Shkup, 3 gusht 2023 (MIA) - Helmimet me ushqim janë gjendje akute patologjike të shkaktuara nga konsumimi i produkteve të kontaminuara me baktere, toksina, viruse, parazitë, por vetëm kur bëhet fjalë për dy raste të ndërlidhura - me të njëjtin lloj ushqimi dhe/ ose me ushqim nga i njëjti vend. Gjatë verës, kur moti është i ngrohtë dhe njerëzit hanë më shpesh jashtë, pasi kanë më shumë gjasa të jenë në kampe, piknik dhe pushime, rreziku i sëmundjeve që vijnë nga ushqimi rritet. Ndër shkaktarët kryesorë të helmimit nga ushqimi, thonë ekspertët, janë rritja e temperaturës dhe lagështisë së ajrit, të cilat janë të përshtatshme për riprodhimin më të shpejtë të viruseve dhe baktereve si salmonela dhe escherichia coli (shkaqet më të shpeshta të sëmundjeve që vijnë nga ushqimi). Një rrezik shtesë, por jo më pak, është se aktivitetet jashtë shtëpive janë shtuar gjatë verës, kështu që larja e duarve dhe mbajtja e ushqimit në frigorifer nuk është gjithmonë e disponueshme. 

Drejtori i Agjencisë së Ushqimit dhe Veterinarisë (AUV) Nikolçe Babovski shpjegoi për MIA-n se si dhe ku konkretisht raportohet helmimi nga ushqimi, si të veprohet në raste të tilla, cilat janë rekomandimet për të parandaluar një rezultat të tillë në muajt e verës dhe sa raste të helmime deri më tani janë raportuar në AUV.

“Në periudhën e verës, veçanërisht kur moti është jashtëzakonisht i nxehtë si tani, nuk duhet të mbani ushqim për një kohë të gjatë as në frigorifer. Gjithashtu duhet pasur parasysh se ushqimi i gatuar nuk duhet të lihet në temperaturën e dhomës për më shumë se dy orë, të gjitha ushqimet e gatuara dhe që prishen lehtësisht duhet të ftohen në një temperaturë nën pesë gradë Celsius sa më shpejt të jetë e mundur dhe të ringrohen mirë përpara se të serviret, në mbi 65 gradë”, thotë Babovski.

 

 

 

Sipas tij, informacioni për helmimin mund të merret nga një punonjës shëndetësor ose nga konsumatorët, por vetëm kur ka dy raste të lidhura me helmimin, me të njëjtin lloj ushqimi dhe/ose nga i njëjti vend.

“Informacioni/kërkesa nga punonjësi shëndetësor (mjeku i familjes, mjeku në Spital ose në Klinikë) i dorëzohet Shërbimit Epidemiologjik pranë Qendrës kompetente për Shëndet Publik. Ata ia përcjellin informacionin Agjencisë së Ushqimit dhe Veterinarisë dhe Inspektoratit Shtetëror Sanitar Shëndetësor dhe njoftojnë menjëherë Ministrinë e Shëndetësisë. Nëse informacioni vjen nga Departamenti për Konsumatorin në AUV, menjëherë njoftohet inspektori shtetëror kompetent i ushqimit, Qendra kompetente për Shëndet Publik dhe Inspektorati Shtetëror Sanitar Shëndetësor - Shefi i Departamentit. Njëkohësisht kërkohen informata shtesë nga Qendra kompetente për Shëndet Publik për informatat e marra nga mjeku i familjes, spitali, klinika deri te shërbimi epidemiologjik pranë Qendrës kompetente për Shëndet Publik”, thekson drejtori.

Pas marrjes së informacionit për helmim nga ushqimi, menjëherë formohet grupi I punës për hetimin në terren të helmimit, i përbërë nga inspektori shtetëror kompetent i ushqimit, inspektori sanitar shtetëror kompetent, si dhe inspektori shëndetësor, epidemiolog dhe teknik sanitar nga Qendra Shëndetësore Publike kompetente /Njësia Rajonale.

“Anëtarët e grupit të punës për hetimin e helmimeve së bashku dhe në të njëjtën kohë bëjnë kontrollin në objektin e treguar si vend që lidhet me helmimet nga ushqimi. Çdo anëtar i grupit të punës vepron në përputhje me procedurën e helmimit nga ushqimi të institucionit të tij. Nga ushqimi i kontaminuar merren tre mostra në të njëjtën kohë, në të njëjtën mënyrë dhe në të njëjtat kushte, të vulosura dhe të shënuara siç duhet për t'u siguruar që operatorët të mund të paraqesin kërkesë për ekspertizë shtesë. Nëse operatori nuk pajtohet me rezultatet e analizës së kampionit të parë, ai mund të kërkojë analizën e kampionit të dytë. Nëse rezultatet e analizës së mostrës së dytë janë të ndryshme nga rezultatet e analizës së mostrës së parë, atëherë inspektori duhet ta dorëzojë mostrën e tretë për ekzaminim për super analyze”, thekson Babovski.

Jini të përgjegjshëm dhe raportoni

Sipas tij, qytetarët duhet të tregojnë përgjegjësi dhe të raportojnë çdo helmim.

“Pse është i rëndësishëm raportimi i helmimit nga ushqimi? Nëse mendoni se helmimi vjen si pasojë e konsumimit të ushqimit në restorante apo objekte të tjera ushqimore, është e rëndësishme të raportoni, në mënyrë që shërbimet dhe inspektorët kompetentë të marrin masa në kuadër të kompetencave të tyre. Në këtë mënyrë do të parandalohet përhapja e sëmundjes infektive përmes ushqimit”, thotë drejtori.

 Nëse mendoni se ushqimi është i pasigurt, mos rrezikoni – hidheni

 AUV-ja ka publikuar tashmë një paralajmërim për qytetarët në faqen e saj, që të kenë shumë kujdes me ushqimin – ku hanë, ku e blejnë, si e ruajnë dhe si e përpunojnë para se ta konsumojnë.

“Qytetarët kanë përgjegjësi të madhe sa i përket sigurisë ushqimore, sepse përgatitja jo e duhur e ushqimit të shëndetshëm mund të shkaktojë kontaminimin e tij dhe të rrisë rrezikun e sëmundjeve që vijnë nga ushqimi. Do të përmendja pesë hapat kyç të promovuar nga Organizata Botërore e Shëndetësisë (OBSH) dhe të cilave duhet t'u përmbahemi të gjithë: t'i kushtojmë vëmendje pastërtisë, të ndajmë të papërpunuarën nga ajo e gatuar, ta ngrohim plotësisht gjatë përgatitjes, të ruajmë siç duhet dhe përdorni ujë të shëndetshëm, si dhe ushqime të freskëta”, nënvizon Babovski.

  

 

Siç thekson AUV-ja në rekomandimet e saj, për të parandaluar shfaqjen e mundshme të helmimit nga ushqimi, është e nevojshme të bëhet zgjedhja dhe blerja e duhur, të sigurohen kushte të përshtatshme ruajtje dhe transporti. Ushqimi duhet të blihet nga vende të verifikuara ku ka kushte që produktet, veçanërisht ato me origjinë shtazore të ruhen në pajisje ftohëse. Gjatë blerjes duhet të keni parasysh pamjen, datën e skadencës dhe ruajtjen e duhur të ushqimit.

AUV-ja rekomandon shmangien e blerjes dhe konsumimit të ushqimeve me ambalazh të dëmtuar (të thërrmuar, të fryrë ose të plasaritur), të blini produkte të ftohta ose të ngrira në fund të blerjeve dhe të shmangni ushqimet që prishen (mish, qumësht, vezë,...) të mos ruahen për një kohë të gjatë në makinë dhe mjete të tjera transporti. Gjithashtu duhet të shmanget blerjet në fillim të pazarit, të ushqimeve të ftohta ose të ngrira që prishen që mbahen jashtë frigoriferit ose ngrirësit.

Ndër rekomandimet është që ushqimi të gatuhet mirë, veçanërisht mishi, shpendët, peshku dhe prodhimet e detit. Supat dhe gjellët duhet të ziejnë të paktën në 70 gradë dhe gjatë pjekjes së mishit dhe shpendëve, lëngu nuk duhet të jetë rozë, por duhet të jetë i pastër.

Majonezë, ëmbëlsira, qumësht, mish,...

Sipas Agjencisë, vëmendje e veçantë duhet t'i kushtohet blerjes së majonezës, ëmbëlsirave të freskëta, qumështit dhe produkteve të qumështit, mishit dhe produkteve të mishit, peshkut,...

“Këto produkte paraqesin rrezik të madh për shëndetin e konsumatorëve nëse blihen në tregje të hapura, pa siguruar kushte të përshtatshme. Këto produkte duhet të ruhen në kushte të përshtatshme të temperaturës, të përshkruara nga prodhuesi, të jenë të mbrojtura nga ndotja dhe ndikimet termike dhe të jenë të paketuara siç duhet. Nëse në treg ndesheni me produkte të tilla për të cilat nuk ofrohen kushte adekuate për ruajtje dhe shitje, mos i blini ato”, thekson AUV-ja.

 

Kur blini produkte kopshti (fruta dhe perime), duhet të zgjidhni fruta që janë të padëmtuara.

“Është mirë që produktet e freskëta të kopshtit t’i lani duke i zhytur në ujë të vakët dhe më pas t’i shpëlani nën ujë të rrjedhshëm për një kohë më të gjatë”, rekomandojnë nga AUV-ja.

Akullore

Një nga produktet më të konsumuara në verë është sigurisht akullorja.

Siç thotë Babovski, qytetarët duhet të kenë shumë kujdes se nga e blejnë akulloren, si dhe t'i kushtojnë kujdes higjienës personale të atyre që e shesin, e përpunojnë apo e servirin akulloren.

“Rekomandohet që konsumatorët t'i kushtojnë vëmendje frigoriferit në të cilin ruhet akullorja. Nëse blejnë akullore të gatshme (të paketuara), duhet të lexojnë etiketimin dhe t'i kushtojnë vëmendje të veçantë datës së skadencës. E detyrueshme para konsumimit duhet të kontrollohet pamja, aroma dhe shija e akullores”, thotë Babovski.

Në AUV janë parashtruar 12 ankesa në lidhje me pretendimet për helmim të dyshuar ushqimor 

Që nga fillimi i vitit, në Departamentin e Mbrojtjes së Konsumatorit të AUV-së janë paraqitur 12 ankesa lidhur me pretendimet për helmim të dyshuar nga ushqimi. Pesë janë në veprim. Nga parashtresat që janë proceduruar, gjithsej shtatë, tre janë të pabazuara. Tre nga dyshimet e raportuara për helmim nga ushqimi, si ankesa, janë raportuar edhe përmes shërbimeve epidemiologjike të qendrave shëndetësore publike.

“Nga fillimi i vitit e deri më tani janë raportuar dhe hetuar pesë raste të dyshuara të helmimit nga ushqimi përmes shërbimit epidemiologjik të qendrave shëndetësore publike. Në bazë të kontrolleve inspektuese të kryera është konstatuar se në restorant ka pasur helmim nga ushqimi (bakteriet e izoluara të salmonelës në ushqim), për çka operatori është dënuar me gjobë. Për shkak të pranisë johigjienike dhe të përcaktuar të sipërfaqeve të kontaktit dhe objekteve dhe materialeve që bien në kontakt me ushqimin, janë shqiptuar masa ndëshkimore tek një kopsht fëmijësh nga qytetet e vendit, megjithëse shkaku i helmimit nga ushqimi nuk u vërtetua nga mjeku epidemiolog. Prania e baktereve stafilokokus në tamponin e dorës së punonjësit dhe në mostrën e ushqimit është shkaktar i helmimit të konfirmuar nga ushqimi në një restorant të Shkupit. Ndaj operatorit është shqiptuar masë ndëshkimore – gjobë”, thekson drejtori.

 

Ai bën me dije gjithashtu se po hetohet për dyshimin e helmimit nga ushqimi në një kamp pushimi për fëmijë ku kuzhina është e mbyllur dhe i është vendosur shiriti, si dhe është dhënë vendimi për ndalimin e përkohshëm të veprimtarisë së “prodhimit të ushqimit” dhe urdhër për eleminimin e mangësive të identifikuara me kontrollin.

“Po ashtu po vijon procedura për helmim të dyshuar në një lokal në brendësi të vendit. Kuzhina në restorantin ku përgatitej ushqimi ishte e mbyllur, por të gjitha strishat dhe mostrat e ushqimit të marra përputhen me Rregulloren për kriteret mikrobiologjike dhe për këtë arsye është hequr ndalimi”, thekson Babovski.

Informacioni më i fundit nga Agjencia Evropiane e Ushqimit (EFSA) mbi viruset që vijnë nga ushqimi 

Viruset janë njohur kohët e fundit si një burim i rëndësishëm i sëmundjeve ushqimore. Sipas EFSA, numri i përgjithshëm i shpërthimeve të shkaktuara nga viruset që vijnë nga ushqimi është rritur që nga viti 2007. Në vitin 2009, viruset që vijnë nga ushqimi shkaktuan 19% të të gjitha sëmundjeve ushqimore në BE dhe shkaktuan 1000 epidemi që prekën 8700 njerëz.

Opinionet shkencore të EFSA-së informojnë për noroviruset dhe virusin e hepatitit A, në ushqimet e freskëta dhe ushqimet e gatshme. Këto shkaqe njihen edhe nga OBSH si rreziqe prioritare. EFSA jep të dhëna edhe për virusin e hepatitit E, i cili ka një prevalencë të lartë te derrat dhe ka dëshmi të transmetimit nëpërmjet ushqimit, megjithëse rastet klinike janë shumë të rralla.

“Masat parandaluese duhet të fokusohen në parandalimin në të gjitha fazat e prodhimit të ushqimit. Gatimi dhe ngrohja e plotë e ushqimit është aktualisht e vetmja masë parandaluese që jep rezultate dhe arrin inaktivizimin e noroviruseve dhe virusit të hepatitit A. Mishi dhe mëlçia, për shembull, duhet të jenë të pjekura ose të ziera mirë, në mënyrë që konsumatorët të mund të mbrohen nga virusi i hepatitit E”, thotë Babovski.

 

 

Rekomandimet e kontrollit përfshijnë trajnimin e punonjësve në bizneset e ushqimit rreth ndotjes virale të ushqimit. Rekomandohet që personat me mëlçi të sëmurë, me imunitet të reduktuar dhe gratë shtatzëna të mos konsumojnë mish dhe mëlçi të trajtuar në mënyrë të pamjaftueshme me nxehtësi, nga derrat e egër dhe derrat e rritur në shtëpi.

“Viruset mund të transmetohen nga personi në person përmes ushqimit dhe ujit të kontaminuar me viruse. Ato mund të gjenden në çdo lloj ushqimi, sepse ushqimi mund të kontaminohet nga mjedisi gjatë përgatitjes dhe për shkak të praktikave të këqija higjienike. Tek njerëzit, norovirusi shkakton gastroenterokolit - inflamacion i stomakut dhe i zorrëve. Është shkaktari më i zakonshëm i gastroenterokolitit infektiv në BE. Viruset e hepatitit A dhe E shkaktojnë simptoma të ngjashme me gripin, por gjithashtu çojnë në sëmundje akute të mëlçisë”, shpjegon Babovski.

Sa i përket rekomandimeve, ai posaçërisht thekson se qytetarët përveç larjes së rregullt të duarve duhet t'i mbajnë të pastra të gjitha sipërfaqet e punës dhe pajisjet që përdorin për përgatitjen e ushqimit, si dhe të mbrojnë zonën e kuzhinës dhe ushqimin nga insektet dhe kafshët e tjera.

Mirjana Çakarova

foto: Arkivi i MIA-s