Shkup, 4 shtator 2024 (MIA) - Pas katër viteve të planeve të veprimit të ndërmarra nga qeveritë në procesin e Berlinit në pjesën e tregut të përbashkët rajonal dhe agjendës së gjelbër, progresi nuk është i madh. Ende arritja më e madhe është roaming pa pagesë që kemi krijuar për vendet e Ballkanit Perëndimor, që është një përfitim real, por është larg të qenit i mjaftueshëm dhe një argument i mjaftueshëm për të thënë se është bërë progres. Kështu u tha në prezantimin e sotëm të raporteve nga vëzhgimi i planeve të veprimit për Tregun e Përbashkët Rajonal dhe Agjendën e Gjelbër nga Instituti I Demokracisë “Societas Civilis” (IDSCS), që u mbajt në Kuvend.

Marko Troshanovski, kryetari i Institutit të Demokracisë - IDSCS theksoi se nga të gjashtë vendet e Ballkanit Perëndimor në procesin e Berlinit (Maqedonia e Veriut, Shqipëria, Serbia, Bosnja dhe Hercegovina, Mali i Zi dhe Kosova), BeH është problemi më i madh në zbatimin e këtyre marrëveshjeve. Ai thekson se Maqedonia e Veriut është në një nivel relativisht solid.

“Vullneti i shteteve është pjesërisht i pranishëm, por pjesërisht është edhe problem, sepse mosmarrëveshjet dypalëshe, sidomos ndërmjet Serbisë dhe Kosovës, por këtu është pjesërisht edhe Bosnja, e bëjnë të pamundur arritjen e këtyre përfitimeve të përbashkëta, sepse duhet të të sillen në një nivel konsensual, të pranohen nga të gjithë për të punuar për të gjithë. Një tregues tjetër, është se si qeveritë fokusohen vetëm në problemet, në vend që të fokusohen edhe në zgjidhje që janë me interes të përbashkët për të gjithë ne. Janë edhe korsitë e gjelbra, pra brezat në pikat kufitare që duhet të mundësojnë qarkullimin pa probleme të kamionëve, janë diplomat, lëvizshmëria, dixhitalizimi, proceset e dekarbonizimit të ekonomisë sonë, që është shumë e rëndësishme sepse nuk është vetëm shëndeti dhe mjedisi. Nga dekarbonizimi përfiton toka, uji, ajri etj, por edhe aktiviteti ynë ekonomik, segmenti ekonomik do të vuajë sepse investitorët e huaj penalizohen brenda vendeve të tyre nëse i krijojnë produktet e tyre nëpërmjet energjisë së pistë, që dominon në vendin tonë etj”, tha Troshanovski.

Ai theksoi se implikimet janë të shumta dhe se qeveritë duhet t'i tejkalojnë ato. "Unë shoh se ata po i injorojnë mosmarrëveshjet bilaterale për temat për të cilat ka një konsensus të padiskutueshëm, të përbashkët, që do të kemi dobi të gjithë ne", tha Troshanovski.

Ana Marija Velinovska, studiuese në IDSCS, në lidhje me planet e veprimit për tregun e përbashkët rajonal dhe agjendën e gjelbër të miratuar në vitin 2021, që përfundon këtë vit, theksoi se shumica e aktiviteteve në aspektin e lidhjes digjitale dhe infrastrukturës janë realizuar. Megjithatë, theksoi ajo, ka mungesë të zbatimit të disa aspekteve të tjera kyçe në drejtim të zhvillimit të aftësive digjitale, veçanërisht në mesin e grupeve të margjinalizuara dhe sigurisë kibernetike, veçanërisht në administratën publike.

Ajo thekson se në një studim rajonal të Qendrës të Bashkëpunimit Rajonal për Maqedoninë, thuhet se në administratën publike mungojnë seriozisht aftësitë për sigurinë kibernetike dhe mbrojtjen e të dhënave private. Megjithatë, siç tha ai, progresi është pjesërisht i ngjashëm me atë të të gjitha vendeve të Ballkanit Perëndimor. Ai thekson se gjatë Samitit të ardhshëm të Procesit të Berlinit pritet të miratohet Plani i ri aksional për një treg të përbashkët rajonal, i cili do të mbulojë pesë vitet e ardhshme dhe do të bazohet në atë që është bërë deri më tani dhe do të vazhdojë me aktivitete të reja.

Sa i përket Planit Aksional për Agjendën e Gjelbër të miratuar në vitin 2021 me kohëzgjatje prej dhjetë vitesh, Velinovska theksoi se nuk mund të presim një zbatim shumë të madh edhe në këtë pjesë.

"Aktualisht jemi në gjysmë të rrugës së zbatimit të legjislacionit. Theksi është vënë në Ligjin për Veprimin Klimatik, i cili ka dy vite që është në proces të miratimit dhe afati i fundit për miratimin e këtij ligji është viti 2024. Ai duhet të përfshijë disa rregullore kyçe, akte nënligjore që do të përfshijnë reduktimin e emetimeve, arritjen e objektivave që kemi vendosur deri në vitin 2030 – pra një ulje prej 51 për qind të gazrave të qelqtë. Relativisht të gjitha vendet nga Ballkani Perëndimor janë në një pozicion të ngjashëm deri diku. Aktualisht për agjendën e gjelbër është duke u miratuar legjislacioni”, tha Velinovska.

Kryetari i Kuvendit, Afrim Gashi, në fjalën e tij theksoi se dimensioni parlamentar është i një rëndësie vendimtare për sigurimin e kontrollit demokratik, transparencës dhe llogaridhënies në realizimin e projekteve të dala nga procesi i Berlinit. Ai thekson se realizimi i kësaj platforme, i inkurajuar dhe mbështetur nga partnerët tanë evropianë, solli një sërë përfitimesh për vendet e Ballkanit Perëndimor dhe për rajonin në tërësi, veçanërisht në fushat kyçe – në ekonomi, politikë dhe sigurë, mbrojtjen sociale dhe mbrojtjen ekologjike, që tregohet edhe nga disa raporte monitorimi.

"Parlamentet në të gjashtë vendet e Procesit të Berlinit (Maqedonia e Veriut, Shqipëria, Serbia, Bosnja dhe Hercegovina, Mali i Zi dhe Kosova) janë vendet e duhura për të diskutuar sfidat e përbashkëta dhe zgjidhjet e mundshme. Për të përmirësuar bashkëpunimin dypalësh dhe rajonal, për të përfshirë shoqërinë civile në procese, për të promovuar agjendën e integrimit dhe për të afirmuar përfitimet dhe rëndësinë e anëtarësimit në BE. Në dekadën e fundit janë shënuar disa suksese, marrëveshje të arritura dhe projekte specifike në fusha të ndryshme në kuadër të procesit të Berlinit. Megjithatë, një vlerë shtesë në atë drejtim duhet të jetë promovimi i bashkëpunimit parlamentar në nivel rajonal, duke përfshirë bashkëpunimin me deputetët e Parlamentit Evropian dhe parlamentet kombëtare të shteteve anëtare të BE-së. Kjo do të kontribuojë në shkëmbimin e ideve dhe përvojave dhe në ngritjen e cilësisë së zgjidhjeve ligjore që dalin nga marrëveshjet e lidhura, si dhe në forcimin e rolit mbikëqyrës të deputetëve në zbatimin e ligjeve të miratuara”, tha Gashi.

Ambasadorja gjermane në vend, Petra Dreksler theksoi se procesi i Berlinit nuk është alternativë ndaj anëtarësimit në BE, por një shtytës që do të mundësojë hapa më të shpejtë dhe më konkret drejt integrimit evropian, që në fakt është edhe qëllimi përfundimtar.

Pavarësisht nga të gjitha ndryshimet politike, theksoi ambasadori, përkushtimi i të gjitha vendeve tona në procesin e Berlinit është diçka që vazhdon vazhdimisht dhe faktori themelor i këtij angazhimi dhe faktori vendimtar për suksesin e kësaj nisme është përfshirja e parlamenteve kombëtare. Dialogu parlamentar në kuadër të procesit të Berlinit ofron një platformë unike përmes së cilës mund të qëndroni të lidhur pavarësisht nga ndryshimet e personelit, dhe aq më tepër mundëson takime vjetore ku ngrihen ide dhe merren vendime. Gjithashtu, të mundëson të shikosh atë që është bërë, si dhe të shohësh ide të reja dhe të ecësh përpara. Një arsye tjetër pse procesi i Berlinit vazhdon të ekzistojë, sipas saj, janë ndryshimet dhe rezultatet pozitive që mundëson, përveç ndikimit të drejtpërdrejtë pozitiv tek qytetarët në aspektin e lëvizshmërisë dhe mundësive ekonomike, është mirë të theksohet se ndryshimi nuk ndodh brenda natës dhe prandaj ky proces ndryshon”, tha Dreksler. 

Foto: Kuvendi i Repubikës së Maqedonisë së Veriut