Shkup, 18 shtator 2024 (MIA) – Gjykata Kushtetuese sot diskutoi në seancë nëse me vendosjen e përkatësisë së bashkësisë që është e nevojshme për të plotësuar secilin vend pune, kandidatët për nëpunës administrativë janë të kufizuar në disponueshmërinë e secilës punë, respektivisht nëse nga "detyrimi i kandidatëve për nëpunës administrativë në aplikimin për punësim midis të dhënave të tjera personale për të treguar përkatësinë e bashkësisë" shkel parimin e profesionalizmit dhe kompetencës dhe shkel të drejtën e garantuar me kushtetutë për punë dhe zgjedhjen e lirë të punësimit.

Kryetari i Gjykatës Kushtetuese dhe gjykatës njoftues për lëndën, i formuar me iniciativën e KSHPK-së, Darko Kostadinovski, theksoi se sot absolutisht nuk flasin për heqjen e të drejtave të dikujt dhe se sipas mendimit të tij kjo masë afirmative ka përmbushur qëllimin e saj dhe se vetëm sistemi i meritave dhe kompetenca duhet të jetë kriteri i vetëm për punësim dhe avancim.

"Moment vendimtar për vendimin e gjykatës është realiteti shoqëror sot. Nëse ai ka përmbushur qëllimin e vet, për mendimin tim, përfaqësimi i drejtë dhe adekuat ka arritur qëllimin e tij. E them këtë nga një prizëm që sapo të ketë arritur qëllimin e vet, shkel parimin e kompetencës", tha Kostadinovski.
Kostadinovski gjithashtu theksoi se "është absolutisht fakt se aplikimi nuk është kompetencë e jona", megjithatë, siç tha ai "disa fenomene shoqërore kanë rëndësi për ne dhe që ne të marrim vendim".

"Ne as nuk japim dhe as nuk heqim dorë nga disa të drejta. Nuk na takon neve të mësojmë ligjvënësin se si të operacionalizojë ndonjë të drejtë kushtetuese. Është e drejta jonë të shohim se si operacionalizohet dhe si zbatohet. Me dispozitat e kontestuara nuk i përmbahet korniza kushtetuese... Është thelbësore të vendoset nëse dispozitat e kontestuara janë në përputhje me Kushtetutën, ndërsa i takon ligjvënësit të gjejë një mënyrë për ta operacionalizuar atë. Nëse vlera themelore është në Kushtetutë, si e kemi shfuqizuar ne? Ne nuk kemi hequr të drejtat e askujt" tha Kostadinovski.  

Kombësia, sipas Kostadinovskit, është një ndjenjë private, personale dhe e brendshme e përkatësisë së individit dhe kujtoi se Gjykata Kushtetuese tashmë ka vendosur edhe ata, si gjykatës kushtetues, kanë thënë se është një e drejtë personale "për t'u shprehur, jo për t'u shprehur ose për t'u përmbajtur nga shprehja" e përkatësisë kombëtare. 

Organi më i thirrur për të pasqyruar sigurinë juridike, tha Kostadinovski, është Gjykata Kushtetuese dhe theksoi se veprimi afirmativ shfuqizon shoqërinë amerikane, e cila, siç tha ai, është shoqëri shumë më komplekse dhe e larmishme, bazuar në të njëjtat themele dhe parime që përmban raporti i tij mbi këtë temë.

"Absolutisht nuk shoh arsye që shoqëria të dridhet nga vendimi ynë. Ne as nuk marrim dhe as nuk japim të drejtën e askujt. Nuk besoj se do të krijojë vakuum juridik. Është fakt se këto vegla ndihmojnë në zbatimin e këtyre normave kushtetuese dhe ligjvënësi mund të ulet nesër dhe të miratojë udhëzimpër zbatimin e tyre. Ne nuk jemi të thirrur të themi se çfarë duhet të punojë, ne vetëm mund të japim udhëzime se ku duhet të shkojë", porositi Kostadinovski. 

Me iniciativën e tij, Kostadinovski i propozoi gjykatës të vendosë procedurë edhe për regjistrin, balancuesin dhe miratimin e planeve vjetore për punësim në administratën publike. 
"Të gjithë e dimë realitetin në të cilin jetojmë. Ne e dimë cilësinë e shërbimeve dhe besimin e qytetarëve në aparatin shtetëror dhe sektorin publik. Nëse jemi të sinqertë, do të pranojmë se në të paktën një segment dhe këto dispozita të diskutueshme konsiderojmë se ata kanë hise në atë realitetin tonë. E them të gjithë këtë me shpresën se nuk do të keqkuptohet", tha Kostadinovski.
Gjykatësi kushtetues Osman Kadriu tha se bëhej fjalë për "çështje të ndjeshme e natyrës kombëtare për përkatësinë e bashkësive jo-shumicë" dhe në prononcimin e tij ai veçoi katër, sipas mendimit të tij, fakte të padiskutueshme dhe disa pretendime të diskutueshme për të cilat ai dha mendimin e vet. 

- Fakte të padiskutueshme janë: Së pari, e drejta e përkatësisë kombëtare si element i përfaqësimit të drejtë. Së dyti, nuk ka dyshim se në praktikë ka pasur abuzim me zbatimin e kësaj dispozite nga individë dhe organe. Së treti, që të gjitha këto abuzime duhet të trajtohen individualisht dhe së katërti, që në të gjitha këto abuzime të rastësishme ka dështuar përgjegjësia”, tha Kadriu.
Si fakte të diskutueshme, Kadiru theksoi atë se përkatësia kombëtare si element i përfaqësimit të drejtë të bashkësive jo-shumicë ka bazën e saj në amendamentin kushtetues 6 të miratuar në kuadër të amendamenteve 4-18 si rezultat i Marrëveshjes Kornizë të Ohrit.

- Ky ndryshim paraqet një vlerë të rëndësishme themelore - garanton përfaqësimin e duhur të të gjitha bashkësive në të gjitha institucionet dhe në të gjitha nivelet. Së dyti,  edhe pse nuk është e diskutueshme për mua, por për ta shtjelluar si të tillë. Sintagma e përkatësisë kombëtare nuk pezullon kurrë absolutisht kushtet ligjore të punësimit për një punë specifike dhe nuk e eliminon sistemin e meritave. Këto vlera jo vetëm që nuk u pezulluan, por ato duhet të respektohen, sepse akti i krijimit të marrëdhënies së punës i nënshtrohet gjithmonë pavlefshmërisë", deklaroi Kadriu.

Rrethanë e tretë, theksoi Kadiru, është se si marrëveshjet dhe konventat ndërkombëtare e shohin çështjen e rëndësishme të përkatësisë kombëtare.  
- Në asnjërën prej tyre nuk ka asnjë dispozitë me të cilën ndalohet e drejta e qytetarëve për të shprehur përkatësinë e tyre kombëtare. Përkundrazi, ato mbështeten dhe promovohen", tha ai.

Sipas Kadriut, në rastin konkret niset nga konstatimi se dispozitat për përkatësinë kombëtare dhe përfaqësimin e barabartë në administratë janë antikushtetuese, megjithatë, siç theksoi ai, si atëherë “përkatësia kombëtare dhe përfaqësimi i drejtë zbatohen në organet e tjera”, siç është rasti në zgjedhjen e gjykatësve, prokurorëve, avokatit të popullit … ku “ajo dispozitë kushtetuese respektohet dhe zbatohet në mënyrë të pandërprerë”.

- Ne të tre u zgjodhëm me Badenterin, por një element kyç për zgjedhjen tonë ishte përkatësia jonë kombëtare. Prandaj shtroj pyetjen, nëse është antikushtetuese, atëherë pse nuk zgjerohet edhe në këto dispozita. Prandaj është kontradiktor”, deklaroi Kadriu. 
Nëse nisma miratohet, sipas Kadriut, vetë e drejta e të gjitha bashkësive pakicë do të pezullohet dhe "qytetarët do të humbasin të drejtën dhe do të pësojnë dëmtim të të drejtave të tyre të garantuara me kushtetutë."

"Përfaqësimi i bashkësive më të vogla kombëtare është shqetësues dhe ato nuk janë. Imagjinoni nëse ligji shfuqizohet, atëherë nuk do të kemi përfaqësim dhe të drejtat e bashkësive jo-shumicë do të shfuqizohen. Unë duhet të konkludoj se nëse kjo ndodh dhe merr vendim në dëm të bashkësive të pakicave, ne do të merremi si gjykatë në një situatë shumë të dëmshme për marrëdhëniet midis bashkësive në vend", deklaroi Kadriu.

Lidhur me propozimin e gjykatësit njoftues me nismën e tij për ta zgjeruar atë në një sërë dispozitash të tjera ligjore të së njëjtës çështje, Kadriu tha se ishte e pakuptimtë.
"Gjykata mund të ketë iniciativën e saj, jo një gjykatës. Kur bëhet fjalë për iniciativën tonë, ne nuk kemi propozim gojor, por raport me shkrim dhe propozim të gatshëm", tha Kadriu.
Gjykatësi Naser Ajdari deklaroi se e mbështeste plotësisht paraqitjen e gjykatësit Kadriu, i cili, tha ai, paraqiti fakte të pakundërshtueshme.

"Jam i bindur se kjo nismë duhet të refuzohet si e pabazë. Është thelbësore të kuptohet se dispozitat e kontestuara nuk janë jokushtetuese, por vlerë themelore. Pa këtë balancues, rrezikojmë të kthehemi në një gjendje pabarazie", deklaroi Ajdari.

Sipas Ana Pavllovska-Daneva, gjykatësve kushtetues u kërkohet të mendojnë pak më gjerësisht në kontekstin shoqëror dhe për këtë arsye është mirë që, siç tha ajo, gjykatësi njoftues i referohet edhe praktikës së gjykatave amerikane.

"Plotësisht pajtohem me atë që është deklaruar në relacionin e gjykatësit njoftues. Lidhur me zgjerimin e iniciativës me iniciativën e vet, unë absolutisht besoj se ai ka të drejtë, duke marrë parasysh se ai ka të drejtë gojore për ta bërë këtë me shkrim", tha Pavllovska-Daneva.
Balancuesi, theksoi  Pavllovska-Daneva,  është vetëm zgjidhja softuerike e vitit 2016, dhe asnjëra prej tyre, siç tha KSHPK, por gjykatësi njoftues me iniciativën e tij e zgjeron, dhe kjo është një gjë e mirë.

"Duke marrë parasysh frymën e veglave të aplikuara për përfaqësim të drejtë, Balancuesi nuk do të thotë as promovim të të drejtave dhe as kthim prapa i tyre. Që nga viti 2016, ajo ka qenë një mjet korrupsioni, partizimi dhe nepotizmi. Numri i madh i vendeve të punës që ndryshojnë kombësinë. Prandaj, unë absolutisht do ta mbështes shfuqizimin e propozim metodologjisë, tha Pavllovska Daneva.

Sa i përket propozimit të KSHPK-së, Pavllovska Daneva iu referua vetëm citimit të tretë për shpalljen publike, duke vlerësuar se kjo sfidon të drejtën për punë.

"Një nga të drejtat themelore është e drejta e punës. Më tregoni se si nuk më është mohuar e drejta e punës, nëse njoftimi publik thotë “vetëm një maqedonas mund të konkurrojë”. A nuk është kjo shkelje e të drejtave të të gjithë jo-maqedonasve? Kjo është antikushtetuese dhe ne nuk po i mbrojmë bashkatdhetarët tanë", tha Pavllovska Daneva.

Sipas saj, kur një normë ligjore është kaq e paqëndrueshme dhe lë hapësirë për abuzim, kjo shkakton pasiguri juridike për qytetarët. "Në qoftë se Ministria lë boshllëk juridike që krijon pasiguri juridike, atëhere Gjykata Kushtetuese thirret të reagojë", theksoi ajo. 
T

atjana Vasiq Bozaxhieva tha se sipas mendimit të saj e drejta për përfaqësim të drejtë dhe ndalimi i diskriminimit mund të zbatohen plotësisht dhe se ajo “nuk beson se dy dispozitat duhet të jenë të jashtëzakonshme me njëra-tjetrën”. 

"Shfuqizimi i Balancuesit nuk do të thotë shfuqizim i vlerës themelore. Ajo vazhdon të qëndrojë, derisa të vlerësohet se nuk është e nevojshme, domethënë, ligjvënësi nuk thotë se kjo masë afirmative e ka përmbushur qëllimin e saj dhe duhet të shfuqizohet. Besoj se propozimi është i pranueshëm, i bazuar, sepse bie në fushën e ligjit të punës", tha Vasiq Bozaxhieva. 
Sipas Bozaxhievës, “balancuesi” nuk duhet të shfuqizohet, por të zëvendësohet me një mjet të ri që nuk do të gjenerojë diskriminim negativ.

- Qëndrimi im është se duhet të fillohet procedurë dhe t'u jepet institucioneve përkatëse mundësia dhe afati, sipas të dhënave të tyre, për të dalë me propozim për një zgjidhje që nuk do të gjenerojë diskriminim negativ. Propozimi im është të mbështesim referatit, por konsideroj se duhet të shoqërohet me rekomandime", deklaroi Bozaxhieva.

Gjykatësja Jadranka Davoviq Anastasovska tha se nga të gjitha mjetet për përfaqësim të drejtë për të, më e diskutueshmja është se shpalljet duhet të përmbajnë përkatësi kombëtare.

"Është njerëzore që kushdo që dëshiron të gjejë një punë mund të ndryshojë kombësinë e tij, e cila është një ndjenjë e lirë. Si përcaktohet që dikush ka bërë deklaratë të rreme dhe unë me të vërtetë nuk e di se çfarë është ai regjistër. Kjo më hap një dilemë. Ky është diskutimi im, nuk e di nëse po ndihmoj apo jo", tha Davoviq Anastasovska.

Gjyqtari Fatmir Skender tha se pajtohet plotësisht me qëndrimet e gjykatësve Kadriu dhe Ajdari dhe tha se nuk është “detyrimi ynë të themi nëse ky ligj është shteruar në zbatimin e tij, është detyrim i legjislaturës.”

"Vegla e vetme për të parandaluar majorizimin e më të voglit nga më të mëdhenjtë.

Cilat janë pasojat nëse e shfuqizojmë atë. Pasojat nuk mund t'i marrim parasysh, por nëse janë kushtetuese apo jo. Është bindja ime personale se është kushtetuese", tha Skenderi.
Lidhur me pikëpamjet e tij për përkatësinë kombëtare, Skenderi tha se të drejtat e fituara nuk duhet të hiqen, por të avancohen.

- Bëhet fjalë për të drejta të fituara që nuk devijojnë nga të gjitha konventat dhe marrëveshjet ndërkombëtare, të cilat pranohen për avancimin e të drejtave të njeriut dhe kombëtare. Ajo që duket si dilemë është se të drejtat e përvetësuara nuk duhet të hiqen, por të avancohen. Sipas mendimit tim, dispozitat ekzistuese ligjore që janë tani të kontestuara janë plotësisht funksionale dhe pretendimet se ato nuk e përmbushin qëllimin janë plotësisht të pabaza", tha Skenderi.

Gjykatësja Dobrilla Kacarska tha se nuk e ka pranuar propozimin për zgjerimin e tij, për arsyen se gjykatësi njoftues duhet të kishte kërkuar zgjerimin e tij në seancë dëgjimore kur ka parë gjatë bërjes së raportit se ka pasur keqkuptime kushtetuese shtesë.

"Për mua, neni 42 është shumë i qartë. Çdo vend pune është i disponueshëm për të gjithë në kushte të barabarta. Atëherë nuk mund t'i kërkojmë askujt të kërkojë shprehjen e përkatësisë kombëtare. Atëherë këtu askujt nuk mund t'i kërkohet të deklarojë përkatësinë. Gjithkush mund të konkurrojë dhe do të punësohet më i miri. Po, pajtohem se duhet të respektohet e drejta për përfaqësim të drejtë, por jo në kurriz të së drejtës kushtetuese", deklaroi Kacarska. 

Elizabeta Dukovska tha se sipas mendimit të saj shpalljet dhe punësimet e këtilla “janë kufizuese dhe në kundërshtim me Kushtetutën sepse kufizojnë bashkësitë më të vogla nga realizimi i së drejtës së tyre për punësim”. 

"Ligji për mbrojtje nga diskriminimi ndalon çdo diskriminim me origjinë racore dhe politike dhe të gjitha format e përkatësisë. Nuk duhet të ketë kufizim në shpalljen vetëm për një pjesë ose grup njerëzish. Procedurat duhet të kryhen sipas sistemit të meritës, ku kombësia mund të merret parasysh vetëm pasi të përcaktohet se ato plotësojnë kushtet për punë", tha Dukovska.

Lënda, e formuar me iniciativën e parashtruar nga përbërja e vjetër e Komisionit Shtetëror për Parandalimin e Korrupsionit (KSHPK), sfidon nenin 19 paragrafi 1 alineja 1 në seksionin “që i përket bashkësisë” nga Ligji për të punësuarit në sektorin publik, nenin 36 paragrafi 1 alineja 1 në pjesën “dhe që i përket bashkësisë” të Ligjit për nëpunësit administrativë dhe nenin 2 paragrafi 1 alineja 8 dhe nenin 3 alineja 1 në pjesën “që i përket bashkësisë” të Rregullores për elementet e detyrueshme të shpalljes publike për plotësimin e një vendi pune në sektorin publik.

Sipas parashtruesit të nismës (KSHPK), zbatimi i dispozitave ligjore të kontestuara rrezikon liritë dhe të drejtat themelore të njeriut dhe qytetarit, shprehjen e lirë të kombësisë, përfaqësimin adekuat dhe të barabartë të qytetarëve që u përkasin të gjitha bashkësive në organet e qeverisjes shtetërore dhe institucionet e tjera publike dhe sundimin e ligjit të garantuar nga dispozitat në nenet 9, 32 paragrafi 1 dhe 2, 54 paragrafi 1, 2 dhe 3 të Kushtetutës. 

Në rendin e ditës të seancës së sotme të 24 të Gjykatës Kushtetuese janë disa nisma për vlerësimin e kushtetutshmërisë dhe ligjshmërisë, si dhe disa propozime për vendimmarrje me draft-vendime dhe draft-aktvendime.

Foto: Gjykata Kushtetuese