30 декември 2023

Сè уште не е Трета светска војна, но денес има повеќе војни низ светот отколку во кој било период после 1945 година.

Во бурната 2023 година, светот беше сведок на наплив на војни, во кои се одземени огромен број животи на цивили, како и целосно разурнувања на домовите, поради што илјадници луѓе останаа без покрив над главата.

Војните погодија региони на различни места на земјината топка. Превратите и насилството низ Африка го нарушија животот во тамошните народи. Мјанмар во Југоисточна Азија се соочува со она што некои експерти го опишуваат како бавногоречка граѓанска војна. Насилството поттикнато од трговија со дрога продолжува во Централна и Јужна Америка. Нуклеарно вооружените Индија и Пакистан остануваат сомнителни еден кон друг. Атомскиот арсенал на Северна Кореја продолжува да расте. И Иран сега збогатува ураниум и е поблиску од кога и да е до нивоа што претставуваат оружје.

По терористичкиот напад на Хамас на 7 октомври врз Израел, уште една голема војна е додадена на растечката листа од 57 големи и помали конфликти.

Иако во новинарските написи доминираат војните во Украина и Израел, од клучно значење е да се признае дека тоа е само врвот на ледениот брег. Неверојатни 57 големи и помали конфликти предизвикуваат хаос на речиси секој континент, прикажувајќи мрачна слика за светот кој се тетерави на работ на хаосот.

Ако војните не се доволно загрижувачки, часовникот на Судниот ден, кој покажува колку сме блиску до глобален нуклеарен армагедон, моментално е на 90 секунди до полноќ. Според зборовите на Одборот за наука и безбедност на Билтенот на атомските научници, ова е „најблиску што некогаш сме биле до глобална катастрофа“.

Аналитичари наведуваат дека зголемувањето на бројот на конфликти и војни почна уште лани, со руската инвазија на Украина. Претпазливите бројки од Програмата за податоци за конфликти во Упсала (UCDP) откриваат дека бројот на луѓе на глобално ниво вклучени во смртоносни конфликти пораснал за неверојатни 97 проценти во 2022 година.

Во 2023 година војните се интензивираа, невините цивили губат животи и цели области се претворени во пепеилишта поради војни кои веројатно можеа да бидат избегнати. Додека рускиот претседател Владимир Путин го осуди израелското постојано бомбардирање на палестинскиот Појас Газа, помалку парадоксално, истовремено вети дека ќе ја интензивира офанзивата во Украина која започна пред повеќе од една година.

Во меѓувреме, и покрај Резолуцијата на Советот за безбедност на Обединетите нации со која се бара итен прекин на огнот во Газа, израелскиот премиер Бенјамин Нетанјаху вети дека ќе продолжи со бомбардирањето на густо населениот Појас Газа „со или без меѓународна поддршка“. Во израелската воздушна бомбардирање и копнената офанзива досега загинаа над 20.000 Палестинци во Газа.

Сепак, опсегот на војната и смртоносните конфликти во 2023 година не се ограничи само на Израел-Хамас и Русија-Украина. 

Украина и Русија - Војната меѓу Русија и Украина, која започна кога Владимир Путин почна офанзива во источноевропската нација, под изговор за закана од НАТО, продолжува и покрај намаленото меѓународно внимание. Можеби најпознатата од актуелните војни што беснеат на планетата, конфликтот беше предизвикан од руската инвазија во февруари 2022 година. Очекувајќи да се соочи со мал отпор, Путин првично беше принуден на понижувачко повлекување откако неговите сили се обидоа да го нападнат главниот град Киев. Оттогаш двете страни се вклучени во најкрвавата војна што Европа ја видела од 1940-тите. Извори од британското разузнавање соопштија дека се убиени повеќе од 300.000 Руси. Различни извештаи велат дека бројот на загинати украински војници е помеѓу 25.000 и 70.000. Со приближувањето на зимата, линијата на фронтот сега изнесува околу 965 километри помеѓу спротивставените страни на истокот на Украина.

Украина доби тенкови, оружје и западна обука пред да започне обновената контраофанзива, но се соочи со вкопани руски трупи, повеќе одбранбени линии, мински полиња и други опасности. Русија исто така се соочи со тешкотии, вклучително и маршот кон Москва од страна на лидерот на приватната воена фирма Вагнер, Евгениј Пригожин, кој претставуваше најголем предизвик досега за долгогодишното владеење на претседателот Владимир Путин. Пригожин се повлече од маршот, за да умре неколку недели подоцна во мистериозна авионска несреќа.

Израел-Хамас -  Најкрвавата војна меѓу Израел и Хамас се случи по нападот на борците на Хамас на 7 октомври кога беа убиени над 1200 Израелци, главно цивили и беа киднапирани и одведени во Газа околу 240 лица. Дел од киднапираните се веќе ослободени со договорите меѓу Израел Хамас за размена на заробеници, но сепак голем дел остануваат во Газа. По нападот од 7 октомври, израелскиот премиер Бенјамин Нетанјаху, веќе оптоварен со повеќемесечни протести поради обидите на неговата тврдодесничарска влада да ги промени законите за судството во земјата и обвинувањата за корупција, започна масовна кампања на одмазднички воздушни напади. Во гранатирањата и копнената операција што следеше убиени се најмалку 20.000 Палестинци во Газа.

Дипломатските решенија за војната во моментов изгледаат далечни, бидејќи израелските сили се обидуваат да ја уништат мрежата на тунели и муниција скриени од Хамас во палестинската енклава. ОН повикаа на прекин на огнот во регионот, но другите западни сили, како Велика Британија, престанаа да повикуваат на прекин, бидејќи се верува дека тоа би можело да му даде време на Хамас да се прегрупира.

Ерменија и Азербејџан во Нагорно-Карабах - Се проценува дека се убиени околу 60.000 лица во овој територијален спор меѓу Ерменија и Азербејџан, кој флуктуира помеѓу граничен спор и сеопфатна војна во последните 40 години. Областа на конфликт е дом на етничко ерменско мнозинство кои сакаат да се приклучат на државата Ерменија. Поранешните советски држави Ерменија, која е претежно христијанска, и Азербејџан, која е претежно муслиманска, војуваат во различни форми стотици години. Оваа година Азербејџан започна офанзива против, како што ги нарече, „терористи“ во Нагорно-Карабах. Се стравуваше дека зголемените тензии би можеле да доведат до повторување на војната меѓу двете нации во 2020 година. Азербејџан и Ерменија презедоа прелиминарни чекори кон формален мировен договор откако Баку ја врати контролата врз отцепениот регион Нагорно-Карабах во септември, што резултираше со егзодус на етничките Ерменци од регионот.

Јемен - Народот на оваа древна земја страда од насилство од 2014 година кога бунтовничките Хути и владините сили поддржани од Саудиска Арабија започнаа брутална граѓанска војна. Според УНИЦЕФ, илјадници деца се убиени или осакатени во борбите. Постои загриженост во последните недели од ширење на конфликтот откако силите на Хутите, поддржани од Иран, се обвинети за лансирање проектили кон Израел. Тие, исто така, вршат напади на бродови во Средоземното Море кои се на некој начин поврзани со Израел.

Мјанмар - По воениот пуч во 2021 година, земјата некогаш позната како Бурма, кога беше под британска власт, доживеа брутални репресии врз демонстрантите и бунтовниците од страна на властите. Различни политички фракции го кренаа оружјето против воената управа и спорадични борби сега се во тек низ оваа југоисточна азиска нација. Во 2022 година, најмалку 2.500 беа убиени во судирите меѓу војската и опозициските сили. Поранешната лидерка Аунг Сан Су Ќи останува затворена од владата на земјата. Според Институтот за истражување на мирот со седиште во Осло, во 20 месеци откако воената хунта ја презеде власта, убиени се најмалку 6.000 цивили.

Демократска Република Конго - Оваа африканска нација останува едно од најопасните места во светот за посета поради тековниот конфликт. Според Советот за надворешни односи, имало пораст на насилството кон крајот на 2023 година, вклучувајќи различни милитантни групи кои се судриле поради расни и териториски поделби. Мета се и цивилите, а бројот на раселени лица е зголемен. Од избувнувањето на војната во 1989 година, повеќе од 125.000 луѓе загинале во борбите.

Судан - Источноафриканската нација која се тетеравеше по соборувањето на долгогодишниот владетел Омар ал-Башир, западна во граѓанска војна во април. Војната ја постави војската на земјата против моќна паравоена сила. Во борбите дојде до вкрстен оган што ги опожари авионите на меѓународниот аеродром во Картум, а националните влади побрзаа да ги евакуираат своите државјани по копно, море и воздух. Во борбите досега загинаа околу 9.000 луѓе.

Сирија - Околу половина милион луѓе се убиени во граѓанската војна во Сирија откако претседателот Башар ал Асад почна да се бори против различни групи во март 2011 година. Во следната деценија светот се тресеше кога култот на смртта ИСИС (Исламска држава) се појави од пустините на Сирија и Ирак, правејќи ужасни злосторства низ двете земји пред здружените сили на САД и сојузниците конечно да ја уништат терористичката група во 2019 година. И покрај поразот на ИСИС, Сирија останува поделена, а режимот на Ал Асад ја одржува контролата на југоисток околу главниот град Дамаск и други фракции кои контролираат други региони. Курдите, кои се бореа заедно со западните сили против ИСИС, сè уште контролираат голем дел од североисточниот дел на земјата во близина на границата со Ирак. 

Авганистан - Две години откако талибанците дојдоа на власт во Кабул, откако се повлекоа САД, Авганистан се соочува со милитантни напади од огранок на терористичката група Исламска држава, во услови кога на девојчињата им е забрането средно образование.

Во меѓувреме, бранот воени удари што ја потресе Африка во последниве години продолжува. Во Нигер, поранешна француска колонија која е клучен извозник на ураниум, војниците го соборија демократски избраниот претседател на земјата во јули. Еден месец подоцна, војниците на сличен начин изведоа државен удар во Габон соборувајќи го долгорочниот претседател.

Некои од 57-те конфликти кои се во тек во 2023 година според UCDP: Тајван-Кина; Турција-Курди; Конфликт на индиско-кинеската граница; Индија-Пакистан за Кашмир; Судан-Јужен СуданФилипини- Терористичка Исламска држава (ИД); Колумбиската влада-бунтовнички сили; Нигер-ИД, Чад-ИД; Индонезија-Западна Папуа.

Kонфликтите од 2023 година ја нагласуваат итната потреба од глобална дипломатија и кооперативни решенија за решавање на основните причини за тензиите. Лекциите научени од овие војни треба да послужат како катализатор за поттикнување на меѓународната соработка и промовирање мирovni резолуции за да се спречи понатамошна дестабилизација на светската сцена. ссм/

Фото: ЕПА