Strugë, 15 qershor 2023 (mia) – Shtetet e Ballkanit Perëndimor janë ndër ato që vuajnë dëmet më të mëdha kur bëhet fjalë për problemin e ikjes së trurit. Për të përballuar këtë fenomen negativ dhe ndryshimet në trend, aktivitetet duhet të përqendrohen në ndryshimin e narrativës, duke promovuar kushte pozitive për realizimin profesional të të rinjve këtu, në rajon, në vendet e tyre të origjinës, duke krijuar vende pune europiane në shtëpi dhe duke reformuar arsimin që do të përgatisë të rinjtë për profesionet e së ardhmes.

Sipas asaj që u theksua në panelin e diskutimit për të rinjtë me titull “Zhvillimi i aftësive dhe krijimi i mundësive: strategjitë për parandalimin e ikjes së trurit” në kuadër të “Forumit të Prespës” të mbajtur sot në Strugë, përfaqësuesit e institucioneve qeveritare dhe ndërkombëtare, shoqatat e të rinjve dhe OJQ-të debatuan për zgjidhje konkrete që duhet të ndikojnë në zvogëlimin e migrimit, veçanërisht të të rinjve dhe atyre që kanë emigruar për t 'i inkurajuar të kthehen në shtëpi. 

Sipas panelistëve, imazhi në rajon sot nuk është bardh e zi, por gri, me konkurrencë të theksuar në tregun e punës. Siç thanë, në krahasim me atë që ishte dhjetë vjet më parë kur kërkohej ndonjë punë, tani njerëzit nga vendet e rajonit po kërkojnë punë më të paguara dhe kushte më të mira pune.

Ambasadori i BE-së Dejvid Gir, në fjalimin në Panel, theksoi se procesi i zgjerimit të Bashkimit si transformim i shoqërive nuk i zgjidh të gjitha problemet, duke përfshirë këtu edhe ikjen e trurit. 

"Çështja e migrimit të njerëzve, duke përfshirë edhe ikjen e trurit, është gjithashtu problem i pranishëm edhe te vendet anëtare të BE-së. Procesi i transformimit të shteteve përmes zgjerimit të Bashkimit nuk do të thotë një zgjidhje automatike të problemit me ikjen e trurit, ne e kemi parë këtë në Poloni, Kroaci, Bullgari... Edhe brenda vetë BE-së ka probleme të migrimit dhe zhvendosjes së rajoneve, zonave rurale, të cilat vështirësojnë ndjeshëm zhvillimin e barabartë. Perspektiva e anëtarësimit në BE është ndoshta mjeti më i mirë për të parandaluar ikjen e trurit", tha Gir. 

Kur bëhet fjalë për Maqedoninë e Veriut, ambasadori i BE-së theksoi se vendi qëndron në pragun e tregut më të madh në botë me 450 milionë konsumatorë, me potencial për rritje të mëtejshme. Sipas tij, çështja kryesore këtu është se si mund të forcohet standardi jetësor për të qenë konkurrues me ato në BE, me qëllim që të fillojë procesi i kthimit të trurit siç kanë vënë në dukje tashmë Polonia apo Bullgaria.

"Çështje e rëndësishme është edhe përmirësimi i produktivitetit, i cili në Maqedoninë e Veriut është 16% në krahasim me atë në BE. Ekzistojnë gjithashtu nevoja për reforma strukturore në shoqëri, sundimin e ligjit, përballja me korrupsionin, reformat në administratën publike... Procesi i bashkimit ofron mundësi të shkëlqyera për t 'u marrë me këto probleme, mjetet janë këtu, por ato duhet të zbatohen nga vetë shteti nga brenda. Një tjetër gjë pozitive që vjen me perspektivën evropiane janë investimet e huaja direkte, të cilat janë rritur me rreth shtatë për qind në vit që nga viti 2018. Ashtu siç vendi përparon drejt anëtarësimit në BE, do të ketë gjithnjë e më shumë investime", tha Giri. 

Kur bëhet fjalë për përmirësimin e produktivitetit të punës dhe rritjen e standardit jetësor, ai vuri në dukje domosdoshmërinë e investimit në arsim dhe forcimin e aftësive profesionale, për paraqitjen e tyre të suksesshme në tregun e punës dhe për të forcuar ekonominë kombëtare. 

"Mjetet ka, jam optimist për dy arsye. Politika ndjek interesin dhe ne shohim se kemi interes të përbashkët në anëtarësimin e rajonit në BE, si për arsye ekonomike ashtu edhe për arsye sigurie. Çështja e dytë që frymëzon optimizëm është se unë kam dëgjuar njerëzit këtu të besojnë se ndryshimi është i mundur, se ka vullnet te njerëzit që të kthehen dhe të punojnë këtu”, tha Giri. 

Nga ana e tij, drejtori i ZZHTI-së, Jovan Despotovski, iu referua projeksioneve negative sipas të cilave në dekadën e ardhshme vendet e Ballkanit Perëndimor mund të humbin deri në një të tretën e popullsisë së tyre, kështu që sa më shpejt që të jetë e mundur diçka duhet të bëhet në lidhje me të, secili prej subjekteve në sferën e tyre të angazhimit. 

"Fusha që përfaqësoj ka për qëllim krijimin e vendeve të punës, edhe atë vendeve evropiane të punës me cilësi adekuate për njerëzit në Maqedoninë e Veriut. Në periudhën e fundit prej dy vjet e gjysmë, ne kemi krijuar 4.500 vende të reja pune, për herë të parë paga mesatare në kompanitë në zonat e lira ekonomike ishte më e lartë se mesatarja në vend, me një normë rritjeje më të lartë se në ekonominë bazë", tha Despotovski.

Sipas tij, fokusi më nuk është më vetëm në tërheqjen e investimeve të huaja, por edhe në atë se sa paga të larta mund të sigurohen. 

Kompanitë evropiane paguanin më pak para se sa do të paguanin në vendet tjera. Është e rëndësishme për ne se sa para kemi vënë në buxhet dhe sa nga ato para shkojnë për vetë të punësuarit", tha ai. 

Despotovski vuri në dukje se Qeveria ka grante për investitorët e huaj, por tani praktika është pak më ndryshe, mbështetja u jepet tani atyre kompanive që ofrojnë vende pune të paguara mirë. 

Mes tjerash, ai vuri në dukje se vendet e punës të paguara mirë i motivojnë vetë të punësuarit të angazhohen më shumë, gjë që është një parakusht për zhvillim. 

Në këtë drejtim, siç tha ai, është investuar në programe për përmirësimin e shkathtësive - kompanitë të investojnë në përmirësimin profesional të fuqisë punëtore, si përmes trajnimit të personave tashmë të punësuar, ashtu edhe përmes angazhimit në trajnim të stafit të ri. Fokusi është vënë gjithashtu në mbështetjen e kompanive që prezantojnë teknologji të reja, për të cilat vendosen programe të përshtatshme arsimore në procesin arsimor në vend. 

“Filluam me trajnime, kontaktuam me universitetet dhe biseduam për programe konkrete. Qëllimi është të zhvillohen programe për ata që do të angazhohen profesionalisht në të ardhmen. Në këtë drejtim është programi për zhvillim të shkathtësive, me mbështetje financiare të nxënësve nga institucionet e arsimit të mesëm për pjesëmarrje në gara ndërkombëtare", tha ndër të tjera Despotovski. 

Nga ana e tij, drejtori i Agjencisë Kombëtare për Programet Arsimore Evropiane dhe Lëvizshmërinë, Marko Gjorgievski, vuri në dukje se në kushtet e ndryshimeve të shpejta në tregun e punës, programi Erasmus Plus ka promovuar mobilitetin e të rinjve për tre dekada, duke u mundësuar të rinjve të studiojnë jashtë vendit, të zhvillojnë një botëkuptim global, të fitojnë shkathtësi të reja, të krijojnë lidhje me njerëz dhe organizata të tjera.

“Programi, përveç krijimit të mundësive për individët, gjithashtu kontribuon në zhvillimin e ekonomive kombëtare, pasi krijon kushte që të rinjtë të kthehen në vendet e tyre amë me shkathtësi të reja dhe si katalizatorë për përparim…”, tha ai mes tjerash, duke përmendur Irlandën dhe Estoninë si shembuj pozitivë në përballjen me dukurinë negative të ikjes së trurit. 

Në panelin “Zhvillimi i shkathtësive dhe krijimi i mundësive: strategjitë për trajtimin e ikjes së trurit”, ndër të tjera, morën pjesë Maja Hanxhiska Trendafillova, drejtoreshë e RESPA, Livija Leu, sekretare shtetërore në Ministrinë e Punëve të Jashtme të Zvicrës, Blendi Hodai, bashkëthemelues dhe drejtor i Forumit për Ndryshime Arsimore, Igor Maxhov nga Startup Maqedoni, Lekë Zherka, bashkëthemelues dhe drejtor i rrjetit Bonvet nga Kosova, Andrija Mlladenoviq, koordinator i projektit në Qendrën për Politika Evropiane nga Serbia, Greta Harapaj, drejtor i marketingut në Aladin, Shqipëri, Sead Shahman, docent dhe zëvendëskryetar i Këshillit Kombëtar Boshnjak nga Mali i Zi, Stefan Veljanovski, profesor i ekonomisë në Universitetin e Indianës, si dhe Blerina Zendeli nga Start-up akcelerator i UEJL.