktike. Nuk bëhet fjalë për të pasur apo diskutuar rekomandime abstrakte, por përkundrazi, për të patur realisht si rezultat masa konkrete që tashmë janë konfirmuar në disa nga vendet pjesëmarrëse. Mësojmë shumë nga gabimet dhe mësojmë të mos i përsërisim. Pra, një diskutim i tillë, i cili është shumë i hapur, por në të njëjtën kohë shumë i strukturuar dhe shumë i orientuar drejt një grupi të tillë masash, mendoj se mund të jetë shumë i dobishëm dhe jam e bindur se kështu do të jetë, por në fund do të jetë edhe një mbështetja për vendet pjesëmarrëse, ata që duan vërtet të mbrojnë gazetarët.

Edhe Reporterët pa Kufij, por edhe BE-ja, OSBE-ja, shoqatat mediatike po komentojnë vazhdimisht ngecjen e reformave të shërbimit të transmetimit publik, sikur nuk ka rrugëdalje nga kjo situatë, dhe qëndrueshmëria financiare është gjithashtu në pikëpyetje duke konsideruar uljen e fondeve nga ato të përcaktuara në ligj. Si të ecim përpara?

“Një nga shtyllat kryesore të një peizazhi të shëndetshëm mediatik është padyshim të kesh një shërbim të fortë dhe të pavarur mediatik publik. Jo vetëm mediat audiovizive, por edhe agjencitë, MIA e cila është media e shërbimit publik dhe shumë e rëndësishme, e di që është një burim i besueshëm informacioni për shumë media të tjera. Pra janë ata që kanë detyrimin të sigurojnë që informacioni që u japin qytetarëve të jetë i besueshëm. Por sigurisht, që ata të bëjnë punën e tyre, duhet të financohen siç duhet dhe të kenë organe të pavarura qeverisëse. Këto dy gjëra shkojnë së bashku dhe duhet të shkojnë së bashku. Ne e dimë që vendet po përballen me një situatë të vështirë, me krizën financiare, me inflacionin dhe me kaq shumë çështje që për fat të keq prekin vendet pjesëmarrëse dhe ndonjëherë është e vështirë të përmbushin realisht detyrimet e tyre, dhe një prej tyre e di që ishte në këtë rast të Maqedonisë së Veriut, në mos gaboj, ka pasur një zotim për ndarjen e një për qind të buxhetit për mediat publike. Ndonjëherë kjo nuk është e mundur dhe lëvizet para-mbrapa. Por unë rekomandoj fuqimisht, ndonjëherë është më mirë të kesh më pak, pak më pak nëse është e mundur, sepse në disa raste është më realiste, por është e rëndësishme t'i përmbahemi kësaj. Kjo është shumë e rëndësishme - le të përcaktojmë një rregull dhe t'i bindemi rregullit. Edhe nëse duhet të negociojmë dhe të kemi pak më pak, por le t'i përmbahemi asaj që mendojmë se duhet të jetë një rregull, një rregull i mirë dhe një rregull që vendi mund të përballojë. Të jemi realistë, pra ne duhet të jemi realistë.

Agjencia Informative Mediatike është edhe shërbim publik, së fundmi ka pasur një debat për krijimin e një ligji të veçantë për MIA-n. Si mendoni se duhet të financohen agjencitë e lajmeve duke qëndruar sa më profesionale dhe të imunizuara ndaj çdo lloj presioni?

“Përsëri, si me shërbimin publik audioviziv, është shumë e rëndësishme të kesh patjetër, të respektosh standarde të larta profesionale. Të ketë, përsëri, financim adekuat, dhe gjithashtu të ketë një bord të pavarur drejtorësh dhe të ketë menaxhim të pavarur që në njëfarë mënyre e mbron Agjencinë nga çdo ndikim që vjen nga interesat e biznesit apo interesat politike. Unë do të thoja, këto do të ishin rekomandimet e mia kryesore. E di që me mbështetjen e Misionit të OSBE-së këtu në Shkup, organizuat një debat të madh për mënyrat e mundshme për të siguruar qëndrueshmërinë afatgjatë të Agjencisë. Me sa di unë rekomandimet nuk janë publikuar ende, unë do të jem më se i lumtur t'i shqyrtoj ato pasi të publikohen dhe shpresoj se ju mund të gjeni vërtet mënyrën më të mirë për të mbrojtur Agjencinë në mënyrë që të lejojë që ajo të vazhdojë punën e jashtëzakonshme që e bën në vend.