Shkup 22 janar 2023 (MIA) - Progresi i vetëm në luftën kundër torturës dhe trajtimit çnjerëzor është strategjia dhe dokumentacioni, gjegjësisht drejtimet që duhet të marrë shteti, zbatimi mbetet dobësi dhe përpjekjet shtesë, veçanërisht financiare, janë të nevojshme që personat e dënuar mund të vuajnë dënimin me burg në kushte të përshtatshme. Këto janë pjesë e konkluzioneve që dolën nga manifestimi final i projektit “Lufta kundër torturës dhe trajtimit çnjerëzor” të realizuar nga Komiteti i Helsinkit për të Drejtat e Njeriut dhe Shoqata Maqedonase e Juristëve të Rinj.

Në manifestimin e sotëm u promovuan raportet për kushtet dhe kushtet në Institucionet ndëshkuese-përmirësuese dhe në spitalet psikiatrike dhe institucionet për mbrojtje sociale në vitin 2023, si dhe raporti për reformat në sistemin penitenciar në Republikën e Maqedonisë së Veriut.

Në periudhën maj-qershor të vitit 2023 janë bërë katër vizita të njëpasnjëshme në burgun e Idrizovës, në burgun e Shtipit, në burgun e Prilepit dhe në burgun e Kumanovës, gjatë të cilave është vërejtur se përkundër angazhimeve të shumta të shtetit, organizatave ndërkombëtare dhe vendore për përmirësimin e kushteve në institucionet korrektuese ende ekzistojnë mangësi në sistem.

Sipas raportit, mungon bashkëpunimi i duhur ndërsektorial ndërmjet institucioneve kompetente, i cili është kyç për zgjidhjen e problemeve me të cilat përballen personat e privuar nga liria në këto institucione, dhe pikërisht për këtë, institucionet penitenciare nuk përmbushin detyrimet e tyre ligjore për të tejkaluar problemet që zvarriten për një kohë të gjatë duke pamundësuar që të dënuarit të gëzojnë të drejtat e tyre dhe të risocializohen në përputhje me rrethanat.

Personat e dënuar nuk kanë akses adekuat në kujdesin shëndetësor, as kushte adekuate materiale të jetesës dhe programet e risocializimit, kushtet për zbatimin e tyre dhe ndihma pas dënimit janë ende të pamjaftueshme dhe të pazbatueshme.

Njëkohësisht, gjatë kësaj periudhe ka pasur një rritje të pakënaqësisë së pjesëtarëve të policisë së burgjeve, të cilët kanë bërë me dije se u është cenuar siguria dhe se përballen me një problem serioz për shkak të rritjes së presioneve dhe kërcënimeve ndaj tyre personalisht, por edhe kundër familjeve dhe njerëzve të tyre të dashur.

Korrupsioni vazhdon të jetë problem serioz në institucione dhe si praktikë pozitive vërehet se në disa institucione të vuajtjes së dënimit po punohet për vendosjen e masave dhe aktiviteteve për risocializim, aktivitete profesionale, si dhe rritje të punësimit të personave të dënuar.

Problem alarmant mbetet mbipopullimi, veçanërisht në INP Idrizovë, ku gjendet numri më i madh i të dënuarve, shumica e të cilëve janë rrezik për sigurinë.

Nga konstatimet e Raportit për gjendjen dhe kushtet në spitalet psikiatrike dhe institucionet për mbrojtje sociale, ku përfshiheshin spitalet psikiatrike në Shkup, Negorc dhe Demir Hisar, si dhe Institucioni special i Demir Kapisë, rezulton se në disa reparte psikiatrike, tualetet, banjat dhe higjiena ishin në nivele shumë të ulëta , disa pacientë nuk mund të dilnin jashtë për ajrosje për javë apo edhe muaj.

Gjendja e personelit ishte e pakënaqshme, nuk kishte trajtim të mjaftueshëm psiko-social, kufizimi mekanik bëhej me zinxhirë metalikë, pa mbikëqyrje të vazhdueshme dhe para pacientëve të tjerë. Shumë “pacientë të mbajtur vullnetarisht” u privuan nga liria, pa përfituar nga masat mbrojtëse të parashikuara nga ligji për pacientët e ndaluar në mënyrë të pavullnetshme, ndërsa gjykata nuk mori vendim as për muaj të tërë për pacientët e ndaluar me forcë dhe për vite me radhë nuk është bërë asnjë vizitë e pacientëve mjeko-ligjorë nga gjyqtarët.

Një vërejtje domethënës është se legjislacioni përkatës i shëndetit mendor nuk parashikon asnjë procedurë për trajtimin e detyrueshëm të pacientëve psikiatrikë dhe në praktikë shpesh nuk bëhej dallim ndërmjet vendosjes së pavullnetshme dhe trajtimit të pavullnetshëm të një pacienti.

Gjatë së njëjtës vizitë, dhe në lidhje me Institucionin e Posaçëm për Personat me Aftësi të Kufizuara në Zhvillimin Intelektual në Demir Kapi, Komisioni shpreh shqetësim për kushtet materiale të pavijoneve të personave me aftësi të rënda kufizimi intelektual dhe pamundësinë për të dalë jashtë në ajrosje për muaj të tërë , ndërsa kujdesin dentar e vlerësuan pothuajse inekzistent. Gjithashtu, Komisioni rekomandoi që autoritetet përkatëse të forcojnë masat e mbrojtjes ligjore duke u dhënë përfituesve të drejtën efektive për të nisur një procedurë për të pasur ligjshmëri për strehimin e tyre.

Sipas Urania Pirovska nga Komiteti i Helsinkit, problemet në sistemin penetrcial mbeten të njëjta edhe pas 30 vjetësh dhe për zgjidhjen e tyre duhet të ketë vullnet politik dhe të investohen fonde.

“Qeveria e RMV-së nuk mund të mbështetet vetëm në ndihmën që merr nga organizata të ndryshme ndërkombëtare apo në aktivitetet që ne organizatat e shoqërisë civile i zbatojmë dhe të themi se - po, po bëhen përpjekje për të siguruar qasje adekuate për të dënuarit. Gjithnjë e theksoj se faji kryesor nuk është as tek ata që menaxhojnë institucionet ndëshkuese-përmirësuese dhe as tek Drejtoria për Ekzekutimin e Sanksioneve. Bëhet fjalë jashtëzakonisht për përgjegjësinë e shtetit. Fakti që të burgosurit vazhdojnë të jetojnë në disa burgje, duke qëndruar në kushte nën standarde, është rezultat i neglizhencës së shtetit”, mendon ajo.

Edhe Aleksandra Cvetanovska nga Shoqata e Juristëve të Rinj të Maqedonisë shton se shteti duhet të ndërmarrë masa aktive për të mundësuar kushte adekuate për vuajtjen e dënimit me burg dhe akses në kujdesin shëndetësor.

"Sepse kur ke njerëz që janë në burgje dhe që nuk kanë akses adekuat në kujdesin shëndetësor, këtu ke absolutisht trajtim dhe diskriminim të pabarabartë, diçka që duhet çrrënjosur. Me prezencën tonë kemi ofruar ndihmë të drejtpërdrejtë juridike, kemi monitoruar kushtet si janë, kemi ofruar edhe shërbime psikiatrike për personat që kanë nevojë për një ndihmë të tillë dhe besoj se konstatimet tona duhet të merren seriozisht dhe të përfshihen në strategjitë e ardhshme që do të bëhen nga shteti në raport me këto institucione", tha ajo.

Në lidhje me Raportin për reformat në sistemin penitenciar në Republikën e Maqedonisë së Veriut, Helsinki dhe Shoqata Maqedonase e Juristëve të Rinj rekomandojnë vazhdimin e projekteve për ndërtimin e objekteve të reja, uljen e shkallës së personave të dënuar, rritjen e numrit të punonjësve në departamentet për risocializim në INP, punësimi i të dënuarve, përfshirja aktive dhe e plotë e Ministrisë

së Arsimit, kujdesi adekuat shëndetësor, rritja e numrit të pjesëtarëve të policisë së burgjeve si dhe sanksionimi i tyre nëse nuk i realizojnë detyrimet e tyre dhe profesionalizimi i personelit të burgut.

Foto: МIА