Shtip, 4 janar 2024 (MIA) - Personat e verbër dhe me shikim të dëmtuar në Shtip për herë të parë i kanë marrë faturat e ujit në Alfabetin Brail. Ky lajm ishte një nga më pozitivët në vitin 2023. Iniciator për realizimin e kësaj të drejte është kryetari i Shoqatës së të Verbërve për komunat Shtip, Probishtip, Radovish, Karbinci dhe Konçe, Dragi Vitanov.

Në Shtip, nga 85 anëtarë të kësaj shoqate, vetëm pesë persona i marrin faturat e ujit me Alfabetin Brail. Vitanov, edhe pse në fillim punonte në makinën e tij të vjetër, nuk e pati të vështirë t'i përgatiste këto llogari për anëtarët e tij.

“Unë punoj në një makinë të vjetër dhe është shumë e vështirë. Nëse nuk mund t'i përfundojmë gjërat që duhet duke përdorur printerin e vetëm me Alfabetin Brail në Shtip, unë do të vazhdoj të punoj me makinën e vjetër përkundër faktit se kam një problem të madh, që është se çdo faturë është unike, duhet të pasqyrohet dhe të printohet veçmas. Pra është punë e vështirë dhe nuk është aspak punë e lehtë”, thotë Vitanov në një bisedë për MIA-n.

Ai pret dhe shpreson që së bashku me drejtorin e NP "Isar", Kiril Zajkov, të aktivizojnë të vetmin printer modern me Alfabetin Brail në Shtip, i cili do të mundësojë prodhimin e shpejtë të faturave për të verbërit. Numri i vogël i personave të mbuluar nga ky projekt pozitiv nuk është për shkak të mundësive teknike, por, siç thotë Vitanov, sepse vetëm tetë të verbër ose 10 për qind e njohin Alfabetin Brail.

“Kjo është një përqindje në nivel të Maqedonisë. Në Shtip, për momentin kemi bërë pesë llogari në Alfabetin Brail, pesë fatura mujore së bashku me ndërmarrjen komunale "Isar" - Shtip. Me drejtorin e NP “Isar”-Shtip, Kiril Zajkov, u morëm vesh që të fillojë. E dhamë si ide më 15 tetor, në Ditën Botërore të të Verbërve dhe faturat e para u shtypën në Alfabetin Brail”, thotë Vitanov.

Anëtarët që njohin Alfabetin Brail janë të lumtur që më në fund mund t'i lexojnë vetë faturat e tyre dhe të shohin se sa duhet të paguajnë për ujin e pijshëm dhe grumbullimin e plehrave, si dhe të shkojnë në pikat e NP "Isar" dhe t'i paguajnë vetë ato dhe jo siç ka qenë me vite, duke kërkuar ndihmë dhe duke pritur që dikush t'i lexojë llogaritë e tyre. Por fakti që vetëm 10 për qind e anëtarëve e njohin Alfabetin Brail është shqetësues.

“Kur isha nxënës në shkollën “Dimitar Vllahov” në Shkup, në shkollën e specializuar për persona të verbër kanë qenë rreth 200 nxënës, më saktë 178 nxënës, tani janë 10 për qind të këtij numri, që do të thotë se një numër i madh i të verbërve nuk trajtohen atje për të shkuar në shkollë”, thotë Vitanov.

Ai thekson se fëmijët në këtë shkollë nuk mësojnë Alfabetin Brail, por janë të fokusuar në mjetet e reja moderne informative, dhe në arsimin gjithëpërfshirës përfshihen një numër i madh nxënësish që kanë probleme me shikimin, përkatësisht përfshihen fëmijët që kanë probleme me shikimin në mësimin e rregullt në shkolla.

“Anëtarët më të rinj të Shoqatës sonë, konkretisht nga Shtipi, Radovishi, Probishtipi, Karbinici dhe Konçe nuk e përdorin atë teknologji. Këtu në Shtip tre-katër anëtarë janë aktivë dhe punojnë dhe shërbejnë posaçërisht me informatikë dhe kompjuterë”, thekson Vitanov.

Të verbërit kërkojnë hapjen e qendrave të kujdesit për anëtarët e tyre

Gjatë pandemisë, personat e verbër u lanë në mëshirë të fatit, sidomos gjatë karantinës kur kishte një rast në rajonin e Radovishit ku një i verbër kishte mbetur vetëm për disa ditë, pa u pajisur me produkte ushqimore.

“Është një problem i vazhdueshëm dhe situata është vërtet e vështirë. Në disa vende ka anëtarë që zhvillojnë depresion dhe ky është një problem vërtet i madh. Tani situata është përmirësuar. Ne kishim një person në rajonin e Radoviit, një i verbër që mbeti pa ushqim për tre ditë. Pra këto janë probleme të mëdha me të cilat ballafaqohemi”, thekson Vitanov.

Ai dhe anëtarët e Shoqatës së të Verbërve e shohin zgjidhjen e problemit në hapjen e qendrave 24 orëshe për të verbërit, të ngjashme me shtëpitë e të moshuarve.

“Fillimisht aty do të punësoheshin asistentët, të cilët gjithsesi i shërbejnë dhe do t'i kalojnë ditët shumë më lehtë dhe pa dhimbje. Kështu, vetëm në shtëpi, në katër mure është një gjë e tmerrshme. Edhe një herë do të them se kemi një situatë ku disa njerëz vijnë edhe në gjendje depressive”, tha Vitanov në video-bisedën e regjistruar në qendrën për shtyp në Shtip.

Të verbërit e kanë të vështirë të gjejnë punë, profesioni i operatorit telefonik në një central në institucione po shuhet. Në këtë qark janë katër të verbër të papunë, dy prej të cilëve janë fizioterapistë.

“Ata mund të punojnë, por nuk ka situatë për punësimin e tyre, nuk e di pse është kështu, apo nëse numri i fizioterapistëve këtu në Shtip është i mbushur dhe nëse realisht nuk ka hapësirë për punësimin e tyre. Ne duhet të merremi me këtë pak më shumë. Të tjerët janë me arsim të lartë, disa kanë diplomë, por thjesht nuk ka punë për të verbërit dhe nuk janë të punësuar”, thotë Vitanov.

Ai u ka kujtuar komunave se në të kaluarën kanë pasur obligim të punësojnë persona me aftësi të kufizuara dhe për momentin, siç thotë ai, nuk ka persona të verbër apo invalid të punësuar në institucionet vendore. Si kryetar i Shoqatës së Personave të Verbër, ai ka bërë të ditur se për këtë temë do të diskutojë me kryetarët e komunave, kryetarët e këshillave, përfaqësues të ndërmarrjeve për të mundësuar punësimin e këtyre personave.

Shoqatat e të verbërve në vend marrin fonde minimale për aktivitetet e tyre. Shteti i ndihmon financiarisht, por edhe bashkitë.

“Një pjesë e fondeve për aktivitetet e Asociacionit në mbarë Maqedoninë janë ndihma nga shteti, përmes Ministrisë së Punës dhe Politikës Sociale. Këto fonde i dorëzohen Unionit dhe Unioni i shpërndan ato sipas një çelësi nëpër shoqata. Mirëpo, do të them se këto janë fonde të vogla, konkretisht për Shoqatën tonë janë 16.000 denarë në muaj. Këto janë fonde të vogla, sepse kur Shoqata e të Verbërve organizon aktivitete, ata i organizojnë për anëtarët e saj, por me to duhet të ketë edhe shoqërues, sepse këta janë njerëz që nuk shohin”, thotë Vitanov.

Ai tregon se në këtë mënyrë shpenzimet dyfishohen, por, siç thotë ai, ka pushtete lokale që i ndihmojnë financiarisht, për çka falënderon komunën e Shtipit, Radovishit dhe Probishtipit.

Infrastruktura mbetet problem për lëvizjen e sigurt të personave të verbër

Shenjat e qarkullimit në trotuare të vendosura jashtë funksionit dhe qasjet joadekuate për të kaluar nga njëra anë e rrugëve në tjetrën janë gjëra të përditshme me të cilat përballen personat e verbër. Vitanov thotë se është vënë rend në zonën qendrore të qytetit të Shtipit dhe në një bisedë me drejtorin e NP “Stipion”, Pançe Stefanovski, është rënë dakord që të vazhdohet me realizimin e projektit, gjegjësisht vendosja e rendit vertical të sinjalizimit rrugor.

Të verbërit i bëjnë apel bashkive, por edhe pushtetit qendror, që kur ndërtojnë rrugë, trotuare dhe infrastrukturë tjetër, të mendojnë për ta, sepse disa trotuare janë më të larta e të tjera më të ulëta, gjë që paraqet problem dhe stres shtesë për ta dhe për njerëzit në karrige me rrota.

Vitanov dhe anëtarët e Shoqatës së të Verbërve kërkojnë një kulturë më të madhe të qarkullimit nga ana e shoferëve të cilët i parkojnë automjetet e tyre në trotuare. Ai tregon se një automjet i parkuar zë tre deri në katër metra të sipërfaqes së trotuarit, ndaj këmbësorët dhe personat e verbër detyrohen të dalin në rrugë duke vënë në rrezik jetën e tyre.

Viktoria Dimitrova-Jovanova

Video: Asllan Vishko dhe Vladimir Rabosoviq

Foto: MIA