Shkup, 11 qershor 2025 (MIA) - Dobësi serioze institucionale dhe ligjore në trajtimin e fushatave të koordinuara të dezinformimit të nxitura nga aktorë të huaj shtetërorë dhe joshtetërorë. Mungesa e koordinimit strategjik, mekanizmat ligjorë jofunksionalë, hapësira e cenueshme e medias dhe niveli i ulët i arsimimit mediatik e bëjnë vendin të ndjeshëm ndaj kërcënimeve hibride dhe narrativave manipuluese. Këto janë disa nga konkluzionet e nxjerra nga dy studimet e Institutit për Studime të Komunikimit - "Ndërhyrja e Huaj dhe Manipulimi i Informacionit në Republikën e Maqedonisë së Veriut" nga Prof. Dr. Metodi Haxhi-Janev dhe Dr. Marian Stoillkovski dhe "Dokumenti i Politikës Publike: Adresimi i Ndërhyrjes së Huaj dhe Manipulimi i Informacionit në Kontekstin e Rregulloreve Evropiane" nga Dr. Konrad Blejer -Simon, bashkëpunëtor shkencor në Qendrën për Pluralizëm dhe Liri të Medias (Instituti Universitar Evropian – Firencë, Itali) dhe në Observatorin Evropian të Mediave Digjitale (EODM).

Profesori universitar Haxhi-Janev theksoi se institucionet maqedonase janë në nivelin fillestar për përballimin efikas. Media alternative sociale është përgjithësisht kanali më i prekshëm nga vijnë këto sfida dhe është ideale për manipulim.

"Në aspektin narrativ ka vetëdije, por në realitet shumë pak bëhet. Dokumenti i vetëm është Strategjia për trajtimin e kërcënimeve hibride në të cilën ka shumë citime, teksti është akademik, por me pak aktivitete operative. Për sa i përket krimit kibernetik, në Maqedoni ekziston nivel i ulët i vetëdijes. Ka kapacitete të dobëta që shteti të përballet me këtë problem. Ka problem me menaxhimin. Hapësira kibernetike dominohet kryesisht nga ekspertë të TI-së, shumë pak ekspertë nga fusha të tjera – nga sektori ligjor, nga sektori i sigurisë, të cilët janë pjesë e kësaj. Menaxhimi dhe vlerësimi i rrezikut në vendin tonë janë për momentin një emërtim kuptimor në këtë pjesë, që paraqet problem serioz.

Rekomandimet e studimit të Haxhi-Janevit tregojnë krijimin e një qendre kombëtare monitorimi dhe analize, depolitizimin e administratës publike, përmirësimin e mekanizmave të komunikimit të krizave, masat rregullatore legjislative ose rishikimin e ligjeve ekzistuese dhe plotësimin e vakuumit që është identifikuar.

"Forcimi i mbikëqyrjes së platformave online. Integrimi i rekomandimeve evropiane dhe të NATO-s për të luftuar dezinformimin. Forcimi i rezistencës dhe transparencës së mediave, duke mbështetur zhvillimin e qendrave të pavarura të kontrollit të fakteve. Rritja e transparencës në punën e mediave. Promovimi i shërbimit publik dhe mediave të pavarura duke promovuar gazetarinë profesionale. Mirëmbajtja dhe promovimi i arsimimit mediatik dhe informatik. Mbështetje për fushatat publike kundër dezinformimit dhe stimulim të hulumtimit dhe analizës akademike. Thellimi i partneritetit me NATO-n dhe BE-në. Forcimi i organizatave me organizata ndërkombëtare dhe zhvillimi i mekanizmave rajonalë për shkëmbimin e informacioneve", tha Haxhi-Janev.

Gjatë prezantimit të studimit të tij, Konrad Blejer-Simon theksoi se një deri në pesë sulme regjistrohen çdo vit në vend. Ai theksoi se gjëja më e rëndësishme është që agjencitë e pavarura të propozojnë masa për t'u ndërmarrë me ndërhyrjen e huaj dhe manipulimin e informacionit.

"Ndërhyrja dhe manipulimi i huaj i informacionit nënkupton gjithashtu luftë hibride dhe për këtë arsye kërkon bashkëpunimin e institucioneve në fusha të ndryshme, nga aspektet e mbrojtjes, sigurisë dhe mediatik. Edhe mediat sociale luajnë rol të madh në amplifikimin e këtyre dezinformatave, sepse ato punojnë në bazë të renditjes algoritmike që favorizojnë përhapjen e përmbajtjes me cilësi të ulët, e cila shkakton ndarje, krijon model në të cilin njerëzit mund të krijojnë shumë shpejt diçka me cilësi të ulët. Tani ata gjithashtu mund të përdorin inteligjencën artificiale për këtë qëllim. Dhe kur ka përmbajtje që shkakton ndarje, atëherë ajo do të ndahet më shumë nga njerëzit dhe kjo do t'i mbajë njerëzit në platformë për një kohë më të gjatë, tha Blejer-Simon.

Gjenerali Dr. Pavle Arsoski, Kryetar i Komisionit Parlamentar për Mbrojtje dhe Siguri, theksoi se Maqedonia, si vend i rëndësishëm gjeostrategjik në Ballkan, anëtar i NATO-s dhe kandidat për anëtarësim në Bashkimin Evropian, është i ekspozuar ndaj këtyre kërcënimeve që na kërkojnë të koordinohemi dhe të veprojmë në mënyrë të integruar, institucionale, legjislative, në një shoqëri të vetme.

"Në kontekstin modern të sigurisë, dezinformimi, operacionet kibernetike dhe manipulimi i mediave po bëhen gjithnjë e më shumë mjete të zakonshme të ndikimit politik, ekonomik dhe ideologjik mbi shtetet dhe institucionet e tyre. Vendi ynë, si pjesë e arkitekturës globale të sigurisë dhe si një vend që ecën në rrugën evropiane, nuk është imun ndaj sfidave të tilla. Manipulimi me informacionet është kërcënim që ndikon drejtpërdrejt në proceset demokratike, besimin e publikut në institucione dhe stabilitetin e përgjithshëm. Është një formë hibride e kërcënimit që jo vetëm manifestohet përmes kanaleve klasike të sigurisë, por gjithashtu depërton në vlerat shoqërore, mediat, arsimin dhe diskursin politik", tha Arsoski.

Aleksandra Temenugova nga Instituti i Studimeve të Komunikimit theksoi se njohja dhe trajtimi i ndërhyrjeve të huaja dhe manipulimi i informacionit kërkon pjekuri institucionale dhe qëndrueshmëri sociale.

"Fokusi ynë është ngritja e temës së manipulimit me qëllim të keq dhe të dedikuar të informacionit që vjen nga aktorë të jashtëm – shtetërorë ose jo-shtetërorë më lartë në diskursin publik. Qëllimi ynë është të theksojmë së bashku pasojat e dëmshme të taktikave dhe teknikave të tilla të sofistikuara që janë të vështira për t'u dalluar, megjithëse ato me shumë shkathtësi zënë hapësirën publike, hyjnë përmes kulturës, fesë, biznesit, marrëdhënieve etnike. Por, nuk mund t'i bëjmë të gjitha këto vetëm. Nëse ndjekim modelet relativisht të suksesshme për t'u marrë me SMMI në disa vende të BE-së, receta për sukses qëndron në mënyrë të pashmangshme në një qasje gjithëpërfshirëse, respektivisht me një qasje të koordinuar nga të gjithë aktorët: vendimmarrësit, organizatat e shoqërisë civile, mediat dhe natyrisht vetë qytetarët", tha Temenugova.

Takimi u organizua në kuadër të projektit "Monitorimi, zbulimi dhe ekspozimi i ndërhyrjeve të huaja të fshehura dhe manipulimi me informacionet", që zbatohet nga Instituti për Studime të Komunikimit, i cili mbështetet financiarisht nga Ambasada Britanike në Shkup. 

Foto: IKS