Shkup, 18 dhjetor 2025 (MIA) - Numri i duhanpirësve aktivë në vend është 40.4 për qind dhe vetëm pesë për qind e duhanpirësve kanë arritur ta lënë duhanin vitet e fundit, sipas një studimi të Institutit të Shëndetit Publik. Maqedonia humbet rreth 4,000 jetë çdo vit si pasojë e pirjes së duhanit ose produkteve të duhanit. Sipas të dhënave nga OBSH-ja, 40 për qind e të rinjve të moshës 14 vjeç tashmë pinë duhan. Ligjet gjithëpërfshirëse për mjediset pa duhan, zbatimi i tyre efektiv, shërbimet e disponueshme për ndërprerjen e pirjes së duhanit, taksimi dhe rregullimi i rreptë i të gjitha produkteve të nikotinës çojnë në një ulje të shtrimeve në spital për sëmundje të zemrës dhe goditjeve në tru.

Kjo u theksua në debatin publik të sotëm me temën "Mbrojtja e fëmijëve dhe të rinjve nga efektet dhe pasojat e dëmshme të pirjes së duhanit", të organizuar nga Komisioni Parlamentar i Shëndetësisë. Kryetari i Kuvendit, Afrim Gashi, në fjalimin e tij drejtuar pjesëmarrësve në debat, tha se një shoqëri që nuk i mbron fëmijët nga rreziqet e njohura po vë në pikëpyetje të ardhmen e vet.

“Kuvendi mbetet i përkushtuar për të mbështetur iniciativat që synojnë forcimin e mbrojtjes ligjore kundër pirjes së duhanit. Përgjegjësia jonë e përbashkët është që ligjet të jenë të qarta, të zbatueshme dhe në përputhje me standardet ndërkombëtare, por edhe që zbatimi i tyre në praktikë të jetë realist dhe efikas. Mbrojtja e fëmijëve nga pirja e duhanit nuk është vetëm një politikë shëndetësore, është mbrojtja e të drejtës themelore për shëndet dhe një jetë të shëndetshme”, shtoi Gashi.

Ministri i Shëndetësisë Azir Aliu tha se një shoqëri e shëndetshme nuk matet vetëm nga spitalet dhe infrastruktura moderne, ajo matet nga ajri i pastër, mbrojtja e fëmijëve dhe të rinjve dhe një vizion afatgjatë për shoqërinë.

“Nëse investojmë në shëndetin e brezave të rinj sot, nesër do të kemi më pak sëmundje, një barrë më të vogël financiare për shtetin, më shumë energji, inovacione dhe zhvillim ekonomik të shtetit. Përdorimi i produkteve të duhanit dhe nikotinës vazhdon të jetë shkaku kryesor i vdekshmërisë në mbarë botën. Shëndeti është kapital njerëzor dhe kapitali njerëzor është burimi më i vlefshëm i çdo vendi”, shtoi Aliu.

Drejtori i Përgjithshëm i Fondit të Sigurimeve Shëndetësore, Sasho Klekovski, tha se sipas vlerësimeve, Maqedonia humbet rreth 4,000 jetë njerëzish çdo vit si pasojë e pirjes së duhanit ose produkteve të duhanit. Ai theksoi se gjërat duhet të fillojnë të ndryshojnë dhe ne po merremi me to. Sipas të dhënave, shpjegoi ai, shtatë nga dhjetë përdorues të duhanit dhe produkteve të duhanit fillojnë t'i përdorin ato në një moshë të re.

“Po krijojmë persona të varur gjatë gjithë jetës që në adoleshencë, gjë që çon në vdekshmëri të lartë. Vetëm pesë për qind e personave të varurve nga duhani kanë arritur ta kapërcejnë vetë varësi. Nga përvoja personale, mund të flas se sa e rëndësishme është të dalim nga kjo varësi. Pa ndryshuar stilin e jetës, pa një shëtitje 30-minutëshe, pa shtypur vese të tilla si duhani dhe alkooli, në mënyrë të pashmangshme do të përballemi me një situatë të paqëndrueshme në sigurimin shëndetësor. Nëse një duhanpirës mesatar në Maqedoni pi rreth 275 cigare në vit, që është niveli mesatar i pirjes së duhanit, ai shpenzon mbi 500 euro në vit për cigare, domethënë, ai ndan më shumë sesa për sigurimin shëndetësor. Për të gjitha këto arsye, ne duhet ta ngremë situatën në një nivel më të lartë, ta trajtojmë atë si një emergjencë kombëtare dhe të veprojmë në përputhje me rrethanat”, shtoi Klekovski.

Kryetarja e Komisionit, Rashel Mizrahi, tha se pirja e duhanit në adoleshencë nuk është një fazë që kalon pa pasoja, është një rrezik që mund të lërë një gjurmë të pashmangshme në shëndetin e brezave të ardhshëm.

“Përgjegjësia jonë e përbashkët është të ofrojmë njohuri, mbështetje dhe mjedise të shëndetshme në të cilat të rinjtë mund të funksionojnë pa varësi”, shtoi Mizrahi.

Dr.Elizabeta Zisovska, pediatre, neonatologe, u bëri thirrje prindërve, gjyshërve, stafit mësimdhënës, medias, figurave publike dhe politikëbërësve, që së bashku të ndihmojnë për të siguruar një mjedis të shëndetshëm dhe pa duhan për rritjen dhe zhvillimin e popullsisë së re.

Dr. Gligor Tofoski, specialist, obstetër, tha se sipas të dhënave nga Organizata Botërore e Shëndetësisë (OBSH), 40 për qind e të rinjve të moshës 14 vjeç tashmë pinë duhan dhe ne kemi një ligj që ndalon shitjen e cigareve për të miturit.

“Ne kemi një ligj që ndalon pirjen e duhanit në institucionet shëndetësore, kafene, restorante. Kur dalim nga kafenetë dhe restorantet, kemi marrë erën e cigareve, sepse ka kuazi-tarraca ku mund të pish duhan. Pirja pasive e duhanit është gjithashtu një problem shëndetësor”, theksoi Dr. Tofoski.

Kardiologia Sasha Qaeva Atanasova tha se faktorët më të zakonshëm të rrezikut për shfaqjen e sëmundjeve kardiovaskulare, të cilat lidhen me sjelljen, janë përdorimi i duhanit, mungesa e aktivitetit fizik, dieta e pahijshme dhe konsumi i tepërt i alkoolit. Një numër i konsiderueshëm vdekjesh, theksoi ajo, i atribuohen pirjes së duhanit, pra duhanit, i cili rrit rrezikun e vdekjes nga sëmundjet koronare dhe sëmundjet cerebrovaskulare me 23 herë. Ajo tha se numri i duhanpirësve vazhdon të rritet.

“Përqindja e popullsisë që pi duhanin e vendos Maqedoninë midis vendeve me shkallën më të lartë të duhanpirësve aktivë. Sipas studimit të Institutit të Shëndetit Publik, numri i duhanpirësve aktivë në vend është 40.4 për qind, por vetëm pesë për qind kanë arritur të lënë duhanin vitet e fundit. Mesatarisht, një duhanpirës aktiv konsumon deri në 18 cigare në ditë. Është shqetësuese që fëmijët dhe të rinjtë janë të ekspozuar ndaj tymit të duhanit në shtëpi dhe hapësira publike në një kohë kur sistemi i tyre kardiovaskular është në zhvillim e sipër, gjë që krijon dëmtime të përhershme dhe rrit rrezikun e sëmundjeve kardiovaskulare në moshë të re. Ekspozimi ndaj tymit pasiv të duhanit mbart një rrezik të konsiderueshëm kardiovaskular”, tha Dr. Qaeva Atanasova.

Ajo shpjegoi se tek ata që nuk e pine duhanin, edhe ekspozimi afatshkurtër ndaj tymit çon në inflamacion të murit të enëve të gjakut, rritje të aktivizimit të trombociteve, gjë që rrit rrezikun e sëmundjeve koronare të zemrës dhe goditjes në tru.

“Nga një perspektivë e politikave publike, kontrolli i duhanit është një nga strategjitë më efektive nga ana e kostos për parandalimin kardiovaskular. Ligjet gjithëpërfshirëse pa duhan, zbatimi efektiv, shërbimet e aksesueshme për ndërprerjen e duhanit, taksimi dhe rregullimi i rreptë i të gjitha produkteve të nikotinës çojnë në një ulje të shtrimeve në spital për sëmundje të zemrës dhe goditjet në tru”, shtoi Qaeva Atanasova.

Kardiologu Sashko Kedev tha se ndoshta ka një sinjal alarmues se ekziston një rrezik dukshëm më i lartë i vdekjes së papritur tek të rinjtë pa asnjë shpjegim, vdekje e papritur tek një person i ri që lidhet me cigaret elektronike. Këtë nuk duhet t’ia lejojmë vetes, theksoi Dr. Kedev, të mos mbrojmë të rinjtë.

“Aspekti i dytë, që është shumë i rëndësishëm, është se pirja e duhanit pasiv, nuk po flasim për pirjen e duhanit konvencional, që është sqaruar, është gjithashtu e lidhur ndjeshëm me pasojat, sepse ai tym, ato aerosole nga cigaret elektronike përmbajnë grimca ultra të imëta, nikotinë në përqendrime të paparashikueshme, metale të rënda, aldehide toksike dhe nuk ka dilemë se nuk duhet të jemi viktima të së drejtës së dikujt për të pirë cigare elektronike, dhe të rrezikojmë shëndetin kryesisht të popullsisë së re, por edhe të të gjithëve të tjerëve. Me shumë mundësi, në këtë proces, autoritetet shëndetësore do të jenë nën presion të madh. Qeveria do të jetë nën presion të madh. Rreziqet janë të mëdha, ajo industri është shumë e fortë. Komuniteti i biznesit që mbështet atë industri është shumë me ndikim midis autoriteteve shëndetësore si në Qeveri ashtu edhe në Parlament. Ne duhet t’I mbështesim ata në aktin e tyre heroik për të miratuar dhe zbatuar këtë ligj”, tha Dr. Kedev.

Nga aspektet ligjore, sipas tij, disa prej nesh do të sulmohen në aspektin e kufizimit të lirive dhe të drejtave të zgjedhjes së duhanpirësve.

“Kjo është e drejtë, u argumentua se të gjithë kanë mundësinë ta ruajnë lirinë dhe të drejtën për të zgjedhur. Megjithatë, e drejta për të zgjedhur dhe liria shoqërohet me përgjegjësi. Nuk ka liri pa përgjegjësi. Nuk po flasim për përgjegjësi personale, kjo është e drejta e çdo duhanpirësi, por po flasim për përgjegjësi ndaj të tjerëve, sepse aty ku mbaron liria dhe e drejta për të zgjedhur, fillon shëndeti i një të riu”, shtoi Kedev.

Foto: MIA