Shkup, 20 shkurt 2023 (MIA) - Tërmetet nuk mund t'i parashikojmë, por mund t'i bëjmë më pak vdekjeprurës. Përveç burimeve të tilla si pajisjet cilësore dhe kapacitetet njerëzore, kërkohen edhe struktura të forta. MIA ka biseduar me Profesor Doktor Goran Markovski, anëtar i Katedrës për Konstruksionet prej metali dhe druri, i cili thekson se përdorimi i materialeve cilësore është një nga parakushtet për ndërtim cilësor.

“Ndërtimi është mjaft i normativizuar në vendin tonë, por përmbajtja është, do të thosha, me vrima, me një sërë boshllëqesh nëpër të cilat, ndër të tjera, arrijnë të rrëshqasin edhe materiale të cilësisë së ulët, pa kontroll të zbatuar siç duhet apo edhe më keq me kontrolle false. Këtu do të veçoj prodhimin e betonit. Të bësh beton cilësor është njohuri, jo rastësi. Kjo kërkon një përgjegjësi të lartë të të gjithë pjesëmarrësve në ndërtim”, thotë Markovski.

Profesori thekson se rruga nga ideja deri në realizimin e ndërtimit është e gjatë dhe kalon nëpër një numër të madh njerëzish dhe institucionesh, ndërsa inxhinieri mbikëqyrës ka një rol jashtëzakonisht të rëndësishëm dhe shumë të përgjegjshëm në sigurimin e cilësisë së nevojshme të ndërtimit.

Ajo që duhet të na shqetësojë posaçërisht, sipas Markovskit, është nëse korrupsioni do të “kalojë” në atë rrugë.

“Është edhe më e rrezikshme që në këtë fushë ka një korrupsion shtesë që unë do ta quaja tekno-korrupsion. Në raste të tilla, sekretet mbeten të fshehura në ndërtimet, të cilat zbulohen pikërisht gjatë tërmeteve si ato në Turqi dhe Siri”, thekson Markovski.

Sipas profesorit, Maqedonia e Veriut ka rregullore të mira dhe ato pritet që të përmirësohen më tej në të ardhmen.

Intervistën po e transmetojmë të plotë:

Pse është e rëndësishme cilësia e materialit në ndërtim?

“Ndërtimi është mjaft i normativizuar në vendin tonë, por përmbajtja është, do të thosha, me vrima, me një sërë boshllëqesh nëpër të cilat, ndër të tjera, arrijnë të rrëshqasin edhe materiale të cilësisë së ulët, pa kontroll të zbatuar siç duhet apo edhe më keq me kontrolle false. Këtu do të veçoj prodhimin e betonit. Të bësh beton cilësor është njohuri, jo rastësi. Kjo kërkon një përgjegjësi të lartë të të gjithë pjesëmarrësve në ndërtim. Dua të përmend se aktualisht ndërtesa më e lartë në botë është prej betoni të armuar, që është dëshmi e mundësive të këtij materiali, por sigurisht, vetëm nëse plotësohen kushtet që përmenda më parë.

Nuk jam i bindur se ekonomia është motivi parësor për dështimin për të ofruar cilësi konkrete të betonit, mendoj se kjo është injoranca. Sigurisht që ka kompani serioze që kujdesen për cilësinë e materialit dhe respektimin e standardeve. Këtu më duhet të përmend se për një kohë të gjatë kishim një përzierje të standardeve të vjetra maqedonase të marra nga ish-Jugosllavia dhe standardeve të reja evropiane, të cilat krijuan dhe në disa pjesë ende krijojnë komplikime gjatë ndërtimit. Shpresoj që kjo situatë të kapërcehet me Rregulloren e miratuar në shtator të vitit 2020, e cila parashikon që nga shtatori i këtij viti të përdoren vetëm standardet evropiane, si për projektimin e strukturave, ashtu edhe për cilësinë e materialeve, kontrollin e tij. Besoj se me këtë problemi do të tejkalohet.

Çfarë parashikon procedura e mbikëqyrjes gjatë ndërtimit, kush e kryen atë dhe a e kontrollon dikush atë proces?

“Rruga nga ideja deri në realizimin e ndërtimit është e gjatë dhe kalon nëpër një numër të madh njerëzish dhe institucionsh. Fillon me projektimin, pastaj bëhet rishikimi i dokumentacionit të projektit, ekspertiza nga Instituti i Inxhinierisë së Tërmeteve, pastaj fillon ndërtimi i objektit, në të cilin merr pjesë inxhinieri mbikëqyrës, i cili duhet të kujdeset për cilësinë e ndërtimi dhe përputhshmëria e ndërtimit me projektin, dhe sigurisht kontraktori. Të gjithë pjesëmarrësit duhet të posedojnë autorizimet përkatëse, ndërsa personat juridikë dhe licencat. Siç shihet, është një sistem shumë i rregulluar, por edhe një sistem në të cilin mungojnë përgjegjësitë e përcaktuara saktësisht të pjesëmarrësve individualë.

Në gjithë këtë sekuencë pjesëmarrësish, inxhinieri mbikëqyrës ka një rol jashtëzakonisht të rëndësishëm, do të thosha vendimtar dhe shumë të përgjegjshëm në sigurimin e cilësisë së nevojshme të ndërtimit. Praktikisht nuk ka njeri që ta kontrollojë dhe për këtë arsye ai duhet të jetë jashtëzakonisht profesionist, i ndërgjegjshëm, i kujdesshëm dhe i përkushtuar ndaj detyrës që ka.

A duhet të na shqetësojë edhe në këtë fushë problemi i korrupsionit, i cili është përgjithësisht i pranishëm në shoqëri?

“Sigurisht. Për më tepër, në këtë fushë ka një korrupsion shtesë që unë do ta quaja tekno-korrupsion. Këto janë rezultate të rreme, jo të besueshme të kontrollit të cilësisë së materialit, diçka që mund të ketë pasoja të paparashikueshme. Në raste të tilla, sekretet mbeten të fshehura në ndërtimet, të cilat zbulohen pikërisht gjatë tërmeteve si ato në Turqi dhe Siri. Është një lloj korrupsioni shumë i rrezikshëm që mund të parandalohet me kontrolle të dyfishta dhe sigurisht me ndërgjegjësim më të madh të personave të përfshirë për pasojat që mund të sjellë puna nga pakujdesia.

A ka një rregullore që mendoni se duhet përmirësuar apo një rregullore që ne nuk e kemi dhe duhet ta kemi?

“Mendoj se përgjegjësia e pjesëmarrësve në ndërtim duhet të përcaktohet saktësisht. Në fakt nuk është asgjë e re. Ajo në vendet e zhvilluara funskionon për një kohë të gjatë. Kërkohet sigurimi ndaj dëmeve të palëve të treta nëpërmjet shoqërive të sigurimit. Secili nga pjesëmarrësit në projektim dhe ndërtim duhet të ketë një sigurim të tillë në mënyrë që të përfshihet në procesin e ndërtimit. Vlera e tij do të varet nga lloji i projekteve në të cilat mund të punojë. Sigurisht që ka edhe miratimin e Eurokodeve – standardeve për projektimin e konstruksioneve. Ato përmbajnë njohuritë më të përditësuara në fushën e inxhinierisë së ndërtimit. Nga shtatori i këtij viti eurokodet bëhen të detyrueshme për aplikim edhe tek ne dhe me këtë besoj se në të ardhmen do të kemi ndërtime më cilësore dhe më të sigurta.

Si jemi me stafin vendas për mbikëqyrje, a ka angazhim të stafit nga jashtë, cilat janë pritshmëritë për periudhën e ardhshme, a do të kemi mjaft ekspertë të fushës që do të mund t'u përgjigjen nevojave të aktiviteteve ndërtimore në vend?

“Ajo që mund të them me siguri është se asnjë vend nuk mund të funksionojë pa numrin e nevojshëm brenda vendit të inxhinierëve të ndërtimit. Një shtet nuk mund të mbështetet vetëm tek kompanitë dhe inxhinierët e huaj, sepse nuk bëhet fjalë vetëm për ndërtimin e ndërtesave të reja, por edhe për mirëmbajtjen, kontrollin, rikonstruksionin, rinovimin e tyre etj. Dhe kjo kërkon personel vendas. Supozoj se është e qartë për të gjithë se funksionimi i shumë institucioneve dhe ndërmarrjeve publike pa inxhinierë ndërtimi është praktikisht i pamundur. Dhe kështu arrijmë tek ajo që, për mendimin tim, është më kritikja për momentin, që është rënia e interesit të të rinjve për të studiuar në ndërtim. Numri i studentëve të saporegjistruar në Fakultetin e Inxhinierisë së Ndërtimit po bie seriozisht nga viti në vit.

Interesi është aq i ulët sa ndërtimi ka filluar të bëhet i paqëndrueshëm. Ka disa arsye për këtë prirje. Disa prej tyre janë të njohura, për disa ne vetëm mund të hamendësojmë. Por një gjë është e sigurt – nëse ky lloj regjistrimi në arsimin e lartë do të vazhdojë, në një të ardhme jo të largët do të përballemi me mungesë serioze të stafit inxhinierik. Dhe kjo do të thotë ndërtesa me cilësi më të ulët, rreziqe më të mëdha prishjeje, etj. Këtu e shoh rrezikun dhe domosdoshmërinë që institucionet kompetente të merren me këtë problem dhe të mos lejojnë regjistrimin spontan, pra studimin masiv të disa profesioneve aktuale të sotme në kurriz të atyre që janë me rëndësi jetike për shtetin. Diçka duhet bërë urgjentisht për të zbutur të paktën këtë prirje. Pse, nëse nuk plotësohet boshllëku, duhet të jemi të vetëdijshëm se brezat e ardhshëm do të jetojnë në objekte më pak të sigurta dhe më të cenueshme.

Pse është e rëndësishme të bëhet një tërmet i simuluar për të testuar qëndrueshmërinë e ndërtesave?

“Mendoj se kjo është e rëndësishme sepse me çdo lloj koaludimi apo testimi të ndërtimit jemi një hap më afër së vërtetës. Gjatë projektimit të konstruksioneve bëhet një model matematikor me supozime të caktuara. Nëpërmjet analizës së tij kuptojmë se si do të reagojë ka ndërtim gjatë veprimit të veprimtarive të parapara, ndërmjet tyre edhe gjatë veprimit të tërmetit të projektuar. Megjithatë, rruga nga modeli në letër apo kompjuter drejt realitetit është e gjatë. Pas tij janë të mundshme shumë surpriza. Kryesisht të pakëndshme. Dhe janë pikërisht rezultatet e matjeve të tilla të objekteve të ndërtuara që janë një tregues i shkëlqyer se sa të mira kanë qenë supozimet në projekt dhe si mund të përmirësohen në të ardhmen gjatë projektimit të objekteve të mëvonshme. Një trend në botën e zhvilluar është monitorimi i vazhdueshëm i ndërtimeve më serioze dhe domethënëse. Ato me gjatësi më të lartë, formë më specifike dhe me rëndësi më të madhe për shoqërinë si spitalet, shkollat etj.

Të dhënat e marra në këtë mënyrë mund të shërbejnë një ditë për racionalizimin e ndërtesave dhe, natyrisht, ajo që është edhe më e rëndësishme, për një vlerësim më të saktë të besueshmërisë së tyre. Objektet e shtrenjta dhe të ndjeshme nuk duhet t'i lihen rastësisë. Rritja e ndërgjegjësimit të investitorëve për një qasje kaq të përgjegjshme ndaj kësaj çështjeje është një detyrë për të cilën duhet punuar.

Simona Sërbinoska

Foto: Darko Popov dhe Arkivi I MIA-s