Shkup, 22 qershor 2023 (MIA) - Produktiviteti dhe konkurrenca janë dy fusha në të cilat kemi probleme shumë serioze në rrugën drejt BE-së dhe nëse nesër vendi hyn në tregun e përbashkët do të ketë pengesa serioze, tha sot akademiku Taki Fiti. Sipas tij, ne nuk jemi plotësisht të gatshëm për të hyrë në tregun evropian, por është një proces, tha ai, edhe nëse shkojmë për një variant rajonal. Ai proces nuk mund të bëhet menjëherë, dhe çështja është se a do ta pranojnë shtetet anëtare të BE-së, si dhe nëse shtetet e tjera do të pajtohen, sepse disa nga vendet e rajonit tashmë i kanë hapur negociatat dhe kanë bërë progres.

Fiti thekson se vendi është më i dobët në fushën e institucioneve, por edhe në sistemin arsimor janë konstatuar  dobësi serioze në të gjitha nivelet. Siç përmendi, në arsimin e lartë punët janë kthyer  dhe janë në një situatë ende më të keqe se sa në vitet e hershme të tranzicionit. Megjithatë, sipas akademikut Fiti, kemi edhe disa përparësi, ndërsa ato janë stabiliteti makroekonomik dhe teknologjitë informatike-komunikuese, ndërsa njëra nga palët më të fuqishme është edhe klima e biznesit.

Bashkëpunimi rajonal, tha profesori, nuk mund të jetë alternativë për BE-në, por intensifikimi i saj e përshpejton procesin e eurointegrimit.

"Lidhur me produktivitetin dhe konkurrencën, vendi do të ketë pengesa serioze kur të dalë nesër në tregun e përbashkët. Për nga konkurrenca jemi në vendin e 82-të nga 141 vende, ndërsa te produktiviteti kemi një situatë jashtëzakonisht të keqe, sipas BPV-së për punëtor  dhe sipas vlerës së shtuar të sapokrijuar  për punëtor si dhe sipas produktivitetit total të faktorëve. Këtu vonesa është nga 2,5 deri në katër herë në krahasim me mesataren evropiane, ndërsa të mos flas në lidhje me vendet me zhvillim të lartë kjo do të shkaktojë probleme. Sot do ta hapim atë çështje, do të diskutojmë për faktorët që ndikojnë në një situatë të tillë, si dhe për qasjet e mundshme se si mund të zgjidhet", tha Fiti para fillimit të konferencës shkencore "Përshpejtimi i procesit të anëtarësimit të Maqedonisë së Veriut në BE: Sfidat kryesore dhe prioritetet."

Siç vlerësoi profesori, gjendja e palakmueshme është edhe në shëndetësi.

"Vendi ka një avantazh relativ në fushën e stabilitetit makroekonomik dhe kështu ka qenë prej vitesh, megjithëse inflacioni i lartë e prishi pak atë proces, por në thelb, stabiliteti makroekonomik është një nga pikat e forta të tij, klima e biznesit është gjithashtu një nga pikat e forta të tij sipas treguesve të institucioneve ndërkombëtare dhe kemi një avantazh të caktuar relativ në adoptimin e teknologjive informatike dhe komunikuese. Ne jemi më të dobëtit në fushën e institucioneve, ka një faktor kufizues në madhësinë e tregut, kemi dobësi serioze në sistemin arsimor në të gjitha nivelet. Kur shikon arsimin e lartë, gjërat janë kthyer edhe në një situatë më të keqe se në vitet e hershme të tranzicionit. Kriza KOVID zbuloi të gjitha problemet që kanë të bëjnë me kujdesin shëndetësor, e cila është gjithashtu e rëndësishme dhe kemi probleme edhe me politikën e inovacionit, e cila është në fillimet e saj dhe duhet të plotësohet seriozisht", nënvizoi Fiti.

Ai tha se edhe bashkëpunimi rajonal është shumë i rëndësishëm.

"Gjithmonë kam konsideruar se bashkëpunimi dhe tregtia rajonale është një gjë shumë domethënëse sepse këtu, brenda një rajoni, vendet kanë avantazhe krahasuese. Për shkak të afërsisë së rajonit, kostot e mëdha të transportit dhe problemet që lidhen me lirinë e lëvizjes së mallrave dhe shërbimeve eliminohen, pasi detyrimet doganore de fakto janë hequr. Mendoj se nuk mund të jetë alternativë për BE-në, por intensifikimi i bashkëpunimit rajonal gjithmonë e ka përshpejtuar procesin e integrimit evropian", thekson akademiku Taki Fiti. sa/

foto: MIA