Bruksel, 23 dhjetor 2025 (MIA) – Të premten e kaluar në orët e para të mëngjesit, pak para orës tre, Kryetari i Këshillit Evropian, Antonio Koshta, njoftoi në një postim në X se udhëheqësit e shteteve anëtare të BE-së kishin arritur një marrëveshje mbi metodën e financimit të Ukrainës për vitet 2026 dhe 2027.

“Kemi një marrëveshje. Vendimi për të siguruar 90 miliardë euro mbështetje për Ukrainën për vitet 2026-27 është miratuar. Ne u zotuam, e përmbushëm”, deklaroi Koshta në postim.

Me këtë, pas 16 orësh negociatash, krerët e shteteve ose qeverive të shteteve anëtare të BE-së ranë dakord që fondet për mbështetje financiare për Ukrainën do të siguroheshin "në bazë të huamarrjes së Unionit në tregjet e kapitalit, të mbështetura nga buxheti i saj afatgjatë". Kjo në praktikë do të thotë se BE-ja do të lëshojë eurobono nga të cilat do të sigurojë 90 miliardë euro për Ukrainën.

Marrëveshja e udhëheqësve të BE-së përcakton që Ukraina do të duhet ta shlyejë këtë kredi, vetëm nëse Rusia paguan dëmshpërblimet e luftës. Vlerësimet janë se probabiliteti i një gjëje të tillë është i ulët, kështu që ky borxh ka shumë të ngjarë të duhet të mbulohet përmes buxhetit të Bashkimit Evropian. Përveç kësaj, vetëm interesi i borxhit do të duhet të paguhet afërsisht tre miliardë euro në vit.

E gjithë kjo do të thotë se në fund BE-ja do të marrë borxh shtesë dhe shlyerja e atij borxhi do të bjerë mbi supet e taksapaguesve evropianë.

Në këtë mënyrë, BE-ja, e cila deri 15 vjet më parë ishte praktikisht pa borxhe, tani do të përballet me huamarrje të reja dhe një rritje shtesë të borxhit të saj, i cili tani arrin në rreth 670 miliardë euro, duke e shndërruar bllokun në një "Union Debitor", një ide tmerri nga e cila kanë frikë Gjermania dhe vendet e tjera "veriore", të cilat konsiderohen kundërshtare të ashpra të borxhit të ri.

Me një borxh të tillë, Bashkimi Evropian është debitori i pestë më i madh sovran në Evropë, pas Italisë, Francës, Gjermanisë dhe Spanjës.

Edhe pse opsioni për huamarrje të përbashkët nga BE-ja u përmend si një mundësi pasi Belgjika nuk tregoi shenja se do të lëshonte pe dhe do të binte dakord me planin për të ashtuquajturën kredi dëmshpërblimi, pra përdorimin e fondeve të ngrira ruse për të paguar mbështetjen financiare për Ukrainën, deri pothuajse të enjten në mbrëmje mbizotëronte pikëpamja se disa shtete anëtare nuk do të pranonin një rritje të borxhit të Unionit.

Eurobonot dolën në qendër të vëmendjes pas shpërthimit të krizës së borxhit në Greqi në vitin 2010, kur udhëheqësit evropianë kaluan muaj duke mbajtur samite krize, duke debatuar nëse dhe si ta parandalonin bankrotimin e vendit.

Në atë kohë, vlerësimi ishte se shqetësimi kryesor i shumicës së udhëheqësve nuk ishte Greqia, e cila njihej për mbajtjen e "kontabilitetit paralel" që fshihte situatën reale financiare, por mbi të gjitha ata ishin të shqetësuar për stabilitetin e euros dhe rrezikun e shpërbërjes së Eurozonës.

Debati kryesor në atë kohë u përqendrua në çështjen e huamarrjes së përbashkët evropiane, përmes emetimit të eurobondeve. Gjermania dhe vendet e tjera "kursimtare" e konsideronin emetimin e eurobondeve si një "rrugë drejt shkatërrimit". Argumenti gjerman kundër huamarrjes së përbashkët për të shpëtuar Greqinë ishte se kjo do të vendoste një "precedent të rrezikshëm" që në fund të fundit do t'i ngarkonte taksapaguesit gjermanë me detyrimet e vendeve të bllokuara në borxhe.

Në fund, Greqia u shpëtua drejtpërdrejt nga vendet e Eurozonës me kredi dypalëshe, dhe më pas indirekt përmes të ashtuquajturit Facilitet Evropian i Stabilitetit Financiar (EFSF), i krijuar posaçërisht për të paguar një kredi prej 80 miliardë eurosh për Athinën dhe përfundimisht përmes Mekanizmit Evropian të Stabilitetit.

Gjermania dhe vendet e tjera "veriore" të bllokut që atëherë kanë kundërshtuar me forcë të gjitha propozimet për të rritur borxhin e përbashkët të BE-së. Një përjashtim u bë kur u pranua huamarrja e përbashkët në vitin 2021 për të financuar Instrumentin e Rimëkëmbjes dhe Rezistencës, i krijuar për të mbështetur shtetet anëtare në rimëkëmbjen e tyre nga pandemia e Kovid-it.

Edhe pse përgjigja e BE-së ndaj pandemisë u pa gjerësisht si e suksesshme, ky sukses, së bashku me shpëtimin e Greqisë, erdhi me një kosto - nga një emetues dikur margjinal i obligacioneve, Unioni është bërë një nga debitorët më të mëdhenj sovranë të kontinentit. Pas shpëtimit të borxhit grek në vitin 2013, borxhi i Unionit arriti në rreth 55 miliardë euro, përpara se të binte në rreth 50 miliardë euro deri në fund të dekadës në vitin 2019, por pas krizës së koronavirusit tani ka arritur në rreth 670 miliardë euro. Rritja e mëtejshme e këtij borxhi mund të ketë implikime afatgjata për tregun e përbashkët, buxhetet dhe politikat e BE-së.

Parashikohet që shlyerja e këtij borxhi do të figurojë në bilancin e BE-së të paktën deri në vitin 2058, nëse maturimet e eurobondeve paguhen rregullisht, pa rifinancuar borxhin duke lëshuar obligacione të reja.

Një huamarrje e tillë përbën rrezik të mbingarkesës së borxhit sovran të BE-së dhe një rënie të rejtingut kreditor të bllokut. Një problem shtesë është se norma e interesit për huamarrje të tilla, e cila ishte pak mbi zero për qind në vitin 2020, tani, si rezultat i inflacionit në rritje, është pothuajse tre për qind.

Huamarrja shtesë e BE-së prej 90 miliardë eurosh nga Ukraina pritet të ndërlikojë më tej negociatat për harmonizimin e kuadrit buxhetor shumëvjeçar të bllokut për periudhën nga viti 2028 deri në vitin 2035, gjë që mund të rrisë përçarjet midis shteteve anëtare brenda vetë Unionit.

Foto: Arkivi i MIA-s