Shkup, 13 nëntor 2025 (MIA) - Përqindja e popullsisë së moshuar po rritet me shpejtësi, me ndryshimet demografike që po ndodhin në nivel global. Kjo popullsi ka nevoja më të mëdha shëndetësore, të cilat duhet të trajtohen vazhdimisht dhe në mënyrë të përshtatshme. Përndryshe, jo vetëm pacienti vuan, por edhe e gjithë familja. Në Maqedoni, ka 127 shtretër në një institucion geriatrik për 100,000 banorë të moshës 65+. Krahasuar me anëtarët tanë fqinjë të BE-së, ne kemi një pozicion më të mirë, por pavarësisht kësaj, kapacitetet nuk janë të mjaftueshme, thekson në një intervistë për MIA-n, prim. Dr. Lence Neloska, drejtoreshë e Institucionit Publik Shëndetësor Spitali i Specializuar për Mjekësi Geriatrike dhe Paliative "13 Nëntori" - Shkup.

“Në vendin tonë, shpesh nuk ka dallim midis azileve të pleqve, geriatrisë dhe kujdesit paliativ. Kapacitetet e institucionit janë të kufizuara dhe gjithmonë të mbushura, gjë që rezulton në lista pritjeje dhe pamundësi për të ndihmuar pacientët dhe familjet kur ata janë më të nevojshëm”, thotë Dr. Neloska dhe thekson nevojën për një strategji për këtë degë të mjekësisë.

Me rastin e festës së shenjtorit mbrojtës të institucionit, ata po organizojnë Konferencën e parë shkencore vjetore mbi mjekësinë geriatrike dhe paliative.

“Ne besojmë se kjo konferencë është e nevojshme për disa arsye. Me ndryshimet demografike që po ndodhin në nivel global, përqindja e popullsisë së moshuar po rritet me shpejtësi. Kjo popullsi ka nevoja më të mëdha shëndetësore, të cilat duhet të trajtohen vazhdimisht dhe në mënyrë të përshtatshme. Përndryshe, jo vetëm pacienti vuan, por edhe e gjithë familja. Një kujdes i tillë duhet të ofrohet nga institucione të specializuara shëndetësore”, theksoi Neloska.

Vijon intervista e plotë që Prim. Dr. Lençe Neloska dha për MIA-n.

Konferenca e parë shkencore vjetore mbi mjekësinë geriatrike dhe paliative po organizohet të premten, me titull "Ku jemi dhe ku duam të jemi?". Pra, ku jemi si vend kur bëhet fjalë për këtë degë të mjekësisë?

„Mjekësia geriatrike dhe paliative po bëhen një temë kritike në nivel global. Deri në vitin 2050, shumica e popullsisë do të jetë mbi 60 vjeç dhe do të ketë një ndikim të madh në sistemet e kujdesit shëndetësor. Çdo vend po zhvillon modelin e vet, sipas nevojave dhe aftësive të tij. Kështu, në vitin 2022, numri më i madh i shtretërve për frymë në institucionet e kujdesit afatgjatë u regjistrua në Holandë dhe Suedi, dhe më i vogli në Greqi dhe Bullgari.

Në vendin tonë, shpesh nuk bëhet dallim midis azileve të pleqve, kujdesit geriatrik dhe kujdesit paliativ. Kapacitetet e institucionit janë të kufizuara dhe gjithmonë të plota, gjë që rezulton në lista pritjeje dhe pamundësi për të ndihmuar pacientët dhe familjet kur është më e nevojshme.

Institucioni Publik Shëndetësor Spitali i Specializuar për Mjekësi Geriatrike dhe Paliative "13 Nëntori" - Shkup është një institucion i specializuar shëndetësor, i vetmi i këtij lloji në Maqedoni. Spitali kujdeset për 340 pacientë.

Ne ofrojmë një qasje ndërdisiplinore në punë, ku fokusi është tek pacienti, me standardizim të cilësisë së shërbimeve shëndetësore dhe vlerësim të rezultateve të arritura.

Në kuadër të Departamentit të Mjekësisë Geriatrike, funksionojnë njësi më të vogla (akute dhe kronike), ku akomodohen pacientë për trajtim afatgjatë, më shpesh persona mbi 65 vjeç (gjendje pas goditjeve në tru, koma, sëmundje kardiake, neurologjike, psikiatrike dhe sëmundje të tjera).

Kujdesi paliativ ofrohet në “Hospiset Sje Rajder” në Shkup dhe Manastir. Qëllimi kryesor është arritja e cilësisë më të mirë të mundshme të jetës për pacientët, kontrolli i simptomave, mbështetja psikologjike, shpirtërore dhe emocionale, si dhe mbështetja për familjet gjatë periudhës së zisë për shkak të humbjes së dhimbshme.

Institucioni gjithashtu drejton shtëpinë e pleqve "Nënë Tereza", ku banorët janë njerëz që janë të pavarur në aktivitetet e tyre të përditshme të jetës.

Dihet që në Maqedoni ka shtëpi pleqsh publike dhe private, të cilat, për shkak të mungesës së kapaciteteve spitalore, nuk i akomodojnë në mënyrë të mjaftueshme pacientët me problematika  të ndryshme shëndetësore. Unë besoj se bashkëpunimi dhe koordinimi ndërsektorial midis shërbimeve shëndetësore dhe sociale është i nevojshëm. Është e nevojshme të kategorizohen pacientët, por edhe institucionet.

Në procesin e planifikimit dhe krijimit të kapaciteteve, duhet të merren në konsideratë edhe azilet private, të cilat do të licencoheshin për një nivel të caktuar kujdesi. Duke përfshirë edhe këto shtretër, Maqedonia ka 127 shtretër në institucione geriatrike për 100,000 banorë të moshës 65+ vjeç. Krahasuar me fqinjët tanë të BE-së, ne jemi në një pozicion më të mirë, por pavarësisht kësaj, kapacitetet nuk janë të mjaftueshme.

Cilat janë prioritetet mbi të cilat duhet të punohet për të përmirësuar mjekësinë geriatrike dhe paliative në vendin tonë?

“Nevojitet një strategji për këtë degë të mjekësisë, për shkak të trendit të rritjes së popullsisë së moshuar, si dhe sëmundjeve malinje. Koordinimi ndërsektorial midis sektorit shëndetësor dhe atij social është thelbësor për të krijuar një model sipas nevojave tona.

Sipas mendimit tim, më efektive do të jetë një qasje rajonale në planifikimin e kapaciteteve dhe stafit.

Cilat janë hapat e ardhshëm që do të duhen për të krijuar shërbime më të mira për pacientët geriatrikë dhe paliativë në kushtet maqedonase, në planin afatgjatë?

“Unë besoj se hapi i parë duhet të jetë një vlerësim dhe parashikim demografik sipas rajoneve në Maqedoni dhe një analizë e kapaciteteve ekzistuese të papërdorura.

Në të njëjtën kohë, nevojitet kategorizimi i pacientëve sipas diagnozës, shkallës së aftësisë së kufizuar dhe varësisë nga ndihma e të tjerëve.

Si mund të zgjidhet mungesa e institucioneve publike për kujdesin ndaj të moshuarve në vend?

“Duke krijuar institucione të reja dhe sigurisht me planifikim rajonal. Paralelisht, është e nevojshme të kategorizohen institucionet (publike dhe private) për kategori specifike pacientësh, për shembull:

kategoria - azil pleqsh

kategoria - azil pleqsh për kujdes (nursing home)

kategoria - spital me qëndrim afatgjatë (kujdes geriatrik dhe paliativ)

Gjithashtu, duhet të krijohet një itenerar lëvizjeje e gjendjes së pacientit, bazuar në mjekësinë e bazuar në prova, pra lëvizja e tij nga një kategori sëmundjeje në tjetrën, si dhe lëvizja nga një institucion i licencuar për një nivel të caktuar kujdesi në një tjetër.

A kemi mjaftueshëm staf profesional për të arritur objektivat e përcaktuara në mjekësinë geriatrike dhe paliative?

“Geriatria dhe mjekësia paliative nuk janë të përfaqësuara mjaftueshëm në programet e Shkollës së Mesme të Mjekësisë, si dhe në fakultetet e mjekësisë. Nevojitet një ndryshim në kurrikulat në mënyrë që këto dy degë të marrin hapësirën e nevojshme. Fakulteti i Mjekësisë në Shkup në vitin 2023 filloi subspecializimin për herë të parë, në të cilin ka dy mjekë nga institucioni ynë, të cilët do të diplomohen në mars të vitit të ardhshëm, dhe ne planifikojmë të dërgojmë edhe dy të tjerë.

Foto: Darko Popov