Shkup, 2 janar 2025 (MIA) - Nxënësit në shkollat ​​fillore dhe të mesme janë në pushim dimëror dhe do të kthehen në mësim më 20 janar. Viti akademik 2024-2025 do të përfundojë tradicionalisht më 10 qershor. Nuk do të zgjatet si vitin e kaluar sepse nuk do të ketë pushim pranveror që u vendos vitin e kaluar. Për këtë vendim, Ministria e Arsimit dhe Shkencës në këtë vit shkollor ka anketuar mësimdhënësit, prindërit dhe nxënësit e klasave më të larta, dhe siç informoi shumica janë shprehur se nuk duan pushim pranveror.

Ministria u bë me udhëheqësi të re pas ndryshimit të qeverisë në fund të qershorit, vendimi i parë i së cilës ishte rishikimi i Konceptit për arsimin fillor, përkatësisht programet mësimore për të tretën e fundit të arsimit nëntëvjeçar, për shkak të “reagimeve në opinion, integrimit të dobët të lëndëve dhe organizimi dhe realizimi i vështirë i mësimdhënies”. Ndryshimi kryesor pas rishikimit është rikthimi i disiplinave shkencore të historisë, gjeografisë, biologjisë, fizikës dhe kimisë si lëndë të veçanta në klasën e shtatë, tetë dhe të nëntë.

 “Më parë Koncepti parashikonte integrimin e tyre me udhëzime të përcaktuara në mënyrë të paqartë për realizimin e orëve, por edhe reduktimin e shumë përmbajtjeve që janë të një rëndësie të jashtëzakonshme për nxënësit e moshës përkatëse, kumtoi MASH në nëntor kur e publikoi konceptin e rishikuar, pasi më parë u mundësua të jepeshin sugjerime nga publiku për ndryshime në këtë dokument të miratuar në vitin 2020.

Sipas ndryshimeve në Koncept, duhet të hartohet edhe një plan i ri mësimor për arsimin fillor dhe programet e reja për lëndët përkatëse në klasën e shtatë, tetë dhe të nëntë, të cilat do të futen gradualisht duke filluar nga viti akademik 2025/2026 dhe në dy vitet e ardhshme akademike.

Për nxënësit që këtë vit janë në klasën e shtatë, zgjidhja për tekstet shkollore ishte “kalimtare”, gjegjësisht përdorin tekstet që aplikoheshin sipas planprogrameve të vjetra, kurse për atë që mungon dhe është planifikuar për studim, Byroja për Zhvillimin e Arsimit prodhoi materiale shtesë.

Pas marrjes së resorit nga paraardhësi Jeton Shaqiri, ministrja Vesna Janevska njoftoi se po fillojnë ndryshimet në arsim, “duke zëvendësuar improvizimet dhe vendimet ad hok me politika gjithëpërfshirëse afatgjata të krijuara me kontributin e të gjitha palëve të interesit”.

Krahas ndalimit të konceptimit, paralajmërimet e saj të para për risitë në arsimin fillor ishin optimizimi i rrjetit të shkollave dhe futja graduale e mësimit me një turn dhe njëditore në të gjitha shkollat.

Plani është që deri në fund të mandatit, kushte për këtë të mundësohen për të gjithë nxënësit deri në klasën e pestë në vend, të cilët do të qëndrojnë në shkolla deri në orën 16:30, kurse për aktivitetet e tyre shtesë jashtë orarit të rregullt, do të angazhohen mësuesit të cilët tani punojnë në shkollat ​​rajonale në zonat rurale me vetëm pak nxënës në klasë dhe nuk plotësojnë fondin e orëve.

Bëhet fjalë për rreth 3000 deri në 5000 mësues të cilët, me riorganizimin e punës, përkatësisht me optimizimin e shkollave fillore nuk do të mbeten pa punë sepse do të angazhohen për mësim gjithëditor. Mësuesit do të transferohen në shkollat ​​qendrore së bashku me numrin e vogël të nxënësve nga shkollat ​​rajonale, të cilët në vend që të izolohen nga bashkëmoshatarët e tyre, do të kenë kushte më moderne mësimore në një mjedis urban, do të jenë më të motivuar për të mësuar dhe për të garuar.

 “Përfitim kanë fëmijët, përfitim ka edhe shteti. Ne nuk do të shpenzojmë mjete për mirëmbajtjen e shumë shkollave dhe ato mjete do të drejtohen për mësimin e fëmijëve. Pasi të kemi bërë optimizimin e rrjetit, do të vazhdojmë me projektin e mësimdhënies një turn dhe të plotë ditor. Fëmijët nga klasa e parë deri në të pestën do të punojnë me dy mësues dhe do të kryejnë të gjitha detyrat e tyre në shkollë, kur të shkojnë në shtëpi do të jenë të lirë. Nga klasa e gjashtë deri në të nëntën dhe në gjimnaz, në shkollë do të shkojnë vetëm në mëngjes, gjë që është shumë e natyrshme, atëherë janë më efektive - edhe nxënësit edhe mësimdhënësit”, deklaroi ministrja.

MASH po bën analiza me UNICEF-in dhe Bankën Botërore për nevojat infrastrukturore të komunave për të përcaktuar se ku do të jetë e nevojshme të shtohen klasa apo nga ana tjetër të ndërtohen shkolla të reja kur bëhet fjalë për qytetet e mëdha. Tashmë për dhjetë komuna janë përgatitur planet përfundimtare për optimizim, të cilat përveç përfitimeve në cilësinë e mësimdhënies dhe angazhimit të plotë të mësimdhënësve, do të nënkuptojë edhe ndarje efikase dhe objektive të mjeteve buxhetore për komunat. Procesi vazhdon edhe për qeveritë e tjera lokale, për të cilat shpesh mbahen takime ndërmjet përfaqësuesve të MASH, UNICEF-it, BNJVL-së dhe menaxhmenteve komunale.

Arsimi i mesëm profesional po bëhet gjithnjë e më tërheqës për nxënësit – dhe në këtë vit shkollor, ashtu si në vitin e kaluar, rreth dy të tretat e gjysmëmaturantëve zgjodhën të regjistroheshin në një shkollë profesionale.

Rritja e arsimit profesional në muajin nëntor është vërejtur edhe nga Komisioni Evropian (KE) në Raportin Vjetor për progresin e shtetit, ku në pjesën për arsimin është theksuar edhe bashkëpunimi i kompanive, shkollave të mesme profesionale, odave ekonomike dhe Ministrisë së Arsimit dhe Shkencës për mbështetje të praktikës së nxënësve në kompani private, e cila rezultoi me rritje të numrit të klasave të dyfishta në vitin akademik 2023/2024.

Në këtë vit shkollor, sipas të dhënave të MASH, mbi 550 kompani organizojnë mësim praktik për gati 4000 nxënës të paraleleve të dyfishta në 62 shkolla të mesme profesionale. Pesë shkolla të mesme në vend janë shndërruar në qendra rajonale për arsim profesional dhe trajnim dhe tashmë janë marrë vendime që dy shkolla të tjera të shndërrohen në institucione të tilla, roli i të cilave është sigurimi i stafit për nevojat e komunitetit të biznesit,  të zhvillojnë dhe promovojnë arsimin profesional.

Muajin e kaluar u kumtuan edhe rezultatet e dobëta të testimit ndërkombëtar TIMSS të nxënësve të klasës së katërt, në gjuhën maqedonase dhe shqipe, të realizuar në vitin 2023. Nga 58 vende, nxënësit tanë renditen në vendin e 44-të në edukim matematikor dhe në vendin e 47-të në shkencë.

“Për fat të keq, kjo nuk është risi, rezultatet janë të këqija. Nuk mund të them se janë të papritura, por janë dëshmi se duhen ndryshime në gjithçka që përfshin sistemin arsimor. Ndryshimet në arsim nuk janë as të lehta dhe as të shpejta. Por ata kanë filluar dhe shpresoj se në një afat të arsyeshëm do t'i japin rezultatet e tyre”, tha Janevska pas shpalljes së rezultateve.

Në fund të vitit në Kuvend u miratuan ligjet për arsim profesional dhe trajnim, për arsimin e të rriturve, për tekstet shkollore në arsimin fillor dhe të mesëm, për Kornizën Kombëtare për kualifikime dhe ndryshimet në Ligjin për Arsimin Fillor. Propozim-ligji për arsimin e mesëm kaloi fazën e parë në Kuvend, por kur filloi diskutimi në komision në lexim të dytë dhe pas amendamenteve të parashtruara nga BDI, MASH e tërhoqi nga procedura parlamentare me arsyetimin se diskutimi ishte zhvendosur në plan politik.

“Meqenëse u kthye në një temë tjetër, jo temë për arsimin, vlerësova se është më mirë ta tërhiqja. Por do të dorëzohet sërish në Kuvend, me tekst të përmirësuar”, theksoi ministrja Janevska.

MASH krijoi një Trup Koordinues Kombëtar për reformat në arsimin e lartë, qëllimi i të cilit është të bëjë një plan për përmirësimin e cilësisë dhe arritjen e standardeve të larta arsimore.

Vendimin për krijimin e një trupi të përkohshëm në kompetencë të MASH-it, i cili do të analizojë punën e të gjitha universiteteve shtetërore dhe private dhe fakulteteve në përbërjen e tyre, Qeveria e miratoi në seancën e korrikut, ndërsa që në seancën e parë, më 28 qershor të vitit 2024, qeveria e re anuloi vendimin e të kaluarës për themelimin e Fakultetit të Shkencave Shëndetësore në Universitetin Ndërkombëtar në Strugë.Detyra e trupit të përkohshëm është “të përballet” mbiprodhimin e institucioneve të arsimit të lartë në vend, “të ndalojë erozionin e arsimit të lartë” dhe “të kontribuojë në ndryshimet që do të çojnë në cilësi”. Sipas MASH-it, rezultatet fillestare të punës së tij do të jenë të disponueshme pas një viti e gjysmë.

Inspektorët filluan të kryejnë kontrolle, dhe pas mbikëqyrjeve të kryera u mbyllën pesë institute shkencore private, ndërsa në 15 të tjerë u konstatuan parregullsi. Disa nga institutet janë mbyllur për shkak të mosaktivitetit, e disa për shkak të mosplotësimit të kushteve ligjore për punë. Është dhënë një afat prej tre muajsh për të hequr parregullsitë, pas së cilës do të bëhen sërish kontrolle.Duke e kumtuar vendimin për formimin e një trupi për kontroll në arsimin e lartë, kryeministri Hristijan Mickoski, për mediat në atë kohë deklaroi se është e nevojshme "vendosja e rregullit në institucione" dhe se fakultetet që nuk punojnë siç duhet do të humbasin akreditimin e tyre.

“Do të kenë një afat të arsyeshëm për të hequr mangësitë. Ata që nuk do t'i heqin, do të duhet të mbyllen. Të humbasin lejen e punës, të humbin licencën, akreditimin... Nuk mund të merren më diploma brenda natës. Kjo nuk mund të ndodhë dhe do të duhet të ndryshohet”, tha Mickoski.

Në muajin prill filloi rikonstruksioni i konviktit studentor “Kuzman Josifovski-Pitu” në Shkup, sipas marrëveshjes që MASH e ka nënshkruar një vit më parë me kompaninë austriake “Shtrabag” si ofertues më i favorshëm në tenderin ndërkombëtar. Pas disa muajsh filloi edhe rikonstruimi i konviktit “Steve Naumov” në Shkup dhe sipas planit, të dyja duhet të përfundojnë brenda një viti e gjysmë nga fillimi i punimeve. Ato do të jenë efikase në energji dhe do të kenë qëndrueshmëri të përmirësuar që do të kontribuojë në një mjedis më të pastër dhe do të sigurojë kursime financiare.

Rikonstruksionet e “Kuzman” dhe “Stiv Naumov” janë faza e parë e projektit për rehabilitimin efikas energjetik të konvikteve shtetërore të studentëve. Në dy fazat e ardhshme do të rikonstruohen edhe shtatë konvikte të tjera studentore në Shkup, Prilep, Manastir, Shtip dhe Ohër.

Projekti realizohet me një hua prej 20 milionë eurosh nga Banka gjermane për zhvillim dhe një grant prej 4,8 milionë euro nga Bashkimi Europian përmes Programit rajonal për efikasitet energjetik për Ballkanin Perëndimor.

Pas negociatave në mes të MASH-it dhe Sindikatës për Arsim, Shkencë dhe Kulturë (SASHK), të cilat filluan në fund të qershorit, në mes të tetorit u arrit marrëveshja për ngritjen e pagave të mësimdhënësve dhe stafit tjetër në arsim, kur pagat e tyre u rritën për 5 për qind.

Marrëveshja parasheh rritje të vazhdueshme në një periudhë katërvjeçare, gjegjësisht deri në përfundim të mandatit të kësaj Qeverie, pagat mësimdhënësve dhe stafit tjetër duhet të rriten për së paku 46 për qind. Marrëveshja do të jetë pjesë e Marrëveshjes Kolektive që duhet të nënshkruhet në shkurt.

MASH kumtoi se rritja prej 5 për qind nga tetori i vitit 2024 është optimale dhe sipas mundësive të buxhetit, sepse siç ka thënë Janevska në disa raste, “Qeveria e kaluar e ka lënë buxhetin në një gjendje jashtëzakonisht të palakmueshme”.

Kryeministri Mickoski e quajti “marrëveshje historike” dhe paralajmëroi rritje të re të pagave të mësimdhënësve prej 7 për qind në mars të vitit 2025. Në varësi të gjendjes së buxhetit, siç tha, në vitin 2026 dhe 2027 do të rriten pagat e mësimdhënësve dhe profesorëve për 7, 5 deri në 10 për qind, ndërsa në vitin 2028 për 10 deri në 12,5 për qind.

Marrëveshjen e arritur me Qeverinë e ka mirëpritur edhe SASHK-u. Lideri i sindikatës Jakim Nedelkov në tetor në Fejsbuk publikoi se me rritjen e planifikuar mësimdhënësit do të kenë pagë më të lartë se paga mesatare në vend.

 “Ka rënë marrëveshja... pagë më e lartë për punonjësit në arsimin fillor dhe të mesëm. Sipas marrëveshjes, që nga marsi 2028, pagat do të rriten kumulativisht për rreth 50 për qind. Paga e mësimdhënësve më në fund do të jetë mbi pagën mesatare në Maqedoni. Marrëveshjet kolektive për arsimin fillor dhe të mesëm do të nënshkruhen më së voni deri më 20 shkurt, njoftoi Nedelkov pas arritjes së marrëveshjes.

Në arsimin e lartë, nga ana tjetër, nga janari 2025, pagat e shumicës së punonjësve të universiteteve shtetërore do të rriten për 14 për qind dhe për një pjesë më të vogël, përkatësisht të personelit jomësimdhënës, për 8 për qind.

Rritja e pagave të USHKM-së realizohet në bazë të Marrëveshjes Kolektive të nënshkruar të Sindikatës së Universitetit të Shkupit me Kuvendin. Rritja është identike edhe për universitetet e tjera shtetërore pasi u bë ndryshimi në Ligjin për Arsimin e Lartë për të marrë këtë rritje. ls/ 

Hatka Smailoviq

Foto: Arkivi i MIA-s