INTERVISTË - Dr. Çibishev: Toksikologji me Qendër urgjente interniste, laborator më bashkëkohorë dhe përforcim kadrovik për ekzaminim të kompletuar të pacientëve
- "Nga shtatori do të fillojë punën qendra e parë urgjente interniste me toksikologji në shtet, nlë kuadër të së cilës do të hapet rendgen kabinet me në të cilën do të bëhen të gjitha ekzaminimet me rendgen, tomografi kompjuterike, rezonancë magnetike, ndërsa do të ketë edhe kabinet endoskopi të sipërme dhe kabinet EHO", shprehet në intervistë për MIA-n drejtori i Klinikës Universitare të Toksikologjisë Prof. Dr. Andon Çibishev.
- Post By Fami Bajrami
- 21:52, 26 korrik, 2025
Shkup, 26 korrik 2025, (MIA)
Renata PEPELUGOSKA
"Nga shtatori do të fillojë punën qendra e parë urgjente interniste me toksikologji në shtet, nlë kuadër të së cilës do të hapet rendgen kabinet me në të cilën do të bëhen të gjitha ekzaminimet me rendgen, tomografi kompjuterike, rezonancë magnetike, ndërsa do të ketë edhe kabinet endoskopi të sipërme dhe kabinet EHO", shprehet në intervistë për MIA-n drejtori i Klinikës Universitare të Toksikologjisë Prof. Dr. Andon Çibishev.
Ai konsideron se ky është projekt me interes të lartë kombëtar dhe se kujdesi shëndetësor maqedonas do të fitojë shumë edhe shëndetësia në tërësi, ndërsa benefite do të kenë pacientët. Ai bëri të ditur se kur pacienti hyn në qendrën urgjente interniste, do të shqyrtohet dhe do t'i jepet diagnozë pune dhe plan për ekzaminim, respektivisht gjithçka që duhet do t'i bëhet, në mënyrë që të mos ketë nevojë të bartet me karrocë në departamentet tjera.
Thekson se në fund të vitit të kaluar dhe në fillim të këtij viti kanë blerë aparaturë më bashkëkohore për laboratorin e toksikologjisë, lloji më i ri i cili prodhohet në kuadër të BE-së, dhe ai tashmë është në funksion.
- Ne e siguruam atë nga fondet tona, respektivisht nga kursimet në buxhet prej rreth 9,5 milion denarë (rreth 140.000 euro). Tani po bëjmë një përpjekje për ta sendërtuar, sepse ka aftësinë të analizojë më shumë se 1.400 kimikate, që të mund t'i dëshmojmë në material të ndryshëm biologjik, qoftë gjak, urinë, pështymë apo diçka të ngjashme. Pra, nuk do të ketë kimikate që ne nuk do të mund t'i dëshmojmë. Kur një pacient vjen këtu për një orë deri në një orë e gjysmë, ne do të dimë se me çfarë është helmuar, shprehet Dr. Çibishevi.

Kaloi një vit që kur drejtoni Klinikën Universitare të Toksikologjisë . Çfarë është bërë deri më tani duke marrë parasysh se po rritet në një qendër urgjente interniste me toksikologji?
Ajo që mund të kishim bërë është bërë. Shtatë vjet para se të menaxhoja përsëri Klinikën, katër drejtorë u ndërruan dhe besoj se në ato shtatë vjet është bërë punë minimale, sa për të funksionuar ajo. Asgjë nuk është bërë në fushën e përmirësimit të plotë të infrastrukturës, për zgjidhjen e problemeve kadrovike.
Klinika nuk është vetëm institucion që siguron ndihmë shëndetësor, shërbime shëndetësore, por ne jemi gjithashtu pjesë e Fakultetit të Mjekësisë në Shkup dhe edukojmë mjekët, infermierët e ardhshëm, në përgjithësi personelin mjekësor nga tre fakultete mjekësore nga Shkupi, Shtipi dhe Tetova. Këtu është bërë shumë pak, për të mos thënë asgjë. Kur erdha, kisha probleme serioze me funksionimin pasi nuk kishim drejtor mjekësor. Pak para se të vija unë, u ndërrua drejtori mjekësor, këtu kishim vetëm një drejtor ekonomik, i cili si ekonomist nuk mund ta menaxhonte Klinikën në pjesën mjekësore dhe ishte shumë e vështirë dhe praktikisht në të gjitha nivelet.
Me ardhjen time, fillimisht u përpoqa të stabilizoj Klinikën, sepse këtu hasa 18 persona që punonin në mënyrë të paligjshme, të cilët praktikisht nuk kishin kontrata të vlefshme dhe në fakt kjo mund të karakterizohej se 18 persona hynin në institucion, punonin, disa prej tyre ofron ndihmë shëndetësore, disa prej tyre ishin personel mjekësor ndihmës dhe lëviznin në mënyrë të paligjshme në hapësirat e Klinikës. Unë që në ditën e tretë, i mblodha dhe u thashë se nuk mundet më kështu, iu falënderova për përpjekjet e deritanishme dhe u thashë të shkonin në shtëpi.
U thashë se nga sot nuk do të ketë “punësime kaubojsh” në Klinikë, pa mbulim ligjor dhe pa pëlqimin e Ministrisë së Financave, Fondit të Sigurimeve Shëndetësore dhe Ministrisë së Shëndetësisë. Ata morën kompensim financiar dhe në këtë mënyrë praktikisht dëmtuan buxhetin. E gjithë kjo në periudhën e kaluar ka marrë një epilog gjyqësor dhe është vërtetuar se ishte e paligjshme dhe autorët do të mbajnë përgjegjësi.
Pra, kishte shumë gjëra që mungonin kur erdha këtu. Ne kishim hapësira pune që kishin mobilje nga karriget, tavolinat, shtretërit për pacientët, të cilat ishin në skadimin e përdorshmërisë dhe ishin të rrezikshme për t'u përdorur, mund të ndodhte që dikush të ulej në një karrige dhe të binte poshtë. Kjo është arsyeja pse ne menjëherë ndërmorëm masa për të zëvendësuar mobilje të tilla sa më shpejt të jetë e mundur dhe të gjitha mobiljet e Klinikës në këtë periudhë prej një viti janë zëvendësuar.
Klinika ekziston që nga viti 1975. Ajo është formuar nga një segmentim i Klinikës së Brendshme të asaj kohe në disa klinika dhe u krijua një Klinikën e toksikologjisë. Megjithatë, Maqedonia është shtet i vogël me popullsi të vogël dhe vetëm Klinika e toksikologjisë pasi toksikologjia nuk mund të funksiononte, respektivisht nuk mund të tregonte rentabilitet, numër të mjaftueshëm pacientësh që të mund të mbijetojë. Prandaj, atëherë u bë një marrëveshje që Klinika të vendoset dhe qendra e internistit të urgjencës në të cilën të gjithë ata që kanë nevojë për ekzaminim internist duhet së pari të vijnë këtu, të shohin ekipi i mjekëve dhe personeli mjekësor dhe të qëndrojnë këtu për të marrë terapi ose më pas pas pas stabilizimit të gjendjes për t'u transferuar në klinikë të përshtatshme ku do të ofrohet ndihmë për një periudhë më të gjatë kohore.
Atëherë kemi qenë Klinikë e Mjekësisë Urgjente Interne dhe Toksikologjike, por në vitin 2006 kur u shpërbë Qendra Klinike, disa gjëra ndryshuan dhe mbetëm vetëm Klinikë e Toksikologjisë. Atëherë ishte ideja e krijimit të një qendre të posaçme urgjenter interniste , diçka që dështoi dhe përsëri na e kthyem mjekësinë urgjente ta punojmë duke bërë ndërhyrje në statut në mënyrë që të mund të funksionojmë.
Ideja e një qendre emergjent interniste është diçka që është imperativi im. Që kur jam bërë drejtor, jam fokusuar në realizimin e kësaj, sepse e konsideroj një projekt me interes të lartë kombëtar. Ideja është më shumë se 25 vjeçare, por për arsye të ndryshme subjektive dhe objektive nuk është realizuar deri më tani, që të ketë një qendër të brendshme emergjente me të gjitha pamjet. Kemi punuar këtu në mjekësinë e brendshme emergjente, por gjysmë të improvizuar. Kishte rezistenca dhe tani tre ose katër vjet më parë ideja u ringjall përsëri, por askush nuk mori iniciativën për ta realizuar. Kishte edhe rezistencë nga jashtë dhe nga brenda. Tani ka rezistencë nga brenda, por si drejtues aktual i këtij institucioni, i cili mban të gjitha përgjegjësitë, vlerësova se ky projekt është me interes të lartë kombëtar dhe vendosa ta realizoj.

Çfarë përpjekjesh infrastrukturore janë bërë që nga emërimi juaj si drejtor i Klinikës?
Dy kompani me përgjegjësi shoqërore, Alkaloid dhe Komercijalna Banka, u bashkuan dhe investuan mjete për të rinovuar Klinikën, për të zëvendësuar plotësisht të gjithë instalimin, për të bërë disa ndryshime infrastrukturore në katin e poshtëm dhe për ta kthyer Klinikën në qendër urgjente interniste me toksikologji. Kjo filloi të realizohet një ose dy muaj pasi u bëra drejtor. Rreth 480.000 euro janë investuar për këtë, por jo vetëm në pjesën ndërtimore, ajo që është e re, por edhe në instalimin e kompletuar, ajër të kondicionuar, energji elektrike, gazra, gjithçka është ndërruar dhe kjo është e re.
Në projekt nuk kishte pajisje me mobilje. Ne kemi arritur përmes ideve tona, disa nga mjetet t'i investojmë në mobilje, ku do të zëvendësojmë plotësisht mobiljet në katin e poshtëm, disa janë sjellë, e disa jemi duke i pritur t'i sjellin tani dhe pasi të pajisim atë pjesë në katin përdhes, ne do ta vëmë në përdorim.
U ra dakord me Ministrinë e Shëndetësisë që në kuadër të qendrës urgjente të hapet rendgen kabinet, në të cilin të gjitha ekzaminimet me rreze X, tomografia kompjuterike, imazhet e rezonancës magnetike, do të ketë kabinet për endoskopi të sipërme dhe kabinet EHO. Pra, kur të hyj pacienti në qendrën urgjente interniste, do të ekzaminohet dhe do t'i jepet diagnozë pune dhe plan për ekzaminim, respektivisht gjithçka që duhet do t'i bëhet, në mënyrë që të mos ketë nevojë të bartet me karrocë në departamentet tjera.
Pra, gjithçka do të bëhet brenda qendrës urgjente interniste, dhe kjo është një përfitim i madh për pacientët që nuk do të vrapojnë më andej këndej të gjitha ekzaminimet do të bëhen në një vend, do të bëhet një vlerësim i plotë nëse ata do të qëndrojnë këtu, do të marrin terapi dhe do të largohen, nëse do t 'i vëzhgojmë për 12 deri në 24 orë për të përmirësuar gjendjen e tyre, atëherë ata do të largohen ose do t'i stabilizojmë dhe do t'i transferojmë në Klinikë, ku duhet të vazhdojnë kurimin e tyre.
Cili do të jetë përfitimi për pacientët nga hapja e qendrës së urgjente interniste me toksikologji?
Mendoj se shëndetësia maqedonase do të fitojë shumë dhe shëndetësia në tërësi, ndërsa pacientët do të marrin përfitimin më të madh, sepse për momentin nuk ka institucion të tillë në Maqedoni. Do të jetë kjo qendra e parë urgjente interiste në territorin e Republikës së Maqedonisë. Pjesa ndërtimore ka përfunduar, po presim për më shumë pajisje minimale për të filluar. Do të jem i kënaqur nëse fillon nesër, por vlerësimi im është se do të fillojë menjëherë pas pushimeve vjetore.
Unë mendoj se pas 1 shtatorit, një pjesë e qendrës urgjente do të fillojë të punojë, dhe ndërkohë do të pajiset, sepse tashmë janë bërë plane për blerjen e një makine të tomografisë kompjuterike, një rendgen aparati , ndërsa për rezonancës magnetike procedura ka filluar. Këto janë prokurime shumë të mëdha dhe sipas ligjit për prokurimet publike janë më të komplikuara, kanë disa faza, por është procedurë që duhet të përfundojë.

Cilat pajisje janë blerë deri më tani në Klinikë?
Klinika kishte problem serioz me pajisjet dhe me pajisje të caktuara që i duheshin për të funksionuar normalisht. Tani, brenda Klinikës, ekziston një zyrë e sipërme e endoskopisë dhe ne e përdorim atë për pacientët tanë dhe kemi takime për pacientët të cilët, me një referim nga një mjek i familjes, mund të bëjnë një endoskopi të sipërme, kemi kabinet EHO, mirëpo Klinika ekziston që nga viti 1975 dhe që atëherë kolegët kishin dëshirën më të madhe për të pasur laborator bashkëkohore toksikologjike, sepse nuk mund të punohet toksikologjia klinike bashkëkohore e avancuar shkencore nëse nuk ka laborator. Në fund të vitit të kaluar dhe në fillim të këtij viti kemi blerë aparaturë më bashkëkohore për laboratorin e toksikologjisë, lloji më i ri i cili prodhohet në kuadër të BE-së, dhe ai tashmë është në funksion.
Ne e siguruam atë nga mjetet personale, respektivisht nga kursimet në buxhet prej rreth 9,5 milionë denarë (rreth 140.000 euro). Tani po bëjmë përpjekje për ta sendërtuar, sepse ka mundësinë të analizojë më shumë se 1.400 kimikate, që të mund t'i dëshmojmë në material të ndryshëm biologjik, qoftë gjak, urinë, pështymë apo diçka të ngjashme. Pra, nuk do të ketë kimikate që ne nuk do të mund t'i dëshmojmë. Kur një pacient vjen këtu për një orë deri në një orë e gjysmë, ne do të dimë se me çfarë është helmuar.
Blemë edhe pesë aparate EKG, që do të thotë se çdo dhomë do t'i ketë ato. Ne gjithashtu përdorim disa antidot në punën tonë, të cilat quhen me ekspertizë antidot, të cilat deri disa ditë më parë Klinika nuk i kishte. Në periudhën 2010-2014, kemi bërë një marrëveshje me një kompani zvicerane, e cila ishte e detyruar brenda 24 orëve të na jepte çdo antidot që do të na duhej.
Por tani mendoj se për një muaj do të përfundojnë të gjitha procedurat. Klinika do të jetë e pajisur me të gjitha kundërhelmet që mund të na duhen në praktikë. Ata kanë një afat të shkurtër, janë shumë të shtrenjtë, por ne kemi vlerësuar se asgjë nuk është më e shtrenjtë se një jetë njerëzore. Ne do të sigurojmë të gjitha kundërhelmet, madje edhe pas një viti, dy, për sa kohë që ato përdoren, nëse nuk përdoren, ne do t'i hedhim ato dhe do të blejmë të tjera. Do të humbasim ekonomikisht, por dua të jemi të gatshëm në çdo moment nëse dikush ka nevojë për ndihmë për ta siguruar atë në mënyrë cilësore dhe në një nivel të lartë.
Çdo klinikë në mënyrë që të mund t'i përgjigjet nevojave të pacientëve është e nevojshme një numër i mjaftueshëm i stafit mjekësor. Çfarë po bëni për të zgjidhur mungesën e punonjësve shëndetësor në Klinikë?
Ishim një vit në minus 18 ushtrues. Midis tyre ishin kuadrot e ndryshme të laborantëve, motave medicinale, infermierëve, higjienistëve, etj. Arrita të marr pëlqimin dhe konkursi tashmë është mbyllur, njerëzit tashmë punojnë dhe nuk ka "punë kaubojsh". Ne shpallëm një konkurs të rregullt, ata konkurruan, në mesin e tyre ishin disa nga ata 18 që punonin këtu pa kontrata. Mora katër prej tyre: një biolog, dy higjienistë dhe një infermier. Më 23 korrik, shpalla konkurs tjetër për dy motra medicinale.
Ne po përpiqemi ngadalë të stabilizojmë stafin tonë në mënyrë që t'u përgjigjemi sfidave. Kur do të funksionojë qendra urgjente interniste, do të kemi nevojë për shumë më tepër kuadro, kjo është diskutuar në nivel të Ministrisë së Shëndetësisë dhe në nivel të Qeverisë.
Kam bërë plan operativ se si do të funksionojë qendra urgjente interniste, mendoj se është miratuar në seancë të Qeverisë, është paraqitur atje dhe po presim ta rregullojmë në mënyr infrastrukturore. Me siguri do të ketë konkurse në të cilat do të pranojmë shumë më tepër mjekë, motra medicinale dhe infermierë të rinj, sepse qendrës urgjente interniste do t'i duhen 24 orë për të qenë në punë, do të ketë shumë punë që do të kërkojë shumë staf, njerëzit do të ndërrohen, sepse puna në atë qendër është shumë e vështirë.
Do të ketë maksimum prej tetë deri në dhjetë orë punë, dhe pas kësaj një ekuipazh tjetër i ri duhet të vijë për të marrë përsipër detyrat. Pres punësime të reja, megjithëse tani kemi ardhur në një situatë të durueshme. Nuk po them se jemi të mbuluar plotësisht nga stafi, siç doja të ishim, por tani kemi më shumë njerëz në dispozicion.

Si është procesi i rehabilitimit afatgjatë, respektivisht qëndrimi në qendra të specializuara për rehabilitimin e të dëmtuarve nga zjarri në diskotekën në Koçan?
Ishim pjesë e gjithë procesit të përkujdesjes për këta pacientë që pësuan në zjarrin e Koçanit. Mbi 50 pacientë kaluan kohë në Klinikë dhe në pjesën e goditjes në dy ditët e para kur ishte më kritike, 20 persona u shtruan në spital këtu, kryesisht për shkak të helmimit me përqendrim të lartë të gazrave helmues. Disa prej tyre u transferuan në qendra jashtë vendit në 48 orët e para dhe për fat të mirë ata u kthyen të sigurt në Maqedoni dhe tani po i nënshtrohen një trajtimi më të gjatë.
Ata që kanë djegie në një pjesë trajtohen sipas një programi të veçantë të kolegëve nga Klinikat për Kirurgji Plastike dhe Psikiatri dhe mjekët tanë shkojnë herë pas here në Koçan, ata gjithashtu mbikëqyren në qendrën e rehabilitimit që u hap në Ponikvë. Ne planifikojmë disa nga pacientët që na kanë vizituar për një periudhë të caktuar kohore dhe bëjmë kontrolle, sepse të gjithë ata kanë qenë të ekspozuar ndaj përqendrimeve jashtëzakonisht të larta të monoksidit të karbonit, dioksidit të karbonit, dioksidit të squfurit dhe cianidit të hidrogjenit, që do të thotë gazra që janë jashtëzakonisht toksikë, veçanërisht cianid hidrogjeni, dhe për shkak se ata kanë qenë të ekspozuar ndaj atij përqendrimi për një periudhë të caktuar, ata mund të tregojnë disa devijime në shëndetin mendor ose kujtesën.
Furnizimi me oksigjen në atë kohë kur ata ishin të ekspozuar ndaj atyre përqendrimeve të larta u zvogëlua. I gjithë organizmi vuan, por më të ndjeshmit janë truri dhe organet vitale, zemra, mushkëritë dhe veshkat. Të gjithë i thërrasim për një periudhë të caktuar kohe, bëjmë kontrolle, analiza laboratorike, regjistrime me rendgen, etj., i monitorojmë dhe do t'i monitorojmë për dy vitet e ardhshme për të mos lëshuar asgjë.

Në kushtet e temperaturave të tilla jashtëzakonisht të larta, helmimi nga ushqimi po bëhet më i shpeshtë. Çfarë do t'u rekomandonit qytetarëve?
Zakonisht këtu vërejmë raste të tilla, ndonjëherë i shtrojmë në spital në varësi të vlerësimit, u japim terapi dhe ata largohen. Muajin e fundit ka pasur dy ose tre raste në vendin tonë. Temperaturat janë të larta. Nuk e di se sa protokolle zbatohen për institucione të caktuara hotelierike në vend, kështu që ne gjithashtu përgatisim një vakt në shtëpi, e lëmë atë në tryezë dhe hamë pas pesë orësh. Ajo qëndron në një temperaturë të lartë dhe nëse ka një numër të vogël bakteresh në ushqim, ato mund të shumohen shumë lehtë, kështu që ne mund t'i gëlltisim ato dhe ato në sistemin e tretjes mund të shumëfishohen edhe më shumë dhe të na shkaktojnë problem.
Nëse, nga ana tjetër, bakteret shumohen shumë në ushqim dhe lirojnë toksinat e tyre që mbartin dhe ne i gëlltisim ato, do të kemi përsëri një problem. Prandaj, ushqimi i freskët i përgatitur duhet të konsumohet dhe ai që nuk do të hahet duhet të vendoset në frigorifer dhe të mos qëndrojë atje për më shumë se 24 orë. Pas 24 orësh, është më mirë ta hidhni atë sesa të merrni helmim nga ushqimi për shkak të salmonelës, sepse salmoneloza mund të shkaktojë probleme serioze veçanërisht tek fëmijët dhe të rriturit, sepse sasitë e mëdha të lëngjeve dhe elektroliteve humbasin dhe shëndeti mund të rrezikohet. Nuk është rregull që ushqimi të mbahet në frigorifer vetëm për 24 orë.
Ushqimi i lënë jashtë mund të prishet për dy deri në tre orë. Në jashtëqitjet e lëngshme, të vjellat, rraskapitja, humbja e sasisë së madhe të lëngjeve dobëson qarkullimin nëpër organe. Ne themi edhe e dobësojmë perfuzionin në veshka. Kur punuam në mjekësinë e urgjencës, kishim pacientë të rritur që erdhën këtu me dështim akut të veshkave pa ndonjë problem të mëparshëm të veshkave. Për shembull, një pacient që erdhi në dializë tha se ai kishte diarre ditët e mëparshme, ndërsa derisa humbi lëngjet, tensioni i tij u ul, perfuzioni i veshkave u ul dhe ato dështuan. Nëse reagohet në kohën e duhur, veshkat do të kthehen në funksion, dhe nëse nuk reagohet, pacienti do të zhvillojë insuficiencë renale kronike dhe do të arrijë në dializë. Kujdes i madh duhet të kushtohet veçanërisht gjatë periudhës së verës.
Temperaturat e larta janë të favorshme për shfaqjen e zvarranikëve, e veçanërisht gjarpërinjve. Çfarë duhet të bëjnë qytetarët nëse hasin në gjarpër?

Klima për lëvizjen e zvarranikëve është shumë e favorshme. Shumë lloje gjarpërinjsh jetojnë në ultësirën e Maqedonisë, duke përfshirë gjarprin më helmues (poskok), i cili gjendet në rajonet e poshtme, dhe sharka që jeton më lart në male dhe nga ajo pësojnë bjeshkatarët. Një pjesë e mirë e pacientëve që vijnë në vendin tonë kafshohen nga një kërcim, i cili është një gjarpër jashtëzakonisht i rrezikshëm.
Nëse për 15 minuta deri në gjysmë ore pas kafshimit nuk ka asnjë reagim, do të jetë fatal, sepse helmi është shumë i fortë, reagon shumë shpejt dhe mund të çojë në prishjen e funksionit të një pjese të mirë të organeve, duke mos funksionuar siç duhet dhe humbje jete. Për fat të mirë, nuk kemi pasur diçka të tillë. Këtë verë, katër ose pesë pacientë të kafshuar nga një gjarpër në qytete të tjera u shtruan në spital dhe me fat që reaguan shpejt. Javën e kaluar ishin dy burra nga Dibra që u kafshuan nga një poskok.
Çdo gjë është shkatërruar në natyrë dhe zvarranikët në mungesë të ushqimit shkojnë në vendbanime. Pas një kafshimi nga gjarpri, nuk duhet të bëni panik, të kërkoni me qetësi ndihmë urgjente mjekësore me telefon ose nëse keni një automjet shkoni menjëherë në institucionin më të afërt shëndetësor.
Askush nuk duhet të bëjë diçka vetëm. Aq më pak duhet të ketë lëvizje të muskulaturës në mënyrë që helmi të mos vazhdojë të përhapet në trup, sepse personi që kafshohet nga një gjarpër nëse lëviz, nëse ka panik, qarkullimi i tij përshpejtohet, rrahjet e zemrës dhe helmi do të zgjerohen shpejt. Është e nevojshme të shkohet në mënyrë sa më paqësore dhe të shpejtë në një institucion shëndetësor, ku ai do të marrë serum dhe barna të tjera. Një pjesë e mirë e shtëpive shëndetësore, spitaleve të përgjithshme në brendësi kanë serum. Dy personave nga Dibra që erdhën në Klinikë iu dha më parë një serum.
Përveç kësaj, ne duhet të mbrohemi sa më shumë nga insektet, sepse nuk e dimë kur dhe në cilën pjesë të jetës dhe në cilën moshë do të shfaqim alergji ndaj pickimeve të insekteve. Nuk e dimë se si do të përfundojë çdo kafshim. Pas kafshimit të parë të insekteve, ekziston një titër i rritur i antitrupave, trupi krijon antitrupa kundër helmit. Pas kafshimit tjetër, ekziston një titër edhe më i madh, këto antitrupa mund të sulmojnë qendra të caktuara në trup që janë përgjegjëse për rregullimin e funksioneve të tij, mund të ndodhë mbytja, ndërprerja e punës së zemrës...ka raste të panumërta të përshkruara në të cilat, pas një kafshimi të një grerëze, një person përfundoi fatalisht. Prandaj, është e nevojshme të shkoni në institucion shëndetësor sa më shpejt të jetë e mundur, këtu nuk ka asnjë mendim për grerëzat, bletët dhe grenzat.
Foto: Frosina Naskoviq