Shkup, 24 shkurt 2025 (MIA) – Maqedonia e Veriut aktualisht është diku në mes të grupit të vendeve të Komunitetit të Energjisë (KE) dhe në fakt është në mes kur është fjala për transponizimin dhe zbatimin e legjislacionit. Ju tashmë e keni miratuar pothuajse gjysmën e thelbit të legjislacionit të KE-së, tha drejtori i Sekretariatit të Komunitetit të Energjisë, Artur Llorkovski, gjatë prezantimit të sotëm të Raportit për zbatimin e legjislacionit të Komunitetit të Energjisë në Republikën e Maqedonisë së Veriut për vitin 2024 para anëtarëve të komisioneve parlamentare për çështje ekonomike, për punë dhe për politikën e punës dhe energjetikës dhe për transportin, transformimin digjital, mjedisin dhe planifikimin hapësinor, si dhe Grupit interpartiak për mbrojtjen dhe luftën kundër ndotjes dhe ndryshimeve klimatike.

Në raport, shtoi ai, shohim progres të moderuar në vitin 2024 dhe se ju jeni në mes të grupit të vendeve që janë palë kontraktuese të KE-së me sfida të caktuara. Çështja më urgjente është miratimi i Paketës së Integrimit të Energjisë Elektrike, e cila është e rëndësishme për Planin e Rritjes dhe për perspektivat tuaja për t'u bërë anëtare e tregut të energjisë elektrike të BE-së nga viti 2027. Presim që së shpejti të kalojë në Kuvend një ligj për burimet e rinovueshme të energjisë (BRE) dhe të plotësohet boshllëku i mosrespektimit të Direktivës së Nivelit 2. Ne presim gjithashtu të përfshihemi në thjeshtimin e procedurave të lejeve në vendin tuaj për t'ju ndihmuar në procesin e vlerësimit të ndikimit në mjedis dhe për të eliminuar çdo konflikt që mund të lindë në atë fushë.

"Arritjet e Maqedonisë së Veriut po përparojnë në mënyrë të barabartë me një tendencë të pjesshme negative. Ju keni një trajektore të lehtë në rënie kur bëhet fjalë për zbatimin e legjislacionit. Megjithatë, ju jeni një nga vendet lider kur bëhet fjalë për përdorimin e burimeve të rinovueshme të energjisë. Progres është arritur edhe në drejtim të krijimit të një tregu të organizuar të energjisë elektrike, por edhe pse është përgatitur një projektligj për energjinë elektrike, ai nuk është miratuar”, tha Llorkovski në prezantimin e Raportit.

Në sektorin e energjisë elektrike, siç tha ai, është arritur shumë gjatë viteve të fundit, duke filluar me  ndarjen dhe certifikimin e operatorit të transmisionit të energjisë elektrike MEPSO dhe emërtimin paraprak të NEMO - operator i sistemit të transmetimit të energjisë elektrike, që do të thotë se vendi ka arkitekturën e duhur të nevojshme për tregun e energjisë elektrike. Është vërejtur gjithashtu një ulje e varësisë nga importi i energjisë elektrike nga jashtë, që do të thotë se po mbahen më shumë para në vend.

“Ky treg që ju keni krijuar tashmë duhet të integrohet me tregjet e tjera të energjisë elektrike në vendet fqinje, përfshirë vendet e BE-së. Afati për miratimin e legjislacionit që do t'ju mundësonte të integroheni në tregjet e vendeve fqinje ka skaduar në vitin 2023, por shpresojmë që legjislacioni për transponizimin e pakos së energjisë elektrike së shpejti të miratohet nga Qeveria dhe presim që në fillim të pranverës 2025 të miratohet nga Kuvendi”, tha Llorkovski.

Kjo, siç theksoi ai, është e rëndësishme sepse vendi është i detyruar sipas rregullave të KE-së, por edhe të paraqesë zgjidhjen ligjore si pjesë e Planit të Rritjes, e cila do të vërë në dispozicion fondet e BE-së nën ombrellën e Planit të Rritjes. Gjithashtu, është e nevojshme përfshirja e projektit për bashkimin e tregjeve në rajon me tregun e BE-së.

“Afati i fundit për dorëzimin e këtij ligji për verifikim është pranvera e këtij viti. Nëse nuk arrini ta miratoni këtë ligj brenda muajit mars ose prill, do të humbisni dritaren e mundësive që BE-ja po hap për integrimin në tregun e BE-së. Kjo do të thotë edhe humbje për një vit të afatit për hyrje në tregun e energjisë elektrike të BE-së në fillim të vitit 2027, gjë që do ta përkeqësojë pozitën tuaj strategjike dhe do të ketë pasoja për stabilitetin e investimeve”, tha Llorkovski.

Angazhimi im, shtoi ai, është t'ju inkurajoj që të punoni për projektligjin, për ta përfunduar dhe miratuar, sepse është një ligj shumë i nevojshëm dhe thelbësor për integrimin e tregut tuaj të energjisë elektrike me atë të BE-së, por edhe për integrimin sa më të shpejtë të vendit në BE.

“Ne besojmë se projekti i tregut të energjisë elektrike në Evropën Juglindore mund të jetë një nxitje si për operatorët e tregut ashtu edhe për operatorët e transmetimit të energjisë elektrike. Këto procese mund dhe do të kenë ndikim në çmimin e energjisë elektrike, theksoi Llorkovski.

Sa i përket sektorit të gazit natyror në vend, ai tha se në vitin 2024 ka pasur progres të dukshëm.

“Certifikimi i NOMAGS është në përputhje të plotë me Paketën e Tretë Energjetike të KE-së, e cila u mundësua pas vendimeve të caktuara për ndryshimin e pronësisë së kësaj kompanie. Megjithatë, interkonektori me Greqinë është ende në ndërtim e sipër dhe besojmë se do të përfundojë sa më shpejt, por duhet të bëhet paralelisht me një kuadër të duhur rregullator të nevojshëm për punën e ardhshme. Është e nevojshme të zhvillohen rregulla të rrjetit për mekanizmat e alokimit të kapaciteteve për vendin si dhe për interkonektorin me Bullgarinë që tashmë është në përdorim. Është e nevojshme që të ketë rregulla të njëjta të rrjetit me Bashkimin Evropian për të lejuar më shumë hapësirë ​​për tregti dhe siguri”, tha Llorkovski.

Siç tha ai, ka ulje të çmimit të gazit natyror, veçanërisht në industri, por ka ende vend për përparim në përdorimin e gazit në drejtim të sigurisë së furnizimit me gaz.

Progres është shënuar edhe me rrjetin e sigurisë kibernetike, por, shtoi ai, duam që këto rregulla të harmonizohen sa më shumë me ligjin e BE-së, duke përfshirë mundësinë e reciprocitetit që të mund të aplikohen edhe në vendet palë kontraktuese të KE-së.

Llorkovski vlerësoi se ka një progres në aspektin e rezervave të mallrash të naftës, të cilat mbulojnë më shumë se 50 ditë nevoja dhe obligim është që të mbulohen 90 ditë. “Ne presim që kjo të përmirësohet”, tha Lorkovski.

Progres, siç tha ai, ka pasur edhe në fushën e dekarbonizimit të sektorit të energjisë.

“Tani jemi në proces të përditësimit të Planit Kombëtar të Energjisë dhe Ndryshimeve Klimatike në përputhje me objektivat e rinj të miratuar në KE në vitin 2022. Që kjo të ndodhë, duhet të kemi një vlerësim të duhur strategjik të mjedisit dhe gjendjes së mjedisit. Ne presim që MMJPH të japë informacionin që ju preferoni. Ne ende presim që Qeveria të paraqesë një projektligj për këtë fushë që Kuvendi mund ta miratojë”, theksoi Llorkovski.

Ai theksoi se Direktiva për Efiçiencën e Energjisë së Ndërtesave tashmë është zbatuar në nivel kombëtar, por tregoi se ajo është ende në procedurë dhe Direktiva për Performancën e Energjisë tashmë është transpozuar.

“Vlerësimi strategjik i ndikimit në mjedis duhet të zbatohet siç duhet bazuar në ligjin që tashmë është transpozuar. Bëhet fjalë për përdorimin e ligjit që tashmë është në fuqi. Është çështja e Direktivës për Vlerësimin e Ndikimit në Mjedis, ku ka ende çështje të pazgjidhura. “Prandaj kemi filluar procedurat për konstatimin e mospërputhjes”, tha Llorkovski, duke shtuar se kjo mund të ketë ndikim të madh në disa projekte strategjike në vend.

Pa një sistem të duhur të vlerësimit të ndikimit në mjedis, vuri në dukje ai, projektet mund të minohen.

“Më shqetëson edhe çështja e emetimeve të CO2, pluhurit, SO2. Çmimet tavan të vendosura sipas legjislacionit të BE-së po tejkalohen vazhdimisht në vend. Ju mund ta shihni këtë kur dilni jashtë. Kjo lidhet pjesërisht me prodhimin e energjisë elektrike dhe përdorimin e linjitit, pasi katër nga tetë kapacitetet më ndotëse prodhojnë energji elektrike nga linjiti. Ekuacioni që paraqet sfidën më të madhe është zëvendësimi i linjitit me BRE”, tha Llorkovski.

Ai e vlerësoi punën e Komisionit Rregullativ të Shërbimeve të Energjisë dhe Ujit (ERC).

“Autoriteti Rregullativ ka legjislacion që është i kufizuar në kompetenca, prandaj miratimi i Pakos për Energji Elektrike është i domosdoshëm që Rregullatori të ketë kompetencat e duhura në arsenalin e tij që të mund të përballet me sfidën e përfshirjes në tregun e energjisë elektrike të BE-së”, tha Llorkovski.

Ai e ka vlerësuar problematik vendimin për shkarkimin e dy anëtarëve të ERC-së, pasi siç tha ai mund të ketë cenuar pavarësinë e Rregullatorit.

“Shkarkimi po monitorohet nga afër nga Sekretariati i KE-së dhe presim që Qeveria të na japë një shpjegim për këtë shkarkim”, theksoi Llorkovski.

Në takim në emër të të gjithë deputetëve foli Bojan Stojanoski nga VMRO-DPMNE, i cili tha se dëshiron ta sigurojë Llorkovskin se Komisioni për Çështje Ekonomike, Punë dhe Politikë Energjetike dhe Kuvendi do të vazhdojnë me miratimin e zgjidhjeve të nevojshme ligjore sa më shpejt dhe me prioritet më të lartë të mundshëm.

“Është në interesin tonë që sa më shpejtë të afrohemi me standardet evropiane”, tha Stojanoski. 

Foto: Printskrin