Bruksel, 9 korrik 2024 (MIA) – Një delegacion qeveritar maqedonas i kryesuar nga kryeministri Hristijan Mickoski nga sot deri të enjten do të marrë pjesë në Samitin e NATO-s në Uashington, i cili do të shënojë 75 vjetorin e themelimit të Aleancës në vitin 1949 dhe në të cilin temat kryesore do të jenë ofrimi i mbështetjes së sigurt dhe të qëndrueshme për Ukrainën, planet për të penguar dhe mbrojtur anëtarët e Paktit, forcimi i industrisë së mbrojtjes dhe investimeve dhe forcimi i partneriteteve globale.   

Në përbërje të delegacionit qeveritar janë edhe ministrat e punëve të jashtme dhe tregtisë së jashtme Timço Mucunski, Mbrojtjes Vllado Misajlovski dhe ministrin e Punëve të Brendshme Pançe Toshkovski.  

Në prag të Samitit, shefi i diplomacisë Mucunski postoi një video-mesazh në Fejsbuk me rastin e takimit në të cilin vlerësoi se "ngjarja është mundësi e shkëlqyer për të demonstruar unitetin e të gjithë aleatëve dhe përpjekjet e ndërsjella për të promovuar më tej bashkëpunimin transatlantik."  

Duke paralajmëruar pjesëmarrjen e delegacionit maqedonas në tubimin, Mucunski falënderoi “partnerët tanë strategjikë për organizimin e këtij samiti historik, në të cilin Aleanca shënon 75 vjet ekzistencë”.   

"Ne vazhdojmë edhe më tej të jemi aleat i besueshëm i NATO-s, me më shumë se dy për qind të PBB-së për investimet në mbrojtje, si dhe me mbështetjen që i japim Ukrainës", tha Mucunski në porosinë.

Qëllimi i NATO-s është të garantojë lirinë dhe sigurinë e anëtarëve të saj, si kyçe për mirëqenien e tyre, përmes mjeteve politike dhe ushtarake.  

Në tekstin hyrës të Marrëveshjes themeluese të NATO-s bëhet e ditur se vendet anëtare riafirmojnë angazhimin e tyre ndaj qëllimeve dhe parimeve të Kartës së OKB-së dhe dëshirën e tyre për të jetuar në paqe me të gjithë popujt dhe të gjitha qeveritë, për të cilat ata janë të vendosur "të mbrojnë lirinë, trashëgiminë e përbashkët dhe qytetërimin e popujve të tyre, bazuar në parimet e demokracisë, lirisë individuale dhe sundimit të ligjit, të kërkojnë të promovojnë stabilitetin dhe prosperitetin në zonën e Atlantikut të Veriut dhe janë të vendosur të bashkojnë përpjekjet e tyre për mbrojtjen kolektive dhe për ruajtjen e paqes dhe sigurisë."  

Në nivel politik, NATO promovon vlerat demokratike dhe u mundëson anëtarëve të konsultohen dhe bashkëpunojnë për çështjet e mbrojtjes dhe sigurisë për të zgjidhur problemet, për të ndërtuar besimin dhe, në planin afatgjatë, për të parandaluar konfliktin.  

Në nivel ushtarak, Aleanca është e angazhuar për zgjidhjen paqësore të kontesteve, por nëse përpjekjet diplomatike dështojnë, ajo ka fuqinë, vetëm ose në bashkëpunim me vende të tjera dhe organizata ndërkombëtare, të ndërmarrë operacione të menaxhimit të krizave, në përputhje me nenin 5 të Marrëveshjes themeluese të NATO-s ose me mandat të Kombeve të Bashkuara.  

Sipas nenit 5 të Marrëveshjes themeluese të Uashingtonit, anëtaret dakordohen  se sulmi i armatosur ndaj një ose më shumë prej tyre në Evropë ose Amerikën e Veriut do të konsiderohet sulm ndaj të gjithëve dhe rrjedhimisht "ata bien dakord që nëse ndodh një sulm i tillë i armatosur, secili prej tyre, në ushtrim të së drejtës së një vetëmbrojtjeje individuale ose kolektive të njohur nga neni 51 i Kartës së Kombeve të Bashkuara, do të ndihmojë palën ose palët e sulmuara, duke ndërmarrë menjëherë, individualisht dhe në bashkëpunim me palët e tjera, veprime të tilla që konsiderohen të nevojshme, duke përfshirë përdorimin e forcës së armatosur, për të rivendosur dhe ruajtur sigurinë e zonës së Atlantikut të Veriut."  

Paragrafi i dytë i nenit 5 thekson se çdo sulm i tillë i armatosur dhe të gjitha masat e ndërmarra si rezultat i tij do t'i njoftohen menjëherë Këshillit të Sigurimit të OKB-së. "Masa të tilla do të ndërpriten kur Këshilli i Sigurimit të ndërmarrë masat e nevojshme për të rivendosur dhe ruajtur paqen dhe sigurinë ndërkombëtare", shtohet në nenin.  

Neni 4 i Marrëveshjes përcakton se anëtarët do të konsultohen së bashku sa herë që, sipas mendimit të ndonjërës prej tyre, kërcënohet integriteti territorial, pavarësia politike ose siguria e secilës prej palëve.  

Që nga formimi i Aleancës në vitin 1949, dispozita e nenit 4 është aktivizuar shtatë herë në pesë raste me kërkesë të Turqisë, e cila filloi konsultimet me Këshillin e Atlantikut të Veriut. Kërkesa e parë e Turqisë ishte më 10 shkurt të vitit 2003 për shkak të një "kërcënimi ndaj popullsisë ose territorit të saj si rezultat i një konflikti të armatosur në Irak", pas çka NATO në përgjigje zbatoi Operacionin "Shfaqja e zbrapsjes", pastaj në dy raste në vitin 2012, së pari më 22 qershor kur një avion luftarak turk u rrëzua nga mbrojtja ajrore siriane, e më pas më 3 tetor kur një sulm me raketa nga territori i Sirisë vrau pesë civilë turq, duke rezultuar në vendosjen e raketave Patriot përgjatë kufirit. Në vitin 2015, Turqia e riaktivizoi këtë nen pas sulmeve terroriste më 26 korrik, si dhe më 28 shkurt të vitit 2020 pas vdekjes së ushtarëve turq në një sulm ajror sirian në provincën Idlib.  

Shtetet anëtare të NATO-s konsultohen dhe marrin vendime për çështjet e sigurisë në të gjitha nivelet dhe në fusha të ndryshme. Vendimi në nivel të NATO-s është shprehje e vullnetit kolektiv të të 32 vendeve anëtare, sepse të gjitha vendimet merren me konsensus. 

Kur bëhet fjalë për formimin e NATO-s, zakonisht vlerësohet se Pakti u krijua si rezultat i kërcënimit të ish-Bashkimit Sovjetik, por në thelb pas lindjes së tij qëndronin tre qëllime - pengimi i ekspansionizmit sovjetik, shpëtimi i ringjalljes së militarizmit nacionalist në Evropë dhe inkurajimi i integrimit politik evropian. 

Mes pasojave të Luftës së Dytë Botërore, e cila u mori jetën pothuajse 36.5 milionë evropianëve, 19 milionë prej tyre civilë, Shtetet e Bashkuara vendosën të braktisin politikën tradicionale të izolimit, duke promovuar Planin Marshall për të ndihmuar dhe mbështetur vendet evropiane në rimëkëmbjen dhe stabilizimin e tyre ekonomik. Bashkëpunimi i forcuar ekonomik dhe politik, por edhe kërcënimi i ekspansionizmit sovjetik, imponoi nevojën për bashkëpunim më të madh ushtarak dhe mbrojtje kolektive, që rezultoi së pari me krijimin e Bashkimit Perëndimor në vitin 1948, dhe një vit më vonë me nënshkrimin e Marrëveshjes së Atlantikut të Veriut, i cili formoi NATO-n. 

Marrëveshja e Atlantikut të Veriut u nënshkrua më 4 prill të vitit 1949 në Uashington nga 12 vende - Belgjika, Britania e Madhe, Danimarka, Islanda, Italia, Kanadaja, Luksemburgu, Norvegjia, Portugalia, Shtetet e Bashkuara, Franca dhe Holanda, pasuar nga krijimi i një strukture ushtarake për të koordinuar në mënyrë efektive veprimet e përbashkëta të sigurisë. Një strukturë komande e konsoliduar me Shtabin Suprem të Fuqive Aleate në Evropë u krijua në periferi të Parisit, Rokenkort, pranë Versajës, dhe gjenerali amerikan Duajt D. Ajsenhauer u emërua komandanti i parë suprem i Fuqive Aleate në Evropë. Menjëherë pas kësaj, në Paris u krijua një Sekretariat i përhershëm civil i NATO-s dhe Lordi britanik Hastings Lionel Ismejy u emërua si Sekretari i parë i përgjithshëm i Aleancës...

Foto: NATO/ arkivi i MIA-s