Shkup, 4 korrik 2023 (MIA) - Problemet në gjyqësorin kur bëhet fjalë për pavarësinë dhe profesionalizmin nuk janë të kohëve të fundit, por janë trashëguar nga pavarësia e shtetit dhe krijimi i sistemit të ri gjyqësor. Zhvillimet e fundit në Këshillin Gjyqësor tregojnë se është prekur kulmi i paligjshmërisë. Nevojiten zgjidhje afatgjata, për të përdorur shembullin e gjykatësve me integritet, të cilët kanë kundërshtuar korrupsionin dhe ndikimet, dhe për të izoluar gjykatësit me karaktere të padëshirueshme përmes përdorimit të mjeteve ligjore që u qëndrojnë në dispozicion.

Këto janë disa nga mesazhet e përfaqësuesve të sektorit civil që ndjekin gjyqësorin, të cilat u shprehën në ngjarjen “Si të arrihet gjyqësor i pavarur?” në organizimin e Institutit për demokraci “Societas Civilis” – Shkup.

Darko Avramovski nga Koalicioni “Të gjithë për gjykim të drejtë” vlerësoi se për shkak të mungesës së ndonjë aktiviteti që do të kontribuonte në zgjidhje afatgjata dhe të qëndrueshme për të përmirësuar situatën në gjyqësor, në fakt, problemet e njëri-tjetrit po ngatërrohen vetëm në një nyje shumë të madhe nga e cila tani është shumë e vështirë të zgjidhet pa bërë dëm kolateral në atë proces. Shembull për këtë, tha ai, janë zhvillimet në Këshillin Gjyqësor.

"Zhvillimet në Këshillin Gjyqësor janë shembull i mirë për ta ilustruar këtë në praktikë, sepse tani përballemi me një zgjedhje ose Këshilli Gjyqësor të vazhdojë të funksionojë si organ i paligjshëm dhe secili prej vendimeve të tij të mirëpritet si mosbesim ose që shteti të ndërpresë në mënyrë efektive mandatin e anëtarëve të KGJ përmes një ligji të veçantë, i cili do të shkaktojë ndoshta probleme të tjera në të ardhmen. Kjo do të thotë që kushtet janë jashtëzakonisht serioze dhe ne duhet të fillojmë të gjejmë një mënyrë për të filluar zgjidhjen e gjërave në planin afatgjatë, të mos mendojmë se kjo është një gjendje që do të mund ta zgjidhim brenda disa muajsh ose disa vitesh. Njëzet vjet probleme nuk mund të kapërcehen në më pak se me siguri po aq periudhë të gjatë kohore. Megjithatë, për këtë është e nevojshme të bëhen hulumtime të mira, planifikim i mirë, për të hapur debate publike, për të përfshirë të gjitha palët e interesuara, për të përfshirë ata gjykatës të cilët do të inkurajohen për të kundërshtuar publikisht korrupsionin dhe me ndikim në profesionin e tyre. Për të gjetur shembuj pozitivë dhe ata gjykatës që kanë integritet dhe që kanë arritur të luftojnë me ndikime të tilla, dhe që kanë dëshmuar profesionalizmin e tyre dhe i përdorin ato si shembuj, për të inkurajuar gjykatësit që të përpiqen të marrin përsipër praktikat e mira nga kolegët e tyre, por edhe për të gjetur një mënyrë për të izoluar nga gjyqësori ata personazhe të padëshiruar që nuk kanë integritet, qofshin ata gjykatës, prokurorë dhe avokatë, ose anëtarë të disa prej organeve të tilla si Këshilli Gjyqësor, Këshilli i Prokurorëve, etj," deklaroi Avramovski.

Për pyetjen e gazetarit nëse është e nevojshme të verifikohen gjykatësit, prokurorët, por edhe përmbaruesve, sipas Avramovskit, kjo është një çështje komplekse, të cilën ai beson se hapet si lëndë e manipulimit politik dhe populizmit për t'u ngritur në opinion, sepse, shprehet ai, me mekanizmat ekzistues ekziston mundësia për veting, por me një Këshill vërtet të pavarur gjyqësor dhe profesional.

"Nëse vendosni Këshill Gjyqësor vërtet të pavarur dhe profesional që mund të zgjedhë dhe shkarkojë gjykatësit, praktikisht keni hyrë në një rrugë të mirë për të pastruar gjyqësorin dhe për të bërë një lloj vetingu, sepse vetingu nuk do të thotë domosdoshmërisht që duhet të fillojë një proces i veçantë, një ligj i veçantë të miratohet ose gjykatësit të shkarkohen në mënyrë që të ketë zgjedhje të reja. Vetingu mund të jetë dhe kjo më në fund mund të fillojë procesin e shfrytëzimit dhe forcimit të atyre mekanizmave që tashmë i kemi. Dhe këtu nuk është vetëm KGJ, këtu duhet të flasim edhe për Akademinë e gjykatësve dhe prokurorëve publikë, arsimin e lartë dhe madje edhe arsimin e mesëm dhe fillor për të rritur kapacitetet e shoqërisë në tërësi, sepse ky nuk është një problem i izoluar që është specifik vetëm për gjyqësorin, këto janë fenomene praktikisht sociologjike që i shohim në të gjitha sferat e shoqërisë", shprehet Avramovski.    

Uranija Pirovska, drejtoreshë ekzekutive e Komitetit të Helsinkit për të Drejtat e Njeriut, vlerësoi se ajo që ka ndodhur në gjyqësor për 30 vjet tani po përjeton kulmin, duke nënvizuar se asnjë qeveri në vend nuk ka arritur të përmbahet nga ndikimi në gjyqësor, i cili ka krijuar, thotë ajo, një matricë të fortë që nuk lë hapësirë për vetë gjykatësit të besojnë në sistemin në të cilin ata janë pjesë. Ajo, me këtë rast përmendi edhe zhvillimet në Këshillin Gjyqësor.

"Ajo që është e tmerrshme në vend është se si administrata publike dhe gjyqësori kurrë nuk e kuptuan se ata duhet t'u shërbejnë qytetarëve, se ata duhet të punojnë për të dhënë drejtësi për qytetarët. Në vendin tonë ka ekzistuar, ekziston dhe do të ekzistojë për një kohë të gjatë ai që ndihmoi gjyqtarin të vijë në karrigen e gjyqtarit është ai të cilit duhet t 'i tregojnë “faleminderit” dhe do të veprojnë në mënyrën që i përshtatet strukturës aktuale politike. Hulumtimet e OSBE-së tregojnë se vetë gjykatsit nuk iniciojnë procedura ligjore kur janë të pakënaqur me zgjedhjet apo avancimet, kanë frikë të flasin për atë që po ndodh në gjyqësor, e me këtë rast ofendohen kur ne që i ndjekim dalim me konkluzionin se gjyqësori është i korruptuar, se ka gjykatës të zgjedhur sipas linjës partiake. Unë do t 'i këshilloja ata të mos ofendohen, por të dalin dhe të përdorin mjetet ligjore në dispozicion të tyre. Është nebuloz fakti që gjykatësit heshtin", shprehet Pirovska.

Sipas saj, ka keqkuptime në ligj në lidhje me mënyrën e zbatimit të një procedure disiplinore të pangarkuar dhe të paanshme në lidhje me anëtarët e Këshillit Gjyqësor, por ajo thotë se kjo mund të rregullohet, duke nënvizuar se në fund, megjithatë, përgjegjësia dhe profesionalizmi i palëve të interesuara gjyqësore që duhet të zbatojnë ligjin është më e rëndësishmja. Në pyetjen e gazetarëve, Pirovska thekson se nuk beson në ndikimin e faktorit ndërkombëtar në drejtim të përmirësimit të gjendjes në gjyqësor, duke marrë parasysh investimin e qindra miliona eurove, për të cilat shembull janë zhvillimet e fundit në Këshillin Gjyqësor.

Misha Popoviq, udhëheqës i Qendrës për menaxhim të mirë në Institutin për Demokraci, porositi se qëllimi i ngjarjes së sotme është të vazhdojë debati se si të arrihet një gjyqësor i pavarur, duke marrë parasysh se nuk ka mundësi për avancim në gjyqësor nëse nuk jeni anëtar i një partie politike ose nëse nuk kryeni shërbime për interesa politike ose të biznesit, gjë që siç shprehet, flet për materializimin e rreziqeve. Sipas tij, ajo që funksionon me të vërtetë janë mekanizmat e jashtëm të kontrollit të gjyqësorit, siç është monitorimi nga sektori civil dhe shkrimet në media për krimin dhe korrupsionin, e një nga pyetjet që duhet të marrin përgjigje është se si të inkurajohen njerëzit e këtij profesioni për të kundërshtuar korrupsionin.

"Nga dy hulumtimet e OSBE-së mbi rreziqet e korrupsionit në gjyqësor në vitin 2009 dhe 2022, do të shihni se sistemi i ndikimit është përshtatur, respektivisht derisa në vitin 2009 u vu re se ndikimi në punën e paanshme të gjyqtarëve u ndikua në mënyrë të barabartë nga KGJ, kolegët e tyre, politikanët... në raste të caktuara, tani në vitin 2022 rezultatet tregojnë dy nivele kontrolli dhe shumë më të theksuara janë ndikimet që gjykatësit i marrin nga kolegët dhe eprorët e tyre (mbi 40 për qind e gjykatësve). Ky sistem i ndikimit është përshtatur për t'u dukur pak më delikat, dhe ne e shohim atë strukturë të ndarjes së kontrollit - njëri duke siguruar filtra se ku do të gjendet, dhe tjetri duke siguruar kontroll të profesionit. Ndoshta një nga zgjidhjet është se si të kapërcehet ky presion në punën e përditshme", tha Popoviqi, duke vënë në dukje se zgjidhja është inkurajimi i gjykatësve me integritet nëpërmjet mekanizmave ligjorë ekzistues për t 'i sjellë ata para drejtësisë dhe për të dëbuar kolegët me veprime joprofesionale nga sistemi.

Ngjarja organizohet si pjesë e projektit “Nxitje e debatit publik për antikorrupsionin”, i cili synon të mbështesë procesin e reformave në Maqedoninë e Veriut duke forcuar agjendën e reformave në fushën e sundimit të ligjit, dhe për të arritur këtë qëllim, projekti parashikon bashkëpunim dhe konsultim me të gjithë faktorët relevantë. Projekti mbështetet nga Fondi Kombëtar për Demokraci, njoftojnë nga Instituti për Demokraci “Societas Civilis” – Shkup.

Foto: MIA