Shkup, 24 korrik 2024 (MIA) - Kultura për një kohë të gjatë është trajtuar si dikaster që vetëm konsumon mjete dhe nuk kontribuon në buxhetin e shtetit. Së bashku me turizmin, kultura do të bëhet një aktivitet fitimprurës dhe do të mund të kontribuojë në ekonominë e vendit. Ne kemi një kuadër ligjor për të bashkuar turizmin në kulturë dhe deri në fund të vitit do të kemi platformën e saktë se si do të prezantojmë veten në vitin 2025. Nga viti i ardhshëm do të zhvillojmë një strategji kombëtare për zhvillimin e turizmit, por edhe për zhvillimin e kulturës, sepse nga viti 2022 nuk kemi strategji të reja, thotë ministri i Kulturës dhe Turizmit, Zoran Ljutkov në një intervistë për MIA-n.

Lidhur me aneksimin e turizmit në Ministrinë e cila më parë ishte nën juridiksionin e Ministrisë së Ekonomisë, Ljutkov ka sqaruar se nuk do të ketë punësime të reja, sepse punonjësit e Ministrisë së Ekonomisë do të transferohen në Ministrinë e Kulturës.

“Pas shumë vitesh është shumë e rëndësishme që të bëhen riorganizime në ministri bazuar në disa statistika që janë zbatuar në vitet e kaluara dhe normalisht disa nevoja. Prej disa vitesh po analizojmë se çfarë duhet të ndryshojë në këtë dikaster të rëndësishëm, të kontribuojë në përfitimin ekonomik të shtetit nga kultura. Mendoj se së bashku me turizmin kulturor, pasi që aktualisht është më i zhvilluari në vend, kultura do të bëhet aktivitet fitimprurës dhe do të mund të kontribuojë në ekonominë e vendit”, tha Ljutkov për MIA-n.

Sigurisht, siç thotë, këtu ka shumë procese. Siç paralajmëroi ai, do të fillojnë të zhvillojnë turizmin kulturor dhe kryesisht turizmin transit.

“Do të zhvillojmë turizmin transit, i cili aktualisht është më i rëndësishmi për ne. E kemi fjalën për autostradën E-75 nga Serbia përmes Maqedonisë në Greqi, sepse këtu kemi edhe objekte arkeologjike dhe mund të zhvillojmë edhe turizmin e verërave. Këtu ka edhe hotele, duke pasur parasysh se afër është liqeni i Velesit. Mendoj se gjatë kësaj periudhe do të fokusohemi më shumë në atë pjesë dhe pas vitit 2025 do të kemi një program specific”, shtoi Ljutkov.

Siç ka theksuar ai, punonjësit nga Ministria e Ekonomisë do të transferohen në Ministrinë e Kulturës në momentin kur të përfundojë sistemimi i ri për të cilin po punohet dhe më pas Agjencia për Zhvillim dhe Mbështetjen e Turizmit nuk do të jetë organ në kuadër të Ministrisë së Ekonomisë, por do të jetë organ në kuadër të Ministrisë së Kulturës.

Ky, siç tha ai, do të jetë një proces për të cilin do të punohet në periudhën e ardhshme.

Në intervistën për MIA-n, Ljutkov, duke komentuar Konkursin për përkrahje të projekteve me interes kombëtar në kulturë, ka përmendur se punëtorët e Ministrisë së Kulturës gjithmonë e kanë kryer punën e tyre në mënyrë profesionale dhe aplikacionet për programet i kanë përgatitur në mënyrë profesionale.

Sipas Ljutkovit, kritikat ndaj Konkursit kanë të bëjnë me kriteret dhe rregullat që janë vendosur në konkurset vjetore.

Ministri njoftoi se do të vendosin rregulla dhe kritere të reja për t'u mbrojtur nga të gjitha ndikimet që kanë qenë problematike në vitet e kaluara.

“Për momentin po punohet dhe mendoj se gjatë muajit gusht do të jetë gati rregullorja se si të konkurrojmë në shtator të vitit 2024, që të mos kemi të njëjtat probleme që kemi pasur nga paraardhësit”, tha Ljutkov.

Lidhur me atë se çfarë do të bëhet me Sallën Universale, ministri Ljutkov tha se nuk ka komente nga raportet për ndërtimin e vetë sallës dhe theksoi se është në pritje të raportit të fazës së parë të ndërtimit, të cilin duhet ta marrë në ditët e ardhshme. Por, siç tha ai, ka problem me procesin se si ka ndodhur procedura.

“Kur them se nuk po e nënshkruaj procedurën e mëtejshme, do të thotë se dyshoj në disa procese, sepse aktualisht jam duke trashëguar diçka dhe është objekt kapital. Së pari, nuk kam ankesa nga raportet për sa i përket ndërtimit. Kontraktori e bën punën e tij ashtu siç e bën. Faza e dytë është hapur për tenderim, por ende nuk kemi pasur informacion nga faza e parë apo nga zjarri. Gjatë kësaj periudhe kam marrë informacion se brenda një ose dy ditësh do të marrim raportin dhe do të mund të vazhdojë faza e dytë. Por unë kam një problem me procedurën. Unë jam duke e shqyrtuar atë proces. Nëse nuk është e drejtë, atëherë ne do të marrim një vendim për atë që do të ndodhë në procesin e ardhshëm. Nëse procedura nuk është e drejtë, atëherë jo unë, por shteti do ta ndalë procesin. Por, në këtë moment në Sallën Universale po punohet sipas të gjitha rregullave dhe rregulloreve”, tha Ljutkov.

Megjithatë, ai është i bindur se edhe pse Salla Universale është e rëndësishme për projektin “Shkupi – Kryeqyteti i Kulturës Europiane 2028”, nuk është i vetmi institucion. Ai theksoi se Ministria e Kulturës do të investojë të gjitha kapacitetet e saj në financim, por edhe në modernizimin e të gjitha institucioneve të tjera kombëtare, të cilat mund të jenë në dispozicion në vitin 2028.

“Ka edhe institucione të tjera që janë nën juridiksionin e qytetit të Shkupit dhe të Ministrisë së Kulturës dhe Turizmit. Ne si partnerë të Qytetit të Shkupit do të investojmë të gjitha kapacitetet tona në titullin “Shkupi Kryeqytet i Kulturës Europiane 2028”. Jo vetëm kapacitetet financiare, por do të investojmë në të gjitha kushtet hapësinore që i ofrojmë, po ashtu duam të investojmë në modernizimin e të gjitha institucioneve kombëtare që ato të jenë në dispozicion në vitin 2028”, shtoi Ljutkov.

Nëse gjithçka shkon siç duhet, nëse të gjitha raportet janë në rregull dhe nëse buxhetohemi ashtu siç duhet nga viti 2025 e tutje, Ljutkov tha se deri në fund të vitit 2027 do të përfundojnë me të gjitha projektet që kanë filluar dhe në vitin 2028 do të jenë mikërpitës evropianë.

Në intervistën për MIA-n, Ljutkov po ashtu informoi se raportet e auditimit si dhe raporti nga Ministria e Kulturës për Agjencinë e Filmit janë gati dhe do të dërgohen në institucionet kompetente. Auditimi i brendshëm në Agjencinë e Filmit është kryer gjatë muajve prill dhe maj të këtij viti nga Ministria e Kulturës. Ljutkov së fundi ka theksuar se kjo Agjenci ka borxh diku rreth 11 milionë euro.

“Problemi lind kur pas vitit 2018, buxheti që ishte diku rreth shtatë deri në tetë milionë euro në vit, papritur bie në rreth dy milionë e gjysmë euro. Duke qenë se nuk pajtohen me faktin se qeveria po shkurton buxhetin, vazhdojnë me një proces që shkon kështu: “për fondet e pasigurta gjatë vitit të ardhshëm ju kontraktoni dyfishin”. Kjo do të thotë se nëse keni kontratë për dy milionë e gjysmë euro për vitin e ardhshëm, lidhni kontrata për gati pesë milionë euro dhe i zgjatni ato me vite”, thotë Ljutkov për MIA-n.

Ai përmendi se tani janë në një situatë ku katër filma që kanë nënshkruar kontrata, kanë siguruar kushte dhe kanë afat ligjor prej pesë vitesh për ta realizuar filmin dhe këtë vit u skadon afati ligjor.

Ministri po ashtu ka bërë të ditur se të premten do të ketë takim me zyrtarët e Shoqatës së Punonjësve të Filmit (DFRM), por ky takim, siç tha ai, nuk mund të sjellë ndryshime.

Lidhur me Ligjin për përdorimin e gjuhës maqedonase, Ljutkov përkujtoi se ky ligj është miratuar në Kuvend dhe në seancën e ardhshme të Qeverisë do të emërohet drejtori i ri i Inspektoratit për zbatimin e gjuhës standarde maqedonase, ndërsa më vonë do të vijojnë edhe punësime.

“Ligji për përdorimin e gjuhës maqedonase në vitin 2020 pati një debat publik jo të mirë. Ne si opozitë me të gjitha kapacitetet që kishim e ndaluam miratimin e atij ligji sepse nuk ishte bërë fare sipas standardeve siç duhej të miratohej një ligj. Pas kësaj, ky ligj qëndroi i mbërthyer në labirintet parlamentare për tre vjet. Më vonë kemi paraqitur amendamente që janë pranuar edhe nga Ministria e Kulturës edhe nga mazhoranca e atëhershme. Bashkarisht e kemi miratuar atë ligj në vitin 2024, i cili parasheh edhe themelimin e Inspektoratit”, tha Ljutkov.

Ai shpjegoi se Ligji është i mirë, sepse zbatimi i tij është në kompetencë të të gjitha subjekteve përkatëse të organeve legjislative, gjyqësore, ekzekutive dhe njësive të vetëqeverisjes lokale.

“Do të jetë pak e vështirë në fillim, por shpresoj se do të kemi sukses në këtë proces, sepse jemi gati një muaj në pozitë, do ta kalojmë sa më shpejt në seancën e Qeverisë”, shtoi ministri i Kulturës dhe Turizmit.

I pyetur se si do të veprojë me ndërtimet pa leje në Ohër, duke e ditur se është një problem që ekziston prej kohësh, Ljutkov është përgjigjur se ky është një problem që do të zgjidhet me të gjitha palët e interesuara.

“Ministria e Kulturës nuk është kompetente për këto procese. Ministri i Kulturës është Kryetar i Komisionit Kombëtar të UNESKO-s. Në seancën e nesërme të Qeverisë do të emërohet komisioni i ri kombëtar për UNESKO-n, i cili përfshin shumë profesionistë të fushës dhe përmban propozimet e të gjitha institucioneve përkatëse. Këtu është e përfshirë edhe Ministria e Transportit dhe Lidhjeve, por edhe njësitë vendore, që do të thotë se në gjithë këtë proces duhet të biem dakord bashkërisht se cilat do të jenë prioritetet. Vetëm një person nuk mund të marrë vendime”, ka sqaruar Ljutkov në intervistën për MIA-n, të cilën e kemi regjistruar dje.

Siç tha ai, fokusi i tij do të jetë bashkimi i të gjitha këtyre institucioneve, krijimi i një trupi pune që në fund do të arrijë në një konkluzion se si të trajtohen të gjitha këto probleme.

"Ajo që nuk është arritur deri më tani është se nuk ka pasur komunikim ndërmjet palëve të përfshira", tha Ljutkov.

Lidhur me aktivitetet e ardhshme, Ljutkov paralajmëroi se do të duhet të miratohen shumë ndryshime të reja ligjore për të zbatuar reformat që do të pasojnë në vitin 2025.

“Në përgjithësi do të na duhet t'i përkushtohemi shumë proceseve. Do të vazhdojmë me Projektligjin e ri për Kulturën. Këtu kemi edhe një projektligj të ri për mbrojtjen e trashëgimisë kulturore. Do të duhet të miratohen shumë ndryshime legjislative dhe ligje të reja që të mund të zbatojmë reformat që do të pasojnë në vitin 2025. Prioriteti kryesor si “kurora” që do të shënojë mandatin tonë do të jetë “Shkupi Kryeqyteti Europian i Kulturës në vitin 2028”, sqaroi Ljutkov.

Bisera Trajkovska

Foto: Darko Popov

Video: Asllan Vishko