Kina: Si e ndryshoi botën iniciativa “Një brez, një rrugë”

17 tetor 2023

BBC - Londër

Udhëheqësit botërorë dhe përfaqësuesit e 130 vendeve u mblodhën në Pekin për të festuar 10-vjetorin e Iniciativës Kineze “Një brez, një rrugë” (BRI), një projekt ambicioz për të krijuar dy rrugë të reja tregtare që do të lidhin vendin me pjesën tjetër të botës.

Kryeministrat dhe presidentët, duke përfshirë Vladimir Putinin, do të takohen më 17 dhe 18 tetor për të shënuar ngjarjen dhe pjesëmarrja e madhe është një shenjë e ndikimit të madh të iniciativës prej një shume prej trilionë dollarësh në botë - dhe se sa jashtë saj është në pronësi të kinezëve shteti dhe kompanitë.

Në dekadën e fundit, 150 vende, që përfaqësojnë tre të katërtat e popullsisë së botës, kanë marrë pjesë në iniciativë.

Megjithatë, ajo hasi suksese dhe dështime.

Pse Kina filloi inicativën "Një brez një rrugë”

Sipas analistëve, Kina nisi iniciativën "Një brez një rrugë” kryesisht për të trajtuar probleme të tilla si mbiprodhimi dhe rritja e kostove të punës në ekonominë me rritje të shpejtë.

Nisma financohet nga rezervat e këmbimit valutor të Kinës me vlerë tre trilion dollarësh, të akumuluara që nga vitet 1980 kur ajo miratoi një qasje më të hapur ndaj zhvillimit, thotë profesori Lorens S. Reardon i Katedrës të Shkencave Politike në Universitetin e Nju Hamshirit në SHBA.

Firmat kineze të ndërtimit, të përballura me rënien e kërkesës në vend, kanë filluar të kërkojnë projekte të reja jashtë vendit.

Që nga marrja e pushtetit në vitin 2012, Presidenti Si Xhinping ka promovuar Iniciativën “Një brez një rrugë” për të zgjeruar tregjet për mallrat kineze dhe për të forcuar ndikimin global të vendit.

Ndërmarrjet shtetërore të Kinës bashkëpunuan, duke kërkuar para nga fondet e investimeve të eksportit të Kinës.

Së bashku ata kanë miratuar projekte të ndryshme në jugun global.

Si u zgjodhën projektet globale?

Gjatë dhjetë viteve, “Një brez një rrugë” e ka zgjeruar theksin e saj nga infrastruktura në teknologjinë digjitale, në sigurinë dhe zhvillimin e qëndrueshëm.

Kina ka investuar në më shumë se 3,000 projekte në kuadër të Iniciativës, sipas shifrave zyrtare. 15-të vendet që morën më shumë financime ishin Indonezia, Pakistani, Singapori, Rusia, Arabia Saudite,

Malajzia, Emiratet e Bashkuara Arabe, Bangladeshi, Peruja, Laosi, Italia, Nigeria, Iraku, Argjentina dhe Kili, sipas Institutit amerikan për Hulumtimin e Politikave Publike (AEI). Ndikimi i saj shtrihet në të gjithë globin dhe Kenia shpreson të marrë fonde në samit.

Kina pretendon se përzgjedhja e projektit bazohet në nevojat ekonomike, por kritikët thonë se ajo dëshiron të krijojë një model të kontrollit global me qendër në Kinë.

"Kriteret gjeopolitike dhe diplomatike janë të paktën po aq të rëndësishme sa ato ekonomike në përcaktimin se si dhe ku Kina alokon fondet nga Iniciativa," tha Xheremi Çen, një ekspert i Azisë Lindore në Grupin Eurazia.

Italia është i vetmi vend në mesin e 15 përfituesve që voton më rrallë me Kinën në Asamblenë e Përgjithshme të KB-së sesa shumica e vendeve të tjera, tha Çen.

Italia kohët e fundit la të kuptohej se do të tërhiqej nga iniciativa “Një brez një rrugë”.

Të dhënat e AEI tregojnë se fondet e Iniciativës shkojnë kryesisht në vendet ku Pekini ka interesa të forta strategjike për thellimin e marrëdhënieve, si Indonezia dhe Pakistani.

Arabia Saudite dhe Emiratet e Bashkuara Arabe - dy vende të pasura të Gjirit - janë ndër shtatë përfituesit kryesorë të fondeve "Një brez një rrugë".

Këto vende, të cilat janë prodhuesit kryesorë të naftës, i ofrojnë Pekinit mjete strategjike për të kundërshtuar rreziqet e mundshme nga politikat perëndimore, siç janë sanksionet e SHBA-së.

Çfarë funksionoi?

Disa projekte të Iniciativës “Një brez një rrugë” kanë qenë vërtet të suksesshme.

Arsyeja është e thjeshtë: shumë vende kanë nevojë për infrastrukturë më të mirë, duke përfshirë rrugët dhe hekurudhat.

Në Indonezi, së fundmi u hap hekurudha e parë me shpejtësi të lartë - e quajtur Vush. Trenat e kësaj hekurudhe lidhin kryeqytetin Xhakarta me Bandung, një destinacion popullor turistik. Ai zvogëlon kohën e udhëtimit nga tre orë në vetëm 40 minuta duke u përshpejtuar përmes asaj rruge me shpejtësi 350 kilometra në orë.

Dhe ndërsa disa argumentojnë se Vush-i është i panevojshëm sepse tashmë ka rrugë të mira dhe trena më të aksesueshëm për të arritur atje, "shumë njerëz në Indonezi i vlerësojnë përgjithësisht projektet e Iniciativës", thotë Tauhid Ahmad, një studiues në Institutin Kërkimor Indonezian INDEF.

Në Laos, një hekurudhë që lidh kryeqytetin Vientiane me Kunming në provincën Junan të Kinës u hap në vitin 2021.

Kjo rrugë reduktoi kohën e udhëtimit nga Vientiane në kufirin Kinë-Laos në vetëm 3 orë, duke i lejuar udhëtarët të arrijnë në Kunming në vetëm një ditë.

Ka pasur suksese të tjera të dukshme për Iniciativën, si porti i Pireut në Greqi, i cilësuar shpesh si "Koka e Dragoit" të Evropës.

Një kompani shtetërore kineze tani kontrollon më shumë se 60 për qind të portit dhe mund të menaxhojë një numër të madh kontejnerësh nga anijet.

Çfarë dështoi?

Iniciativa “Një brez një rrugë” ka njohur dështime.

Xhun Teufel Drajer, një profesor i shkencave politike në Universitetin e Majamit, thotë se nisma vuan nga planifikimi i dobët, me "hua për projekte që nuk ishin kurrë komercialisht të zbatueshme dhe mbikëqyrje joadekuate të ndërtimit".

Një ngadalësim i ekonomisë globale, rritja e normave të interesit dhe inflacioni më i lartë e kanë bërë të vështirë për disa vende të paguajnë borxhet që i detyrohen Kinës.

Miliarda dollarë në kredi të dështuara dhe projekte zhvillimi u ndaluan.

Një shembull është Porti Hambantota në Sri-Lankë, ku qeveria ka shpallur falimentimin në vitin 2022. Vendi nuk ishte në gjendje të shlyente kreditë kineze, ndaj ia dorëzoi portin Kinës për 99 vjet përdorim.

Pakistani përballet me probleme të ngjashme si një nga pjesëmarrësit kryesorë të Iniciativës. Vendi nuk i shlyente borxhet në kohë dhe iu desh të kërkonte ndihmë nga Fondi Monetar Ndërkombëtar.

Ndonjëherë, rrjetit kombëtar të energjisë i është dashur të mbyllë termocentralet e tij për të kursyer në faturat e karburantit. Pekini kohët e fundit refuzoi kërkesën e Islamabadit për fonde shtesë të Iniciativës “Një brez një rrugë” në Korridorin Ekonomik Kinë-Pakistan. Si arsye u përmendën, shqetësimet për paqëndrueshmërinë politike, rreziqet e sigurisë për punëtorët kinezë dhe aftësia kreditore e Pakistanit.

Shumë vende të tjera, duke përfshirë Etiopinë dhe Kenian, po përballen me sfida të ngjashme.

Ekonomistët e Bankës Botërore vlerësojnë se rreth 60 për qind e të gjitha kredive të iniciativës “Një brez një rrugë” përfshijnë tani vendet në vështirësi financiare.

Kjo ka çuar në kritika për praktikat e kreditimit të Kinës si "diplomacia në kurthin e borxhit".

Çfarë thotë publiku?

Sondazhet tregojnë se shumë vende po bëhen gjithnjë e më të dyshimta ndaj ndikimit në rritje të Kinës.

Në Pakistan, njerëzit fillimisht ishin optimistë për iniciativën “Një brez një rrugë”, duke pritur prosperitet ekonomik dhe rritje të biznesit. Megjithatë, shumë vite më vonë, nuk ka pasur përmirësime të rëndësishme në jetën e komuniteteve lokale siç është premtuar nga Pakistani dhe Kina.

Në Guadar, qytet portual në Pakistan, banorët janë indinjuar me këto projekte sepse shohin shumë pak zhvillim përtej rrugës me katër korsi në autostradën kryesore bregdetare.

Vietnami mori 670 milionë dollarë kredi kineze për një projekt të madh hekurudhor urban në Hanoi. Megjithatë, ai ende nuk ka identifikuar ndonjë projekt të ri infrastrukturor në kuadër të iniciativës “Një brez një rrugë”. Projekti hekurudhor Cat Linh Ha Dong në Vietnam filloi në vitin 2011, por është përballur me vonesa dhe tejkalime të kostove. Më në fund u përfundua në nëntor 2021.

Koha e ndërtimit krijoi një precedent negativ për projektet e tjera të infrastrukturës dhe minoi besimin e opinionit - megjithëse duhet theksuar se koha e ndërtimit për projekte të ngjashme në vendet perëndimore mund të jetë e ngjashme ose edhe më e gjatë.

Kina duket se i ka nuhatur këto shqetësime.

Presidenti Si tani po angazhohet për projekte "të vogla dhe të bukura" nën iniciativën “Një brez një rrugë”.

Vitet e fundit, ka pasur një rënie si në numrin e projekteve të reja "Një brez një rrugë” ashtu edhe në vëllimin e investimeve kineze jashtë shtetit.

Duke parë nga e ardhmja, duket se iniciativa “Një brez një rrugë” do të përballet me sfida të ngjashme të vështira.

“Çështja është nëse shteti partiak kinez do të jetë në gjendje të vazhdojë të zgjerojë projektet e zhvillimit, pasi përfituesit e rëndësishëm kanë dështuar në borxhet e tyre”, konkludon profesori Reardon.

Foto: EPA