Shkup, 20 nëntor 2023 (MIA) - Këtë vit, deri të premten e kaluar, tek Avokati i Popullit janë dorëzuar 191 parashtresa për shkelje të të drejtave të fëmijëve nga fusha të ndryshme. Ende numri më i madh i ankesave janë për shkeljen e të drejtave të fëmijës brenda familjes, përkatësisht marrëdhëniet familjare-juridike, ku theksi vihet edhe tek dhuna ndaj fëmijëve në familje. Më pas janë të shumta parashtresat për shkeljen e të drejtës në arsim – arsimin parashkollor, fillor dhe të mesëm, dhe janë paraqitur një numër i madh i parashtresave për mbrojtjen e fëmijëve nga dhuna apo nga llojet e tjera të keqtrajtimit, përfshirë edhe bulizimin.

Këtë e theksoi Vaska Bajramovska-Mustafa, Drejtoreshë e Departamentit për mbrojtjen e të drejtave të fëmijëve në Zyrën e Avokatit të Popullit me rastin e prezantimit të hulumtimit të kryer nga Avokati i Popullit në partneritet me Fondacionin për Iniciativa Arsimore dhe Kulturore “Hap pas hapi” në kuadër të projektit “Fëmijët në radhë të parë!”, financuar nga BE-ja, i cili shënon Ditën Botërore të Fëmijëve. Hulumtimi, theksoi ajo, vuri theksin në disa pyetje rreth asaj se sa fëmijët i njohin të drejtat e tyre, cila është pjesëmarrja e tyre në vendimmarrje dhe cilat janë perceptimet dhe njohuritë e tyre në lidhje me shfaqjen gjithnjë e më të zakonshme të dhunës ndaj fëmijëve në familje, jashtë familjes , bulizimit etj.

“Praktika jonë si institucion i Avokatit të Popullit, duke pasur parasysh situatën, tregon se dhuna është ende prezente dhe po merr përmasa serioze në shkolla. Është mirë që fëmijët e njohin atë, por ata nuk inkurajohen sa duhet për të raportuar këtë lloj dhune, duke pasur parasysh se viktima të dhunës janë si fëmijët meshkuj ashtu edhe femra. Megjithatë, arsyet pse ndodh bulizimi dhe dhuna te fëmijët janë shqetësuese, pasi në vend që të praktikojnë dialogun për tejkalimin e problemeve, ata ushtrojnë dhunë. Është shqetësues fakti se nxitja e forcës apo xhelozisë te fëmijët është arsye për zgjidhjen e problemeve apo mosmarrëveshjeve me përdorimin e forces”, thotë Bajramovska-Mustafa.

Ajo shpreson se rekomandimet nga ky hulumtim do të arrijnë tek prindërit, Ministria e Arsimit dhe Shkencës, Byroja e Zhvillimit të Arsimit, në përgjithësi të gjitha autoritetet, me qëllim që, siç thotë ajo, të punojnë me fëmijët, të futin në planet mësimore përmbajtje për edukim më të madh të fëmijëve, tolerancë më të madhe, praktikë të dialogut dhe njohje me Konventën për të Drejtat e Fëmijës, si dhe inkurajimin e fëmijëve që rastet e tilla t'i raportojnë tek mekanizmat mbrojtës në vetë shkollat, përfshirë edhe Avokatin e Popullit.

Pyetjes së gazetarëve ajo iu përgjigj se më shumë ankesa për pakënaqësi apo dhunë nga mësuesi, pavarësisht nëse është dhunë mendore, verbale apo fizike, vijnë nga fëmijët apo nga prindërit në emër të tyre në shkollat fillore. Në shkollat e mesme, shton ai, fëmijët inkurajohen të denoncojnë vetë rastet.

“Po marrim të gjitha masat që janë në kompetencë të vetë Avokatit të Popullit, duke iu drejtuar shkollave, kërkojmë përfshirjen e shërbimeve profesionale në punën me fëmijët, sepse fatkeqësisht hulumtimi që po promovohet sot tregon besim të pamjaftueshëm ose nivel të ulët të besimit nga ana e prindërve dhe nxënësve ndaj shërbimeve profesionale”, tha Bajramovska-Mustafa, e cila ndër të tjera thekson se është e nevojshme që krahas arsimit të rikthehet edhe roli edukativ në institucionet arsimore.

Suzana Pecakovska, menaxhere e projektit “Fëmijët në radhë të parë”, theksoi se rezultatet e hulumtimit kanë treguar se nxënësit, mësuesit dhe prindërit e njohin relativisht mirë Konventën për të Drejtat e Fëmijës dhe se të drejtat e fëmijëve aplikohen relativisht mirë në praktikë. Nga ana tjetër, sipas deklaratave të fëmijëve, 33 për qind e nxënësve të anketuar në hulumtim kanë deklaruar se i është shkelur ndonjë e drejtë dhe një e treta e tyre kanë deklaruar se kanë njohur dikë, shok të ngushtë, shok klase apo të afërm që i është shkelur kjo e drejtë.

“Hulumtimi gjithashtu vuri në dukje faktin se përkundër faktit se Ligji i ri për Arsimin Fillor mundësoi krijimin e një parlamenti të nxënësve si një model të ri, një formë e pjesëmarrjes, për fat të keq, hulumtimi tregoi se ky model nuk zbatohet plotësisht në praktikë, se më shumë zbatohet formalisht dhe se bëhet fjalë për zgjedhjen e kryetarëve të komuniteteve shkollore, pra të klasave, të paraleleve. Ajo që duhet të na shqetësojë të gjithëve si institucione si shoqëri është që të mos ketë aktivizim të nxënësve në shkolla. Vetëm 13 për qind e nxënësve (të anketuarve) kanë deklaruar se në një moment të caktuar kanë ngritur një iniciativë, një pyetje ose kanë bërë një propozim në shkollë për të përmirësuar ndonjë situatë në shkollë. Kjo është baza e demokracisë në çdo shkollë dhe se mundësia për pjesëmarrjen e fëmijëve në vendimmarrje është kyçe në ndërtimin e vetëdijes demokratike për qytetarët e ardhshëm aktivë të kësaj shoqërie”, thotë Pecakovska.

Natasha Angeleska, menaxhere e projektit përgjegjëse për komponentin për siguri dhe dhunë në shkolla, theksoi se fatkeqësisht, thotë ajo, një pjesë e madhe e nxënësve dhe prindërve të tyre besojnë se dhuna është prezente në shkollë, pra 46 për qind e tyre deklaruan se ishin viktima të një lloj dhune, por ka dallime se çfarë lloj dhune përjetojnë nxënësit.

“Më shpesh nxënësit mendojnë se bëhet fjalë për dhunë verbale, pra përdorja e emrave të ndryshëm, sharjeve etj. Ndërsa prindërit e tyre besojnë se dhuna sociale, pra refuzimi i nxënësve nga grupi, ka më shumë vrull. Ky hulumtim u përpoq të përcaktojë se cilët janë viktimat më të shpeshta të dhunës në shkollat tona dhe për fat të keq në radhë të parë kanë shpërthyer nxënësit e familjeve me status më të ulët ekonomiko-social dhe për këtë pajtohen edhe nxënësit edhe mësuesit dhe prindërit. Për sa i përket pyetjes se kush është ai që kryen dhunë, më së shpeshti janë fëmijët e familjeve me status më të lartë socio-ekonomik, pra nga familjet më të pasura apo fëmijët hiperaktivë. Në mesin e viktimave kemi edhe fëmijë me nevoja të veçanta arsimore të cilët shpeshherë janë të refuzuar dhe të neglizhuar nga ana sociale nga bashkëmoshatarët e tyre”, thotë Angeleska.

Në hapësirën online, thotë ajo, është shqetësues fakti që fëmijët nuk e njohin dhunën apo abuzimin në internet dhe për këtë arsye projekti në një vit e gjysmë të ardhshëm do të fokusohet në trajnimin e studentëve për të gjitha llojet e rreziqeve në botën e internetit dhe si të mbrohen prej tyre, si dhe të punojnë me shkollat për të rritur përdorimin e protokolleve që ekzistojnë për mënyrën e raportimit të dhunës në shkolla, si të përgjigjen dhe cilat janë mekanizmat në dispozicion të tyre.

“Sigurisht që është edhe më e rëndësishme se si duhet të punojnë shërbimet profesionale me viktimat e dhunës, por edhe me atë që kryen dhunë në shkollë”, shton Angeleska.

Hulumtimi kombëtar u krye me nxënës, mësues dhe prindër për ndërgjegjësimin e Konventës për të Drejtat e Fëmijës, pjesëmarrjen e nxënësve dhe sigurinë në shkollat fillore në vend në kujtim të

Konventës së miratuar nga Asambleja e Përgjithshme e KB-së më 20 nëntor të vitit 1959, në nderim të përkujtimit të 30 vjetorit të ratifikimit të Konventës nga vendi ynë, 25 vjetorit të Zyrës së Avokatit të Popullit, si dhe punës dhe angazhimit tridhjetëvjeçar të Fondacionit për Nisma Arsimore dhe Kulturore për të drejtën për arsim cilësor për të gjithë fëmijët në vend “Hap pas hapi”.

Fotografia: MIA