Shkup, 23 maj 2023 (MIA) - Duhet të ketë konsensus politik dhe sjellje të arsyeshme nga secili individ për transformimin e shoqërisë, për rritje dhe zhvillim të qëndrueshëm. Krijimi i një ekonomie qarkore, duke filluar nga ndryshimi i perceptimit mendor dhe zbatimi i një qasjeje krejtësisht të re ndaj prodhimit, repromaterialeve, proceseve teknologjike inovative dhe menaxhimit të mbetjeve, kjo është e mundur duke ndërtuar partneritete të forta midis të gjithë aktorëve: autoriteteve kombëtare dhe lokale, trajtuesve kolektivë të mbetjeve, biznesit në komunitet, sektori joqeveritar dhe qytetarëve, thanë zëvendëskryeministri i Çështjeve Ekonomike, Fatmir Bytyqi dhe Ministrja e Mjedisit dhe Planifikimit Hapësinor, Kaja Shukova nga konferenca e sotme “Vizione për një të ardhme të gjelbër: Partneritet për qarkullim”.

Siç tha Bytyqi, ne jemi një nga vendet e pakta në të cilat mund të numërohen me gishta numri i pajisjeve për grumbullimin e plastikës dhe shisheve të materialeve të tjera, kemi tre ose katër në të gjithë vendin, dhe në vendet e tjera është pjesë integrale e përditshmërisë. Por kjo, vuri në dukje ai, kërkon një ndryshim të plotë në mënyrën tonë të të menduarit dhe në qasjen tonë.

“Nuk mund të presësh qëndrueshmëri në politika dhe zbatim nëse vetë sillesh në mënyrë të paarsyeshme. Por përveç sjelljes së arsyeshme, është i nevojshëm edhe konsensusi politik. Është e nevojshme, veçanërisht në segmentin e rritjes dhe zhvillimit të qëndrueshëm, si dhe në segmentin e ekonomisë qarkore, e cila duhet të jetë pjesë e të gjithëve. Jam i lumtur që për herë të parë në procesin e hartimit të strategjisë kombëtare zhvillimore, dhjetë ditë më parë në një seminar për përcaktimin e fushave prioritare sektoriale, në tryezë u ulën të gjithë aktorët politikë”, tha Bytyqi.

Në fjalën e tij, ai nënvizoi rëndësinë e ndërgjegjësimit për nevojën e adoptimit të qasjes rrethore në ekonomi, e cila nuk është më një aspekt dytësor, siç përmendi ai, por një temë qendrore. Ai gjithashtu vuri në dukje se një ekonomi kombëtare që po kalon drejt një ekonomie qarkulluese nuk mund të anashkalojë zhvillimin e infrastrukturës së gjelbër.

“Perspektiva e parë, ndoshta më e rëndësishme në transformimin e ekonomive është se ato investojnë në krijimin e produkteve që kanë qëndrueshmëri më të madhe dhe në të njëjtën kohë mund të riciklohen në mënyrë që i gjithë cikli të jetë i qëndrueshëm. Një moment kyç në këtë proces është investimi ynë në efikasitetin e energjisë dhe prodhimin e energjisë nga burimet e rinovueshme. Është e nevojshme të investohet në sistemet e transportit të qëndrueshëm, siç janë automjetet elektrike, transporti publik dhe infrastruktura e çiklizmit, duke përfshirë promovimin e ndërtesave me efikasitet energjetik, zonave të gjelbra dhe planifikimit të qëndrueshëm urban”, theksoi Bytyqi dhe shtoi se aspektet më të rëndësishme pozitive që tranzicioni në një ekonomi të gjelbër sjell me vete është se ofron mundësi për krijimin e vendeve të punës dhe përfshirjen sociale.

Ministrja Shukova, nga ana tjetër, theksoi nevojën e menaxhimit të duhur të burimeve të kufizuara, që nga dizajnimi i produkteve që do të rezultonin në një sasi minimale të mbetjeve dhe ripërdorim të objekteve dhe materialeve të përdorura. Duke reduktuar gjenerimin e panevojshëm të mbetjeve dhe ripërdorimin e tyre, siç tha ajo, do të forcohet ekonomia kombëtare dhe do të mbrohet mjedisi.

Qeveria nuk do të tërhiqet nga gjetja e një zgjidhjeje përfundimtare për grumbulluesit informalë të mbetjeve. Këta janë një grup qytetarësh që kanë të njëjtat të drejta si gjithë të tjerët në vend. Është koha që çështja e tyre të zgjidhet

“Qeveria njeh krijimin e panevojshëm të mbetjeve gjatë konsumit të përditshëm të produkteve, si dhe kostot financiare, mjedisore dhe sociale të krijimit të mbetjeve të panevojshme dhe nevojën për menaxhimin e duhur të burimeve tona të kufizuara. Prandaj, ne e vendosim një fokus fillestar në parandalimin - ndalimin e gjenerimit të mbeturinave. U miratua Plani i parë i Parandalimit të Mbetjeve për periudhën 2022 - 2028, duke demonstruar përkushtimin e vendit për të reduktuar sasinë e mbetjeve. Një nga segmentet më të rëndësishme është ngritja e një sistemi për përzgjedhjen, ripërdorimin dhe riciklimin e mbetjeve. Ajo që do të përfundojë në deponi do të jetë vetëm një pjesë e vogël që nuk do të ketë vlerë të përdorshme”, tha Shukova.

Sipas saj, kuadri ligjor është vendosur dhe mund të kalohet në krijimin e një ekonomie qarkulluese.

“Por, përveç të gjitha bazave ligjore, një detyrë tjetër më serioze është se si të zbatohen në praktikë strategjitë dhe ligjet. Kjo është sfida kryesore”, nënvizoi ministri.

U vërtetua, shtoi ai, se është e vështirë të zbatohet menaxhimi i mbeturinave shtëpiake, që është përgjegjësi e komunave.

“Detyrë e pushtetit vendor është krijimi i një sistemi për përzgjedhjen parësore të mbeturinave shtëpiake. Në praktikë është dëshmuar se për shkak të mungesës së fondeve, e ndonjëherë edhe mungesës së kapaciteteve, ky sistem është i vështirë të vendoset në nivel lokal. Është themeluar vetëm në komunën e Prilepit, ku Komuna dhe Ndërmarrja Publike me mjete të veta kanë bërë përzgjedhjen parësore”, theksoi Shukova, e cila paralajmëroi edhe një fushatë për ngritjen e vetëdijes për rëndësinë e një sistemi të mirë dhe të qëndrueshëm të menaxhimit të mbeturinave. Qytetarët do të informohen, tha ai, se çfarë do të thotë seleksionimi primar i mbeturinave shtëpiake dhe cila është qasja rajonale për menaxhimin e mbeturinave.

Shukova iu referua edhe kredisë nga Banka Evropiane për Rindërtim dhe Zhvillim për ngritjen e një sistemi rajonal për menaxhimin e integruar të mbetjeve në të gjitha rajonet planifikuese në vend.

“Kredia është e destinuar për ndërtimin e infrastrukturës bazë, pra deponive rajonale, stacionet e transferimit, prokurimin e kontejnerëve dhe automjeteve, të cilat do të çojnë në ndërtimin konkret të infrastrukturës së nevojshme moderne dhe ngritjen përfundimtare të sistemit për menaxhimin e integruar rajonal të mbetjeve si opsioni i vetëm i zbatueshëm në nivel kombëtar dhe lokal”, theksoi ministri.

Konferenca “Vizione për një të ardhme të gjelbër: Partneritet për Qarkullim” organizohet nga CIVIL si pjesë e një nisme të madhe rajonale për të shënuar Javën e Ekonomisë të Qarkullimit në Ballkanin Perëndimor, 22-26 maj, nën moton “Partneritet për Qarkullim”. Pjesëmarrës në konferencë janë përfaqësues të qeverisë, si dhe përfaqësues nga sektori i biznesit, mediave dhe shoqërisë civile. Janë planifikuar katër sesione gjysmëorëshe, tre prej të cilave me një temë: "Transformimi i ekonomisë në nivel lokal dhe kombëtar: Strategjitë, sfidat dhe perspektivat e ekonomisë qarkulluese", "Java e ekonomisë qarkore në Ballkanin Perëndimor - përvojat rajonale", "Inovacionet në biznes" sektori dhe ekonomia qarkore: shembuj pozitivë për të ardhmen", dhe e katërta mbulon tri tema: "Vlerësimi i kapaciteteve për zhvillimin e ekonomisë qarkulluese në Maqedoninë e Veriut dhe rajonin e Ballkanit Perëndimor" , "Media dhe ekonomia e qarkullimit" dhe "Ndikimi i agresionit rus kundër Ukrainës në tendencat ekonomike dhe mundësitë për zhvillimin e ekonomisë qarkulluese".

Foto: MIA