Shkup, 12 dhjetor 2025 (MIA)

Branka D. NAJDOVSKA

Bavaria është një provincë e madhe, e larmishme dhe e pasur në Gjermaninë jugore, por ajo që e bën të veçantë nuk është vetëm natyra, teknologjia apo arkitektura. Thelbi i vërtetë i Bavarisë qëndron te vetë njerëzit, te bavarezët. Ata janë njerëz me një vetëdije të fortë kulturore, me zakone shekullore që i ruajnë me krenari, por edhe me një përkahje dhe transparencë ndaj botës moderne. Në jetën e tyre të përditshme, tradita nuk është një formalitet, por atmosferë. Diçka që ndihet në ditët e zakonshme, dhe akoma më shumë në festa. Kjo është një histori për ata njerëz

Bavaria (Baern), është një nga provincat më të famshme dhe më piktoreske gjermane. Ndodhet në pjesën jugore të Gjermanisë dhe është më e madhja në sipërfaqe. Është e njohur për traditën e saj, fshatrat alpine, fermat, fabrikat e birrës, kështjellat që duken sikur kanë ardhur nga një përrallë dhe qytetet moderne që pulsojnë me kulturë dhe zhvillim teknologjik.

  

Bavaria ka thesare të pabesueshme. Alpet bavareze janë ideale për skijim, ecje në natyrë dhe fotografi, Liqeni Kiemsi (Chiemsee) - i referuar shpesh si "Deti Bavarez", kështjellat mbretërore të Ludvigut të II që janë frymëzim për kështjellën e Disney-t, kryevepra unike me stilin barok - kisha Uieskirhe, një nga fushat më të mëdha të golfit ndodhet pikërisht këtu në fshatin e vogël Rieden...

Bavaria është një nga rajonet më të pasura dhe më të zhvilluara në Evropë. Kompani gjigante si BMW, Audi, Siemens... kanë selinë e tyre pikërisht këtu. Ato kanë një sektor të fortë teknologjik dhe inxhinierik dhe megjithëse ankohen gjithnjë e më shumë se gjithçka po u shtrenjtohet, ajo mbetet një simbol i standardeve të larta, d.m.th. paga të mira, infrastrukturë të shkëlqyer, qytete të sigurta. Respekt për rregullat e trafikut, legjislativin, shërbimet publike.

Ata janë të sjellshëm dhe modestë. Nuk janë të ftohtë, por u duhet kohë për t'u "hapur". Ata janë krenarë për kulturën dhe historinë e tyre, janë të disiplinuar dhe të saktë, respektojnë higjienën dhe heshtjen. (Dënimet e rrepta dhe pa dallim nuk u vendosën për hir të bavarezëve, por për hir të atyreve që kanë arshur si puna jonëe. Për të riedukuar auslenderët. Mentaliteti i vendasve është respekti për rendin dhe disiplinën.) 

 

Rrugët janë në gjendje të përsosur dhe nuk mund të humbasësh, sepse janë hartuar dhe ndërtuar për të zgjatur "një mijë vjet", duke lidhur vendbanimet nga shumë anë. Mund të shkosh nga një pikë në tjetrën me tren, metro, tramvaj, autobus ose makinë, dhe transporti publik (një biletë për të gjitha mjetet e transportit në Gjermani kushton 22 euro, e vlefshme për 24 orë) është tepër i përpiktë në kohë dhe po aq i pastër. Në fakt, në Bavari gjithçka është e rregullt: arat, fermat, kullotat, rrugët, oborret, parqet... Ata nuk i rregullojnë shtëpitë dhe mjedisin përreth sepse duhet ose për shkak të asaj se "çfarë do të thonë fqinjët", por sepse duan një pamje të këndshme për sytë e tyre, për aq sa mund të shohin sytë e tyre.

Ndotja është zero, kështu që mund të kalosh ditë pa i larë flokët dhe ato do të mbeten mjaft të pastra, dhe nuk ka depozita pluhuri në shtëpi për një ose dy ose tre ditë... pasi t'i kesh fshirë, si këtu. Bavaria është e qetë. Nuk ka njerëz në rrugë në qytetet e vogla (dhe madje edhe në ato të mëdha, përveç qendrave të qyteteve), ata janë në punë ose brenda, në shtëpitë e tyre. Ata thonë se kjo nuk është për shkak të motit, i cili është me mjegull dhe lagështirë gjatë kësaj periudhe, por është njësoj në pranverë, verë, vjeshtë. Qetësia e tyre është e natyrshme, jo e imponuar.

 

Nuk ka "njerëz", por në çdo hap ka vende për të shkundur cigaret në rrugë, kazanë mbeturinash, "rezervuarë" të disponueshëm publikisht dhe falas me kripë dhe rërë për të hequr akullin, stola... makina shitëse nga të cilat mund të blini vezë, verë, birrë, djathë... nga fermerët vendas, fabrika birre familjare me një traditë shekullore (Bavaria është "epiqendra" e traditës së prodhimit të birrës në Gjermani. Sipas disa të dhënave, këtu ka rreth 650 fabrika birre), furra buke, dyqane artizanale dhe kisha. Shumica e bavarezëve janë katolikë dhe rreth njëzet përqind janë luteranë. Ata nuk dinë (ose nuk duan) të flasin anglisht, por flasin edhe dialektin e tyre, bavarez, i cili është mjaft i ndryshëm nga gjuha letrare gjermane. Përndryshe, kur të përshëndesin, duket sikur klndojnë me zgjatimin e përshëndetjes "haloo", "çuuus" ose "çaoooo"

 

Edhe pse shumica e bavarezëve do t'ju ankohen se euro po humbet vlerën e saj çdo ditë dhe çmimet po rriten vazhdimisht, krahasuar me standardin tonë ata janë ende rehat. Paga mesatare bruto për një punë me kohë të plotë është 4,200 euro në muaj (në varësi të statusit tuaj - beqar, me fëmijë, etj. - kjo është rreth 2,800 deri në 3,000 euro neto në muaj), dhe ora e punës (sigurisht, po flasim për një mesatare, jo për një minimum dhe maksimum) është 28 euro në orë. Qiratë janë të shtrenjta, ashtu si edhe pasuritë e patundshme. Megjithatë, nëse jetoni vetëm dhe gatuani në shtëpi, blerjet javore shpesh mund të jenë më pak se 50-70 euro në javë (në varësi të sasisë së mishit që hani, nëse blini brende, ushqime organike…). Pra, në treg, prodhime delikates të mishit, njëqind gram kushton nga një e gjysmë deri në katër euro, një kavanoz me erëza (40 gramë) kushton 90 denarë, një kilogram qepë - 60 denarë, një kilogram djathë i shkëlqyer kushton njëzet euro, një kilogram hudhër kushton nëntë euro, buka kushton nga një deri në katër euro, një bonbonierë Lindt dyqind gramësh kushton dhjetë euro, njëqind gram biftek derri të freskët kushtojnë 55 denarë, që do të thotë se një kilogram kushton 550 denarë, salçiçet kushtojnë nga dhjetë euro për kilogram e lart, një kilogram pulë kushton rreth treqind denarë, karrotat kushtojnë një euro për kilogram, rrushi kushton dy euro, një kilogram portokall kushton shtatëdhjetë denarë, uiski dhe vodka prej 0.7 litrash kushtojnë dhjetë euro e lart, vera e mirë kushton katër euro dhe birra e fortë është në dispozicion për 70 denarë për litër.

Rrobat, këpucët, enët e kuzhinës, mobiljet... janë të shtrenjta. Ajo që është e lirë (edhe për ne) janë shtesat ushqimore gjermane, kozmetika, produktet e higjienës personale dhe sendet shtëpiake. Kjo nënkupton se produktet në farmacitë e njohura DM janë deri në 50 për qind më të lira atje sesa në dyqanet e tyre maqedonase. 

 

Në një restorant mesatar, një drekë e shpejtë për një person (kafe, plus një pjatë e thjeshtë) do t'ju kushtojë nga dhjetë deri në 15 euro, dhe një vakt "me më shumë" (mish, plus një pjatë shoqëruese, plus një sallatë) nga 15 deri në 25 euro. Një gotë birrë (0.5 l) nga tre deri në pesë euro, akullorja, ëmbëlsira, ëmbëlsirat në një institucion ushqimor kushtojnë nga katër deri në dhjetë euro, dhe në pastiçeritë më të mira, një biskotë mund të kushtojë deri në 13 euro. (Në vendet e njohura turistike, këto çmime janë dukshëm më të larta.) 

Megjithatë, përveç një birre pas pune ose gjatë fundjavave dhe festave, bavarezët hanë kryesisht në shtëpi. Ata nuk "vuajnë" për shkëlqim dhe gjëra "të sofistikuara". Ata janë: "nëse duhet të bëhet një punë, do të bëhet". Ata janë të saktë dhe të disiplinuar, pa formalizëm të tepruar. Ata janë plot krenari për identitetin e tyre lokal, me një ndjenjë të fortë për gjithçka bavareze. 

  

Krahina ose vendi, nëse preferoni, njihet gjithashtu nga Lederhosen-I, veshja tradicionale (për burrat) dhe Dirndl-i (veshja tradicionale për gratë), të cilat, përveç Oktoberfest-it dhe festave të tjera, shpesh vishen në një ditë të zakonshme. Menuja e tyre bazë përbëhet nga Bretzela, salçiçe të bardha (i hanë vetëm deri në mesditë), petulla, këmbë derri të pjekura, petulla të ziera të bëra me brumë dhe patate, lakër turshi me mollë dhe kanellë, djathë krem me erëza (një kombinim i shkëlqyer me bretzel dhe birrë), shumë birrë...

Bavarezët jetojnë në një ekuilibër të fortë midis punës dhe jetës private. Ata nuk e pëlqejnë kaosin dhe stresin e tepërt. Dhe ata kanë zakone që flasin shumë për kulturën e tyre, e cila është një përzierje e traditës alpine, trashëgimisë së krishterë dhe specialiteteve rajonale. Në të, sheh njerëz që ruajnë historinë, jo nga nostalgjia, por nga respekti, por me një hapje pragmatike ndaj modernes.

 

Kur i bashkon këto gjëra, mënyrën e tyre të jetesës, zakonet, ushqimin, ritmin e natyrës, zakonet, krijon përshtypjen e një rajoni që është njëkohësisht modern dhe i rrënjosur thellë në trashëgiminë e tij. Bavarezët janë njerëz që ruajnë vlerat e lashta jo sepse "duhet", por sepse i duan vërtet ato.

Edhe pse modernë, ata e dinë se identiteti nuk ndërtohet nga e para me çdo brez, por përkundrazi kultivohet dhe transmetohet. Kjo është arsyeja pse Bavaria ndihet si një vend ku traditat nuk janë si muze, por të gjalla. Është e gjitha pjesë e të njëjtit shpirt që e bën këtë provincë unike në Evropë.

 

 

Kerivurst me patate të skuqura kushton rreth shtatë euro, dhe akullorja me mjedra të ngrohta rreth dhjetë euro.

Qytetet dhe fshatrat bavareze janë plot me shtëpi prej druri që mbajnë erë rrëshire dhe druri të vjetër dhe me njerëz, zakonet e të cilëve formohen nga ritmi i natyrës

Birraria bavareze është një përzierje e fabrikave të mëdha industriale dhe fabrikave artizanale.

Landsberg, qyteti ku Hitleri kaloi rreth një vit në burg në vitin 1924 për komplotimin e një grusht shteti dhe ku shkroi versionin e parë të librit të tij "Lufta ime".

Në pamje të parë, jeta në Bavari duket e rregullt, e disiplinuar dhe e organizuar mirë. Rrugët janë të pastra, hekurudhat funksionojnë si mekanizëm, shërbimet publike janë të strukturuara. Saktësi e pastër gjermane.

Thuhet se bavarezët janë "pak të ngurtë, por të sinqertë". Ata me të vërtetë japin përshtypjen e njerëzve seriozë: nuk veprojnë, nuk e teprojnë me emocionet, nuk janë teatralë. Janë të drejtpërdrejtë dhe të ndershëm.

Nojshvashtajn ("Shkëmbi i Ri i Mjelmës"), u ndërtua në shekullin e 19-të në një kodër të pjerrët pranë Hohenshvangaut dhe Fisen në Bavarinë jugperëndimore. U porosit nga Mbreti Bavarez Ludvigu i II, i cili e përdori atë si një lloj strehimi, të pasuruar me elementë që i bëjnë homazh kompozitorit Rihard Vagner, i cili ishte një frymëzim për mbretin. Edhe pse publikut nuk i lejohet të fotografojë brendësinë, kjo kështjellë është ndërtesa më e fotografuar në Gjermani dhe një nga destinacionet turistike më të njohura. Është gjithashtu modeli për kështjellat në prodhimet e Disney-t.

Qytetet dhe fshatrat janë të mbushura me hapa të qetë mbi kalldrëm dhe male që shkëlqejnë si pasqyra argjendi, por na kujtojnë edhe miniaturizimin e njeriut.

Bavarezët nuk shpejtojnë që të ikin drejt modernitetit. Ata zgjedhin të jetojnë në një botë që i ka mësuar se vlera nuk është në shpejtësi, por në stabilitet. Jo në zhurmë, por në heshtje. Jo në ndryshim me çdo kusht, por në kultivimin e asaj që ka zgjatur tashmë me shekuj.

Katedralja: Kultura bavareze është një përzierje e traditës alpine, trashëgimisë së krishterë dhe specialiteteve rajonale. Ajo tregon njerëz që ruajnë historinë, por jo nga nostalgjia, por nga respekti.

Në shumë shtëpi alpine, e njëjta familje ka jetuar për më shumë se njëqind vjet. Në oborr shpesh ka një hambar të vjetër prej druri, një simbol i së kaluarës që ende merr frymë.

Fshatrat alpine, me bukurinë e tyre natyrore dhe frymën tradicionale, mbeten disa nga vendet më autentike në Evropë, ku e kaluara dhe e tashmja nuk luftojnë me njëra-tjetrën, por i shtrëngojnë duart njëra-tjetrës.

Veiskirhe: Një përvojë e pabesueshme ngjyrash në porcelan, mermer dhe detaje të sakta

Shteti i Lirë i Bavarisë ka një sipërfaqe prej 70,553 km2 dhe 12.4 milion banorë dhe është një nga dy shtetet federale më jugore në Gjermani.

Ky vend kryesisht bujqësor ka kufij ndërkombëtarë me Austrinë dhe Republikën Çeke. Shtetet fqinje gjermane janë Baden-Uirtemberg, Hesen, Turingia dhe Saksonia. Dy lumenj të mëdhenj rrjedhin nëpër shtet: Danubi dhe Main. Alpet bavareze përcaktojnë kufirin me Austrinë dhe janë shtëpia e majës më të lartë të Gjermanisë, Cugspice.

Qytetet kryesore në Bavari përfshijnë Mynihun, Nurembergun, Augsburgun, Regensburgun, Vurzburgun, Ingolshtadtin, Furthin dhe Erlangenin. Mbretëria e Bavarisë dhe Principata e Badenit ishin shtetet e para gjermane që kishin një kushtetutë në fillim të shekullit të 19-të

Kodrat alpine dhe rreth 200 liqene ofrojnë kushte të shkëlqyera për relaksim dhe pushime aktive, të cilat së bashku me 122 vendpushimet e skive e bëjnë sezonin turistik të zgjasë gjatë gjithë vitit.

Origjina e principatës të vjetër bavarez daton që në vitet 551/555. Në Getikën e tij, kronisti Jordanes shkruan: "Ajo zonë e shvabëve ka bavarezët në lindje, frankët në perëndim..."

Foto: MIA