Shkup, 16 korrik 2023 (MIA) – Nëse e digjitalizojmë një shërbim në sektorin publik, ai duhet të jetë digjital dhe si i tillë t'u ofrohet qytetarëve dhe shoqërisë. Nëse lejojmë që hapësira të procedohet edhe në një mënyrë të vjetër, atëherë shumë vështirë shkojmë drejt përmirësimit të transformimit digjital në shoqëri, shprehet në një intervistë për MIA-n, ministri i Shoqërisë Informatike dhe Administratës, Azir Aliu.

MSHIA, theksoi ministri, krijon infrastrukturë së bashku me SHA "Postat"në 333 lokalitete ku do të ketë një pikë shërbimi për qytetarët që nuk dinë të hapin një llogari në portalin kombëtar uslugi.gov.mk ose mund të mos kenë qasje në internet ose teknologji. Deri në fund të javës së ardhshme, duhet të përkufizohet se si do të zbatohet ai projekt.

“Sidoqoftë, edhe nëse ligji duhet të ndryshohet, ne do ta procedojmë atë sepse vlerësojmë se është shumë e rëndësishme, siç thash, që përveç digjitalizimit të proceseve, të kemi edhe infrastrukturë ku qytetarët tanë do të kenë qasje në ato shërbime”, shprehet Aliu, i cili në intervistën foli për mundësitë e programit "Evropë digjitale", ligjet reformuese, gjendjen e infrastrukturës për digjitalizim, sektorin e telekomunikimit...

 

Prej para do kohë, jemi një nga shtetet nënshkruese të programit Evropë Digjitale. Keni paralajmëruar shumë mundësi për organizatat, institucionet dhe bizneset duke marrë pjesë në projekte dhe duke marrë financa. Me çfarë saktësisht ka të bëjë Programi, çfarë mundësish hapë dhe për cilat projekte mund të aplikojnë?

- Faleminderit. Evropë Digjitale është një program i bazuar në një busull digjitale. Vendet evropiane filluan transformimin digjital shumë kohë më parë dhe në këtë proces të transformimit digjital të shoqërisë ata kanë vërejtur probleme në implementimin.

Në bazë të problemeve që kanë hartuar, ata kanë krijuar një busull digjitale ku të gjitha problemet dhe sfidat e hartuara i kanë vënë në agjendën e Evropës Digjitale, program ky që është deri në vitin 2023 dhe qëllimi i të cilit është që qytetarët e Bashkimit Evropian të kenë të gjitha shërbimet në formë digjitale, të kenë qasje në shërbime në kohë reale dhe të kenë transparencën e të gjitha institucioneve publike. Që nga ky vit, ne jemi tashmë anëtare e plotfuqishme si shtet në programin Evropë Digjitale ku ka pesë shtylla. Ato bazohen, siç thashë, në nevojat dhe analizat e bëra nga BE-ja. Njëra është infrastruktura. E dini, nuk mund të keni transformim digjital pa infrastrukturë të mirë. Pika e dytë janë teknologjitë e avancuara, e treta është inteligjenca artificiale, pastaj siguria kibernetike dhe shkathtësitë TI. Këto janë pesë shtyllat dhe ne jemi tashmë pjesë e këtij programi.

 Mundësitë janë të mëdha. Që nga momenti i parë që u kthyem në Maqedoni, ne ngritëm grupe pune. Zgjedhim për të gjitha pesë shtyllat njerëz që do të jenë kompetentë për të ndjekur proceset dhe për të stimuluar grupet e tjera të punës që të jenë në gjendje të aplikojnë. Tani më varet nga ne. Pra, varet nga ajo se sa aplikime do të kemi dhe sa prej këtyre aplikimeve do të jenë inovative dhe të mbështetura nga programi Evropë Digjitale. Ne punojmë, gjithashtu, në mënyrë shumë intensive edhe me institucione të tjera në mënyrë që t'i informojmë ata dhe në mënyrë që ata të mund të aplikojnë për të gjitha proceset që na janë pjesë e interesit dhe që i shohim si pjesë e Evropës Digjitale.

E dini, për të pasur transformim dixhital të shtetit, ne kemi nevojë për një udhërrëfyes për transformimin digjital. Kohët e fundit, MSHIA la filluar të mbledhë të gjitha të dhënat për sa i përket llojit të infrastrukturës që kemi, çfarë lloj zgjidhjesh softuerike kemi dhe gjithashtu sa kapacitet njerëzor kemi. Do të kemi pasqyrë të qartë dhe pastaj do t'i ridrejtojmë të gjitha projektet në mënyrë që ky transformim digjital të mund të zbatohet realisht dhe të kemi rezultate.

 A mund të na jepni shembuj, për institucionet arsimore, për sektorin e biznesit – për çfarë mund të aplikojnë, për cilat projekte?

 - Nuk ka kufi këtu. Ata mund të aplikojnë thjeshtë për pothuajse çdo projekt që shteti vlerëson se është në interes të shtetit ose sektorit privat. Ideja e Evropës Digjitale është gjithashtu digjitalizimi i proceseve në sektorin privat, jo vetëm në institucionet publike. Kështu që, këtu nuk ka ndonjë limit. Ne thjesht kemi nevojë për grupet e punës ose një lloj konsorciumi të tillë midis institucioneve publike dhe private dhe OJQ-ve për të definuar problemet, për të ofruar zgjidhje që duhet të jetë transferim digjital të një procesi brenda dhe për të aplikuar.

 Gjithashtu, do të doja të theksoja se në Evropën digjitale dhe në shtet ka një kontribut financiar dhe kështu i jepet peshë si projektit ashtu edhe proceseve që do të duhet të implementohen më tej. Pra, nuk është 100% çdo projekt i financuar nga Evropa Digjitale, por gjithashtu çdo vend do të duhet të marrë pjesë në atë proces të implementimit të projektit. Kështu që, kjo jep edhe rëndësi edhe peshë. Për transformimin digjital, sado që të themi se është i lehtë, nga ana tjetër, ekosistemi është shumë i vështirë për t'u implementuar. Këtu duhet të keni njerëz të cilët do të jenë të trajnuar mirë për të operuar me këtë proces digjital. Ju gjithashtu duhet të keni lidhjen e institucioneve në mënyrë që ato informacione të jenë në dispozicion të opinionit, të mund të procedohen nëse projekti është i këtij lloji. Pra, nuk është aspak e lehtë. Ne do të duhet të jemi të kujdesshëm kur aplikojmë për projekte të tilla në mënyrë që më shumë projekte të mund të na kalojnë dhe ne si shtet mund të jemi të kënaqur, por edhe sektori ynë privat dhe joqeveritar mund të jetë i kënaqur.

 A janë tashmë të vendosura arsyet kryesore për përdorimin e dobët deri më tani të fondeve të BE-së?

- Pikërisht ashtu. Ju gjithmonë duhet të niseni nga rezultatet materiale dhe historia që keni për ndonjë proces. Për të aplikuar për fonde evropiane ne si shtet nuk kemi ndonjë sistem standard se si ta menaxhojmë atë. Kjo është arsyeja pse MSHIA tashmë ka bërë pesë shtylla ku do të përfshihen të gjithë - nga institucionet e arsimit të lartë, nga sektori privat, nga sektori publik në sektorin joqeveritar, dhe ata do të udhëheqin të gjitha ato pesë shtylla, por gjithashtu do të stimulojnë grupet e punës për të aplikuar. Ne vlerësojmë se kjo është një qasje ku ne do të ofrojmë një rezultat më të mirë, por ne gjithashtu do të shohim nëse kjo nuk funksionon ne do të duhet të ndryshojmë metodologjinë. 

Çdo vend e sheh ndryshe dhe është i organizuar ndryshe. Por fakti është se deri më tani nuk kemi një numër të madh aplikimesh në fonde të tjera, kështu që shpresoj që këtë herë në Evropën Digjitale të kemi më shumë aplikime. 

Mbi çfarë baze fillojmë në aspektin infrastrukturor dhe kadrovik për të gjitha këto procese në kushtet kur sipas hartës së fundit nga AKE për hendekun digjital në vend, deri në 24 për qind e popullsisë ishin në të ashtuquajturat zona të bardha? 

“Për momentin kemi një projekt me Bashkimin Evropian ku po bëjmë një analizë, studim fizibiliteti për zonat e bardha dhe të zeza në shtet. Realisht, nga aspeki i infrastrukturës, nuk jemi shumë mbrapa. Por nga ana tjetër, duhet të implementohet lidhja gigabit, rrjeti gigabit. Jemi në fazën e analizimit të të gjithë infrastrukturës dhe shpresojmë që deri në vitin 2026 të kemi një infrastrukturë gigabit në nivel vendi. Por në realitet, të gjitha vendet kanë sfidë të tillë. Disa prej tyre janë tashmë në fazën e zbatimit, të tjerët janë në fazën e analizës, të tjerët tashmë kanë përfunduar, por janë në proces. 

Si do të shkojë financimi i të gjitha këtyre proceseve për ngritjen e infrastrukturës së nevojshme, deri ku janë negociatat për sektorin privat për ndihmën shtetërore? 

- Ne si pretendentë për anëtarësim në BE, një nga detyrimet tona është të kemi infrastrukturë gigabit në vendin tonë. Nëse mënyra do të jetë së bashku me sektorin privat për të zbatuar atë infrastrukturë apo shteti do të vendosë se si të investojë në vetë infrastrukturën, do të shohim pas analizave të bëra në këtë fazë. Pra, siç e thashë, jemi në fazën e analizës. Nga atje, ka të ngjarë të kemi rezultate se çfarë lloj metodologjish dhe çfarë qasjeje do të kemi më tej. 

Duke ardhur nga sektori privat, cili është vlerësimi juaj për gjendjen e tregut të telekomunikimit në shtet?

- E dini, infrastruktura e telekomunikimit dhe tregu te ne në krahasim, le të themi përsëri me vendet fqinje, ne jemi në rregull. Ne kemi bërë përparim në periudhën e fundit, varet se si dhe nga cila anë i analizoni ato procese. Nga aspekti i ofrimit të shërbimeve, supozojmë se jemi pak a shumë këtu në të gjitha vendet. Nga aspekti i asaj se sa kushtojnë këto shërbime për qytetarët, këtu ka më shumë punë për t 'u bërë dhe ka edhe qasje të ndryshme, një vend i ndryshëm e sheh ndryshe. Ne gjithashtu kemi grupe pune që analizojnë proceset, por edhe BE-ja analizon, ju e dini, ne jemi në fazën e shqyrtimit, edhe nga pikëpamja roamingut për të parë se si do të ulen çmimet - tendenca është që ato të ulen. Këtë vit ndoshta do t'ju informojmë, do të kemi lajme të mira në mënyrë që qytetarët tanë kur të jenë jashtë të mund të flasin më lehtë në telefon. Nga pikëpamja e përmbajtjes multimediatike, nuk varet vetëm nga operatorët, varet nga i gjithë ekosistemi. Pra, këtu duhet të jemi më aktivë si shoqëri. 

Çfarë ndodhë me segmentin në telefoninë celulare? A konsideroni se janë arritur efektet për konkurrencë reale sa i përket çmimeve për qytetarët? 

- Këtu ka hapësirë për të përmirësuar të gjithë infrastrukturën, si nga aspekti i cilësisë ashtu edhe nga aspekti i çmimeve. Megjithatë, ju e dini se është tregu që dikton rregullat ndonjëherë në mënyrë që ne si një vend të jemi gjithashtu të detyruar të jemi liberalë, në mënyrë që rregullat e lojës dhe cilësia të vijnë në vend të parë. 

A mund të presim një thirrje në atë drejtim së shpejti për të hyrë operatorë të rinj? 

- Jo. Jo së shpejti. 

 

Për digjitalizimin e shoqërisë, është fakt se nevojitet vullnet politik, veçanërisht për shërbimet e ofruara nga administrata. Cilat janë gjërat kryesore në të cilat do të përqendroheni në mënyrë që të shihni më shumë shërbime të tilla sa më shpejt të jetë e mundur?

- Ju e dini, për transformimin digjital, ju duhet të keni vizion të qartë dhe procese që janë të përcaktuara qartë. Gabimi vërehet në të gjitha vendet që mendojnë se ky proces shkon paralelisht me manualin dhe digjitalin. Pra, me transformimin digjital vijnë rezultate më të shpejta kur shkoni hap pas hapi, por ato hapa në të cilat digjitalizoni nuk jepni, nuk ofroni opsion tjetër, mundësi të dytë që ajo të procedohet. I njëjti proces është sipas një metodologjie të vjetër ose manuale. Çfarë dua të them? Nëse ne në sektorin publik digjitalizojmë një shërbim, ai shërbim duhet të jetë digjital dhe duhet t'u ofrohet qytetarëve dhe shoqërisë. Nëse lëmë hapësirë që ajo të përpunohet në një mënyrë të vjetër, atëherë është shumë e vështirë të përmirësohet transformimi digjital në shoqëri dhe kemi shembuj të tillë në shtet. Unë e përmend shpesh shembullin e institucioneve arsimore. Ju keni ditar elektronik, por nga ana tjetër mësuesit shkruajnë tashmë, megjithëse nuk ka ditarë të shtypur, në letër të kopjuar shkruajnë orët, kështu që nuk është transformim real i proceseve. Mendojmë se transformimi i vërtetë i çdo procesi duhet të jetë thjesht një proces i digjitalizuar. Dhe ne jemi duke punuar në të. Kjo është arsyeja pse MSHIA aktualisht po digjitalizon shërbimet që ne ofrojmë si administratë publike, por nga ana tjetër po krijojmë edhe një infrastrukturë së bashku me SHAc "Postat" në 333 pika. Ne si vend do të kemi një pikë të shërbimeve, ku qytetarët tanë të cilët ose nuk kanë njohuri të mjaftueshme për të hapur llogari në portalin kombëtar uslugi.gov.mk ose, nga ana tjetër, mund të mos kenë qasje në internet ose në teknologji, mund të shkojnë në ato vende dhe t 'i marrin ato shërbime nga ato sportele. Ju duhet të ofroni si infrastrukturën ashtu edhe kapacitetet njerëzor, por nuk duhet të ofroni të njëjtin shërbim në një mënyrë të vjetër.

 Sa larg janë aktivitetet për këtë që ju e paralajmëruar me "Postën"? Ligji duhet të ndryshohet, çfarë duhet bërë?

- Nga fundi. Ekspertët tanë analizojnë nëse duhet të ndryshohet ligji apo disa anëtarë në organizimin e brendshëm të institucionit SHA “Postat”. Besoj se deri në fund të javës së ardhshme do të kemi qëllim të qartë. Por unë mendoj se ne jemi duke shkuar në drejtimin që nuk ka nevojë për të ndryshuar ligjin, por për të shkuar në një mënyrë më të thjeshtë. Megjithatë, edhe nëse ligji duhet të ndryshohet, ne do ta procedojmë atë sepse vlerësojmë se është shumë e rëndësishme, siç thashë, përveç digjitalizimit të proceseve, të kemi një infrastrukturë ku qytetarët tanë do të kenë qasje në ato shërbime.

 Paralajmëroni shumë aktivitete në kushtet kur vetë institucionet shtetërore nuk kanë staf të mjaftueshëm IT për të shtyrë këto procese. A ka në horizont zgjidhje për këtë problem?

 Ju e dini që në dy javët e para kemi dalë me sloganin Epoka Digjitale dhe kjo nuk është e rastësishme. Ajo është e lidhur me Evropën digjitale dhe me këto sfida që kemi si shtet. Dhe jo vetëm te ne, ato janë sfida në nivelin e të gjitha vendeve, në Evropë, por edhe në botë. Supotohet se në BE deri në vitin 2030 do të kemi 20.000 ekspertë të IT-së që do të punësohen në fushat kryesore. Gjithashtu, si tani edhe në të ardhmen, ne do të përballemi me këtë sfidë të ekspertëve nga sektori i TI-së, nga ana tjetër, ne po krijojmë një ekosistem digjital. Për këtë qëllim, si MSHIA, dolëm me idenë për të krijuar një institucion të ri, të cilin tani për tani e kemi emëruar Agjencia për digjitalizim dhe po punojmë për një ligj për një agjenci të transformimit digjital.

 Do të ketë katër shtylla. Një nga shtyllat do të jetë infrastruktura, infrastruktura e IT në nivel vendi. E dyta do të jenë trajnimet, në mënyrë që ne të trajnojmë punonjësit në sektorin publik, por edhe për qytetarët. Pika e tretë është zgjidhjet softuerike dhe e katërta është siguria kibernetike. Ligji është para përfundimit, draft versioni i ligjit është nga fundi. Shpresojmë të kemi një debat të parë publik së shpejti, për të parë nëse është vendosur në mënyrë të drejtë. Do të varet nga ai ligj dhe çfarë lloj agjencie do të kemi, e ideja është që ajo të jetë për transformimin digjital të vendit. Dhe përmes kësaj agjencie, do të zgjidhim edhe sfidat e burimeve njerëzore, sepse atëherë ligji do të jetë shumë më fleksibël, dhe ai institucion do të jetë më fleksibël si në aspektin e pagimit të atyre ekspertëve, por edhe në aspektin e bashkëpunimit me sektorin privat. Ideja është që kjo agjenci të jetë në gjendje të punojë drejtpërdrejt me sektorin privat në baza ditore. Ne kemi kompani shumë të mira të IT-së në Maqedoni dhe ne mund t 'i përdorim ato kapacitete, si njerëzore ashtu edhe teknologjike, dhe qasjet për të qenë në gjendje të ofrojmë zgjidhje në nivel vendi.

 Digjitalizimi është pjesë e aktiviteteve të përgjithshme të reformave në administratë. Në periudhën e kaluar, disa ministra kanë shpallur ligje reformuese që do të kontribuojnë kryesisht në de-partizimin e administratës dhe profesionalizimin e stafit udhëheqës. Deri ku ka arritur përgatitja e këtyre ligjeve?

 MSHIA si institucion ka tri shtylla kryesore. Njëra është shoqëria informatike dhe infrastruktura. E dyta është administrata publike dhe e treta është media. Për tre shtyllat, ne tashmë jemi duke punuar në mënyrë aktive në krijimin e një ligji. Të tregova për të parën. Kjo është një agjenci e transformimit digjital. Çështja e dytë është siguria kibernetike. E treta është një plan veprimi faktik se si ato do të zbatohen brenda dy vjetësh.

 Në shtyllën e dytë, administrata publike, kemi pesë ligje aktive, njërin prej të cilave e përmendët, Ligji për shërbimin e lartë menaxhues, i cili do të përcaktojë qartë të gjitha proceset që nga momenti i hapjes së një vendi pune për funksion të lartë menaxhimi deri në momentin e zgjedhjes së menaxherit të atij institucioni. Jam i bindur se me këtë ligj do të përmirësojmë menaxhimin profesional të institucioneve. E dyta është ligji për administratën publike. Këtu bëjmë analiza nga aspekti e optimizimit të institucioneve. Ju e dini që për momentin kemi institucione ku funksionalitetet dhe ajo se pse krijohen shërbimet që ato ofrojnë shpesh përputhen me institucionet tjera. Është duke u bërë studim fizibiliteti? dhe analiza funksionale nga aspeki i rezultateve dhe çfarë do të rezultojë nga ato analiza, ne do të bëjmë optimizimin e atyre organeve. Pritet që ato të zvogëlohen. Pra, disa shërbime në të cilat përputhen normalisht do të jenë vetëm në një institucion. Të tjerët ose do të bashkohen me atë institucion ose do të krijohet një institucion i tretë, ku do të përshtaten të gjitha ato organe të administratës publike.

 A nënkupton kjo reduktim të numrit të të punësuarve?

 E dini, kur bëhet fjalë për numrat e punonjësve, gjithmonë duket si një numër i madh, dhe është ashtu. Ne po punojmë për optimizimin e shifrës, por nga ana tjetër po përballemi me një sfidë tjetër si vend. Nëse shikojmë horizontalisht, kemi institucione ku kemi mungesë të kapaciteteve njerëzore. Kemi institucione ku kemi mbipunësim të kapaciteteve njerëzore. Pra, para se të ulet, tendenca nuk është të ulet ad hoc, le të themi, këtu është 10 përqind që do të ulim të punësuarit. Ideja është për të analizuar profilet, dhe nëse është e mundur horizontalisht përmes lëvizshmërisë për të shkuar nga një institucion në tjetrin, në mënyrë që të zgjidhet problemi. Ideja e këtyre ligjeve është që në fund të ditës të ketë shërbime në të cilat qytetarët do të jenë më të kënaqur. Administrata publike duhet të jetë më transparente dhe kostot si shtet duhet të reduktohen. Për ta bërë këtë, ju duhet të analizoni të gjitha proceset, dhe përfundimisht të optimizoni në aspektin e burimeve njerëzore, por jo me koston e uljes së cilësisë së shërbimeve në të cilat ato institucione duhet të ofrojnë.

 

Në kontekstin e kësaj, a do të ofroni një zgjidhje për punonjësit e administratës publike që përdorin mungesë pa pagesë dhe shkojnë për punë gjatë periudhës së verës?

 Çdo proces duhet patjetër të analizohet mirë, pse na ndodh një gjë e tillë, një dukuri e tillë. Momenti i dytë është të shohim se si mund të parandalohet, por të përmirësohet eko sistemi. Si shtet ne tashmë jemi duke bërë analiza. Së pari, ne e dimë pse po ndodh kjo. Ky është një sekret publik. Ata do të shkojnë për paga më të larta, për ato tre muaj. Nga ana tjetër, ju e dini se një sfidë si vend na janë pagat tona në administratën publike. Por jo vetëm kaq. Pra i gjithë eko sistemi, nënkupton momentin se cili është organizimi i institucionit ku punoni. A janë të përcaktuara qartë profilet e njerëzve që punojnë? Nëse ato përmbushen gjatë ditës kur janë pjesë e punës, e kjo varet nga i gjithë eko sistemi, infrastruktura dhe çfarë është pjesë e procesit tonë të përditshëm të punës. Unë e vlerësoj që ato duhet të analizohen mirë dhe mendoj se është personale, mendoj se ato procese janë shumë të rëndësishme për ne dhe ne duhet ta ndalojmë me të vërtetë sa më shpejt të jetë e mundur, sepse është momenti i parë ku ata njerëz shumë shpejt dhe shumë lehtë mund të punojnë atje tashmë përgjithmonë, jo për tre muaj. Kur shkoni në një vend tjetër, ju krijoni një rrjet njerëzish, një ekosistem ku mund t'ia dilni me lehtësi. Nëse kjo merr shumë kohë, unë ju siguroj se për vitin e dytë ose të tretë ju do të vendosni për të jetuar atje dhe për t'u shpërngulur. Dhe ky është një problem shumë serioz, si për shtetin ashtu edhe për administratën publike. Ne bëjmë analiza. Si politikëbërës, ne duhet të shohim se si kjo mund të përmirësohet në mënyrë që të mos kemi shumë dukuri të tilla, ne nuk do t 'i parandalojmë ato, por do t' i zvogëlojmë ato.

Zëvendëskryeministri Bytyqi përmendi si një nga opsionet përfshirjen e tyre në sektorin privat...

Asgjë nuk mund të bëhet me forcë. Unë jam kundër proceseve në të cilat ju nuk jepni, nuk ofroni mundësi tjetër. Ka opsione të tilla në botë, dhe ne punojmë në krijimin e profileve, trajnimeve, në të cilat ato janë në përputhje me nevojat, së pari të administratës publike, dhe së dyti të sektorit privat. 

Sot, një punonjës i mirë është një sfidë jo vetëm për administratën publike, por edhe për sektorin privat. Nëse krijoni mundësi, ju siguroj se të gjithë do të duan të kalojnë nëpër atë proces, të trajnohen, të jenë kompatibil dhe të ndihen më mirë dhe më kompatibil me nevojat e tregut të punës. Pra, e jona është të krijojmë një eko istem ku të gjithë të interesuarit mund të trajnohen dhe pastaj ato janë procese natyrore. Ne edhe sot kemi kolegë, të punësuar në administratën publike, ku shkojnë në sektorin privat ose për infrastrukturë më të mirë ose për paga më të mira ose për mundësi më të mira, etj. Ato janë procese në të cilat natyrisht edhe ne nuk duhet t 'i bëjmë ato kornizë ku do të kemi rregulla të qarta dhe të përcaktuara saktësisht. Këto rregulla janë fleksibël dhe tregu i punës i përcakton. Nuk mund të themi si shtet se pesë për qind e sektorit publik do të kalojë në një qasje private apo të tillë, mendoj se është e gabuar.

Tani për tani, është vetëm në paralajmërim ligji për pagat në sektorin publik?

  Ky është një ligj shumë i rëndësishëm. Së pari për faktin se sot po përballemi si vend që kemi profile të ngjashme në vendin e punës që kanë paga të ndryshme. Dhe kjo është për shkak se ne nuk kemi sistem ku rregullat dhe treguesit janë përcaktuar qartë se si llogaritet një pagë. Ky ligj është shumë i rëndësishëm, do të duhet më shumë kohë për ta përcaktuar mirë. Ideja e ligjit nuk është të ketë një model të vetëm matematikor për llogaritjen e pagave në nivel shtetëror, por të përcaktojë kornizat se si duhet të lëvizë. Pas kësaj, do të ketë rregulla për secilin institucion se si të lëvizë, brenda këtyre kufijve për të përcaktuar pagat. Për ligjin me siguri do të kemi draft - version deri në fund të vitit. Por zbatimi i tij dhe krijimi i modeleve të tilla të përllogaritjes së pagave me siguri do të zgjasë me vite. Në vendet e zhvilluara, ato janë ligje që zgjasin një kohë shumë të gjatë, janë të rënda, kërkojnë shumë analiza dhe nuk është e lehtë të bëhet, nuk është e lehtë të bëhet një model i vetëm për përllogaritjen e pagave.

 

Paralajmëruat edhe ligj për mediat, cili është përfitimi kryesor, ka pasur vërejtje, ku janë negociatat?

 Në këtë pjesë, si Ministri dikasteriale, kemi dy ligje, ligjin për mediat dhe ligjin për AVMS. Ligji për AVMS-në e kemi ndarë në dy faza, për shkak të Evropës Kreative, që të jemi anëtarë të këtij programi kemi pasur kufizime që kanë të bëjnë me ligjin. Kërkesat që u përmbushën nga BE në fazën e parë dhe tashmë janë në procedurë në Kuvend dhe do të votohen në 18 muaj, kështu që ne bëhemi anëtar të Evropës Kreative, e cila do të ofrojë shumë mundësi që mediat të jenë në gjendje të aplikojnë për shumë projekte. Faza e dytë është gjithashtu shumë e rëndësishme sepse rregullon momentet e rëndësishme të ekosistemit të mediave në vendin tonë, dhe pa infrastrukturë të mirë dhe performancë të mirë mediatike, nuk keni transparencë të mirë, dhe demokracia është në rrezik, si dhe llogaridhënie nga institucionet publike dhe politikanët. Nga ky aspekt ne punojmë dhe e hapim procesin me të gjitha palët çdo javë kam takime. Javën e ardhshme në ora 10 do të kemi debatin e parë publik për pjesën e dytë të Ligjit për AVMS. Pres nga të gjitha palët të bëjnë një ligj që do të jetë në drejtim të asaj që kërkohet nga direktivat e BE-së dhe në të cilën do të përmirësohet ekosistemi i mediave në vendin tonë. E vlerësoj shumë faktin që infrastruktura e mirë është një faktor kyç.

 Çfarë ndryshimesh do të bëhen në fazën e dytë?

 Ligji është shumë i ndjeshëm, dhe ka shumë mendime në vendet e BE-së se linja e rregullsisë nuk duhet të jetë një frenim për inovacionin dhe transparencën. Pra, nga kjo pikëpamje, ne vendosëm të punojmë për atë ligj në disa faza. Aktualisht po shqyrtojmë katër nene të ligjit. Kjo është shumë e rëndësishme për këtë infrastrukturë. Neni i parë është mundësia që shteti të krijojë një rregullore për të drejtat e autorit, dhe e dyta është rishikimi i nenit të famshëm 102 për të qenë në përputhje me direktivat e BE-së, sepse nuk mund të përdoret tani, është e ndaluar, por nga ana tjetër kërcënohet nevoja për institucione publike dhe komunikim me qytetarët. Pra, ne shohim nga kjo pikëpamje për të gjetur një mënyrë se si sipas direktivave të BE-së, ne punojmë së bashku me ekspertë vendor dhe ndërkombëtarë, por të gjitha palët janë gjithashtu të përfshira në mënyrë që ne të mund të gjejmë një mënyrë. Ne gjithashtu kemi mundësinë për të përmirësuar komunikimin midis mediave dhe operatorëve kabllorë. Këto janë pikat në të cilat po përqendrohemi tani dhe vlerësoj se përmirësimi i këtyre katër neneve do të përmirësojë ekosistemin e mediave në vend. E di që nuk janë ligje të lehta, prandaj ndoshta zgjasin për shumë vite, por unë personalisht i dhashë vetes një detyrim që të jem në gjendje t 'i përballoj të gjitha sfidat me ato ligje në mënyrë që një ditë të kemi një zgjidhje për ato sfida.

Keni paralajmëruar edhe rregullim edhe për portalet...

 E përmenda, ligjin e dytë që me siguri do të mbulojë dhe do të jetë një ligj që do të kërkojë shumë punë dhe shumë palë të përfshihen, atje aktualisht nuk kemi asnjë kornizë ligjore për të thënë për portalet dhe përmbajtjen multimediatike që lidhen me ta, e që nuk është mirë as për ta as për shtetin. Ju duhet të keni një lloj hartëzimi çfarë po ndodh dhe si mund të përmirësohet. Kjo është gjithashtu një sfidë për vendet e BE-së, ne po flasim me ta për të parë se cila është qasja e tyre. Dhe ata janë në dyshim nëse duhet apo jo në këtë fazë. Ekziston një grup ekspertësh që mendojnë se ne ende duhet ta ç 'rregullojmë atë hapësirë në mënyrë që të mund të dalë nga poshtë dhe më tej sipas atyre treguesve të bëjmë ligj. Mendoj se është se çfarë po lexoni dhe sa e saktë sepse të gjithë i lejojnë vetes të bëjnë një portal, të botojnë një tekst ku nuk e dini se kush e ka shkruar tekstin, nëse teksti është shkruar saktë nga pikëpamja e procedurave dhe rregullave që duhet të ketë çdo gazetar, por nga ana tjetër informacioni i ofruar nga ai tekst ose material shumë shpesh ndodh të jetë i pasaktë ose gjysmë i saktë.

Lidija Vellkovska

Foto: Frosina Naskoviq

Video: Asllan Vishko