20 maj 2023

Al Xhezira Ballkans

Al Xhezira analizon skenën aktuale politike pas zgjedhjeve presidenciale dhe parlamentare të së dielës në Turqi dhe e krahason atë me zgjedhjet e mëparshme të vitit 2018.

Turqia po përballet me një raund të dytë të zgjedhjeve presidenciale në fund të majit, në të cilat ata do të zgjedhin midis Presidentit Rexhep Taip Erdogan dhe rivalit të tij Kemal Kiliçdaroglu, pasi asnjëri nuk mori 50 për qind plus një, votat enevojshme.

Në këtë raport, do të bëjmë një analizë të skenës aktuale politike pas zgjedhjeve presidenciale dhe parlamentare të së dielës dhe do ta krahasojmë atë me zgjedhjet e mëparshme në vitin 2018 për të parë se çfarë ndryshimesh kanë ndodhur në votimet për Presidentin Erdogan dhe Partinë e tij të Drejtësisë dhe Zhvillimit (AKP), lidhur me votat e kandidatëve dhe partive të opozitës.

Si ndryshuan votat e Erdoganit midis 2018 dhe 2023?

Në zgjedhjet e vitit 2018, presidenti Erdogan fitoi 52.59 për qind, me më shumë se 26 milionë e 330 mijë vota. Tashmë në raundin e parë ai arriti të fitojë. Tani numri i votave që ka marrë është rritur në 27 milionë e 88 mijë, ndërsa përqindja e tij ka rënë në 49.51 për qind.

Kjo shpjegohet me rritjen e numrit total të votuesve dhe përqindjen më të lartë të pjesëmarrjes në vend në krahasim me vitin 2018.

Pse përqindja e Erdoganit ra nën 50 për qind?

Ahmet Ujsal, kreu i Qendrës për Studime Turke Orsam, beson se ky rezultat është "një sukses për Erdoganin duke pasur parasysh pasojat e pandemisë së koronavirusit dhe luftës në Ukrainë, si dhe tërmetit që goditi Turqinë tre muaj më parë".

Ujsal tha për Al Xhezirën: “Erdogani po kryeson dhe ka shanset më të mira për të fituar raundin e dytë të zgjedhjeve, pasi i nevojiten vetëm 0.5 për qind, edhe pse më shumë se 10 parti opozitare janë bashkuar kundër tij”. Ai thekson se sfida më e madhe është përmirësimi i pjesëmarrjes së mbështetësve të secilës palë.

Nga ana tjetër, kolumnisti dhe analisti politik turk Faik Bulut thotë se përqindja e votave të Erdoganit është ulur për shkak të problemeve ekonomike, problemeve të të drejtave të njeriut dhe ndarjes së rrymave politike (nacionalizmi konservator, rrymat fetare dhe rrymat e majta) mes kandidatëve.

Duke folur për Al Xhezirën, Bulut shtoi: "Ky është një mesazh nga njerëzit për Erdoganin se është e nevojshme të zgjidhen problemet ekonomike dhe të rriten pagat".

Cila është pesha e votave të Kiliçdarogllut në krahasim me votat e kandidatëve të opozitës në vitin 2018?

Kiliçdarogllu mori 44,88 për qind të votave në raundin e parë si një nga kandidatët e opozitës Bashkimi Kombëtar, edhe me mbështetjen e kurdëve.

Në vitin 2018, opozita mori pjesë në zgjedhjet presidenciale me pesë kandidatë, duke përfshirë Muharrem Inxhe nga Partia Popullore Republikane (CHP), Meral Aksener nga Partia e Mirë dhe Selahatin Demirtas nga Partia Demokratike Popullore pro-kurde (HDP) dhe fitoi 30.64 7.29 për qind dhe 8.40 për qind të votave.

Krahasuar me vitin 2018, është e qartë se përqindja e votave të Kiliçdaroglu është më e ulët se numri total i votave të kandidatëve të opozitës në vitin 2018. Ujsal ia atribuon këtë faktit se Kiliçdarogllu "nuk ishte një kandidat konsensusi, sepse edhe Aksener e bojkotoi koalicionin për një kohë".

Për krahasimin me situatën aktuale, Ujsal tha: “Opozita tani ka krijuar një koalicion më të gjerë dhe madje ka pritur fitoren në raundin e parë. Megjithatë, ata nuk arritën ta bëjnë këtë, prandaj janë të frustruar”.

Në të njëjtën kohë, analisti Bulut thekson se votat për Kiliçdaroglu në këto zgjedhje u rritën për shkak se Aleanca Kombëtare është pjesë e koalicionit opozitar dhe sepse Erdogani humbi votat në rajonin e Detit të Zi dhe në Anadollin qendror.

A ka përfituar opozita duke paraqitur vetëm një kandidat?

Ujsal beson se Kiliçdarogllu e bëri të pamundur mbledhjen e të gjitha këtyre votave dhe se ai vështirë se mund ta kapërcejë këtë hendek mes vetes dhe Erdoganit.

Bulut, nga ana tjetër, beson se opozita nuk kishte zgjidhje tjetër, por se tërheqja e Meral Aksener dhe rikthimi i saj la përshtypje negative. Kjo u reflektua në votat e Kiliçdarogllut. Nëse opozita propozonte një kandidat tjetër, si Ekrem Imamogllu, kryebashkiak i Stambollit, ai mund të kishte marrë më shumë vota, beson Bulut.

Me të pajtohet edhe Ujsal, i cili beson se Imamogllu ishte një zgjedhje më e mirë. Ai shton se Kiliçdarogllu e ka pohuar veten si alternativë, por se ka problem identiteti sepse është alevit me origjinë kurde.

Bulut përmendi gjithashtu se ka një diferencë prej 5.5 për qind midis Kiliçdarogllut dhe Erdoganit dhe se lideri i opozitës duhet të vlerësojë efektin e fushatës së tij zgjedhore dhe t'i afrohet një mobilizimi të përgjithshëm të mbështetësve të tij për të fituar raundin e dytë të zgjedhjeve, duke pasur parasysh atë që është pjesë e bazës së votuesve nga partitë që hynë në koalicion me të, bojkotuan zgjedhjet ose nuk e votuan.

Cila është shpërndarja aktuale e mandateve parlamentare mes partive?

Aleanca Popullore, e cila përbëhet nga AKP-ja, Partia e Lëvizjes Kombëtare (MHP), Partia e Mirëqenies së Re (JRP) dhe Partia Huda Par (Kurde), fitoi shumicën në Parlament – ​​323 nga 600 vende. Prej tyre, sipas të dhënave të fundit statistikore të Agjencisë Anadolli, 268 janë për AKP-në, 50 për MHP-në, pesë për IRP-në.

Nga ana tjetër, në Aleancën Kombëtare, CHP-ja fitoi 169 mandate, duke përfshirë partitë aleate Saadet, Partinë për Ardhmërinë dhe Partinë për Demokraci dhe Progres (DEVA), ndërsa vetëm Partia e Mirë fitoi 43 mandate.

Ndërsa Aleanca e Punës dhe Lirisë, Partia e Majtë e Gjelbër (JSP) dhe Partia e Punëtorëve të Turqisë (TIP) fituan përkatësisht 61 dhe 4 vende.

Çfarë ndryshimesh kanë ndodhur për sa i përket mandateve të fituara nga këto parti në raport me vitin 2018?

Numri i vendeve parlamentare të fituara nga AKP dhe JSP (kurde) u zvogëlua dhe partia JSP mori pjesë në zgjedhjet e mëparshme me emrin "Populli Demokratik". Numri i vendeve të fituara nga CHP dhe MHP u rrit në vitin 2023.

Për sa i përket rritjes së numrit të mandateve parlamentare të fituara nga partia MHP, Ujsal thotë se këto janë vota të AKP-së, ndërsa Bulut ia atribuon atë "lëvizjes së thellë nacionaliste në Turqi, që AKP-së i duhet për të siguruar një shumicë parlamentare".

Lidhur me uljen e numrit të mandateve parlamentare të fituara nga JSP, Ujsal shpjegon se ata "u fokusuan në ideologjinë e majtë në vend të identitetit kurd dhe mbrojtën homoseksualitetin; prandaj humbën votat nga kurdët konservatorë”. Bulut ia atribuon këtë situatë faktit se "kandidatët më pak të popullarizuar ishin në krye të listës së kësaj partie dhe votat e elektoratit të partisë shkuan për CHP-në, kështu që numri i mandateve për atë parti u rrit".

Ujsal beson se partia "CHP humbi shumë vende parlamentare sepse listat e saj përfshinin kandidatë nga partitë e krahut të djathtë me të cilat ata janë aleatë për të kandiduar për Kiliçdarogllun, gjë që ndikoi në popullaritetin e partisë".

Pse u ul numri i mandateve parlamentare të AKP-së?

Lidhur me uljen e numrit të mandateve parlamentare të fituara nga AKP, Ujsal beson se kjo është normale sepse Bashkimi i tyre Popullor ka mbajtur shumicën dhe një pjesë e votave kanë shkuar për partitë aleate. Ato parti mbetën në vetë bllokun, kjo është një strategji e suksesshme”.

Sa i përket Bulutit, ai shprehet se partia i humbi këto mandate për shkak të “problemeve ekonomike, korrupsionit dhe rënies së besimit në parti”.

Cilat parti hyjnë për herë të parë në Kuvend?

Partia JRP e udhëhequr nga Fatih Erbakan, djali i kryeministrit të ndjerë Nejmetin Erbakan, ka arritur të hyjë për herë të parë në Kuvend si parti konservatore, edhe pse është themeluar së fundmi. Ujsal beson se partia e arriti këtë rezultat sepse ishte pjesë e Bashkimit Popullor.

Kjo situatë është ndryshe nga ajo që ndodhi me Partinë Saadet, e cila i përket së njëjtës lëvizje dhe është aleate me opozitën, e cila nuk arriti të hyjë në Parlament në vitin 2018.

Sa i përket të majtës, Partia e Punëtorëve të Turqisë (TIP) fitoi për herë të parë vende në Parlament, të cilën Bulut e shpjegon se si "votat e majta në provincat perëndimore shkuan për TIP".

Фото: ЕПА